Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο  Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [Jose Luis Peixoto] γεννήθηκε στην Πορτογαλία. Έχει αποφοιτήσει από το τμήμα Γλωσσών και Σύγχρονων Λογοτεχνιών (Αγγλικά και Γερμανικά) στο Νέο Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας. Συνεργάζεται με διάφορα έντυπα στην Πορτογαλία και το εξωτερικό. Το 2001, έλαβε το μεγάλο Λογοτεχνικό Βραβείο «Ζοζέ Σαραμάγκου» για το μυθιστόρημα Nenhum Olhar (Κανένα Βλέμμα). Θεατρικά του έργα παρουσιάζονται σε διάφορες σημαντικές ευρωπαϊκές σκηνές, ενώ τα μυθιστορήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές χώρες: Γαλλία, Ιταλία, Βουλγαρία, Τουρκία, Φιλανδία, Ολλανδία, Ισπανία, Τσεχία, Κροατία, Λευκορωσία, Βραζιλία, Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ, Ουγγαρία, Ιαπωνία, Ισραήλ. Δυο μυθιστορήματά του, το Νεκροταφείο πιάνων και το Βιβλίο, μεταφράστηκαν στα ελληνικά.

Γράφοντας μια ιστορία εγκατάλειψης ενός παιδιού πλάθετε τον κοινωνικό ιστό εκείνης της περιόδου. Αναφέρεστε στο έτος 1948. Ποιες ομοιότητες υπάρχουν με τη σημερινή περίοδο;
Αυτή η ιστορία λαμβάνει χώρα στο εσωτερικό της Πορτογαλίας και κατά κάποιο τρόπο αντιπροσωπεύει την Πορτογαλία σε μια πιο παραδοσιακή κατάσταση. Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες: οι οικονομικές δυσκολίες, η ανεργία, η έλλειψη προοπτικών. Όμως, την ίδια στιγμή, υπάρχουν πολύ ισχυρές διαφορές. Το 1948 η Πορτογαλία ήταν κάτω από μια βαριά δικτατορία και πολύ απομονωμένη από τον κόσμο. Σήμερα, η Πορτογαλία δεν είναι πλέον σε αυτή την κατάσταση.

Η μητέρα του Ιλίντιο μοιάζει να είναι ξεγραμμένη από τη ζωή. Εμείς, όμως, έχουμε διαβάσει ότι εκείνη τη περίοδο υπήρχε φτώχια αλλά και αλληλεγγύη. Ποια είναι η γνώμη σας;
Όπως και εκατοντάδες χιλιάδες Πορτογάλων, η μητέρα του Ιλίντιο δεν έχει προοπτικές και η μόνη δυνατότητά της είναι να εγκαταλείψει τη χώρα, ακόμη και να αφήσει πίσω τον γιο της. Αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι παίρνει κάποια υποστήριξη από τον Ζοζουέ, ο οποίος κρατά τον Ιλίντιο και τον μεγαλώνει.

Από το 1960 έως το 1974, πάνω από ενάμισι εκατομμύριο του πορτογαλικού λαού πήγε στη Γαλλία. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους άφησαν πίσω τους προσωπικές τραγωδίες.

Ο Ιλίντιο μεγαλώνει με δυσκολία αλλά το όνειρο και η αγάπη του για την Αντελαΐντε τού δίνει ελπίδα. Μήπως η αγάπη σε αυτό το μυθιστόρημα είναι συμβολική μιας αναζήτησης;
Ναι, πράγματι. Είναι η ζωτική δύναμη που πάντα πρέπει να κυνηγούμε. Δεν υπάρχει ποτέ πραγματικό τέλος σε αυτή την επιδίωξη, η ζωή τροφοδοτείται από αυτήν.

Η Αντελαΐντε φεύγει ως μετανάστης στη Γαλλία. Γιατί δεν παλεύει να παραμείνει στον τόπο της;
Αναγκάστηκε να φύγει κρυφά, παρά τη θέλησή της. Παρά τις ασυνήθιστες συνθήκες της αναχώρησής της, ακολουθεί ουσιαστικά τη μοίρα των πολλών που δεν μπορούσαν να βρουν έναν τρόπο να φτιάξουν μια ζωή στην Πορτογαλία στη δεκαετία του 1960. Από το 1960 έως το 1974, πάνω από ενάμισι εκατομμύριο του πορτογαλικού λαού πήγε στη Γαλλία. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους άφησαν πίσω τους προσωπικές τραγωδίες.

Ο Ιλίντιο, παρόλο που η αγαπημένη του δεν τον ειδοποιεί ότι θα μεταναστεύσει, αποφασίζει να την ακολουθήσει στη Γαλλία. Μπορεί η αγάπη να σε οδηγήσει σε ανάλογες σκέψεις και ενέργειες;
Κατά κάποιο τρόπο, η αγάπη είναι συνώνυμο της επιβίωσης. Η αγάπη είναι μια από τις κινητήριες δυνάμεις της ανθρωπότητας.

Η πορεία προς την Γαλλία είναι μια περιδιάβαση σε μια άγνωστη περιπέτεια. Μπορεί σε αυτές τις συνθήκες να αναπτυχθεί το συναίσθημα της αγάπης;
Πιστεύω ότι το συναίσθημα της αγάπης είναι δύσκολο να αναπτυχθεί όταν οι άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σπίτι τους και να δημιουργήσουν μια νέα ζωή σε ένα μέρος όπου δεν έχουν φίλους ή οικογένεια, όπου δεν μπορούν να καταλάβουν τη γλώσσα και πρέπει να κάνουν τη δουλειά που κανείς άλλος δεν θέλει να κάνει.

Πού έβρισκαν οι Πορτογάλοι μετανάστες την απίστευτη δύναμη επιβίωσης στη γαλλική κοινωνία;
Η μαζική μετανάστευση είναι μια πολύ σαφής εικόνα για την απίστευτη δύναμη που δείχνουν οι άνθρωποι. Ακόμα και σήμερα, σε πολλά μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, το βλέπουμε καθημερινά. Οι δυσκολίες που καταγράφει το βιβλίο σχετικά με την μετανάστευση από την Πορτογαλία στη Γαλλία στη δεκαετία του 1960 είναι μια αλληγορία των δυσκολιών που έχει η μετανάστευση οποτεδήποτε και οπουδήποτε στον κόσμο.

Η Αντελαΐντε είναι πιο προσαρμοστική. Δουλεύει στη βιβλιοθήκη και ανακαλύπτει τον νέο ερωτά της. Και ο Ιλίντιο;
Είναι καθαρίστρια στη βιβλιοθήκη. Αυτή είναι μια πολύ συνηθισμένη δουλειά για γυναίκες από την Πορτογαλία στη Γαλλία εκείνη την εποχή. Από την άλλη πλευρά, ο Ιλίντιο δουλεύει στις κατασκευές· επίσης, μια πολύ συνηθισμένη δουλειά για πορτογάλο άνδρα στη Γαλλία. Πιστεύω ότι, σε αυτή την πτυχή, μοιράζονται τη μοίρα χιλιάδων πορτογάλων μεταναστών της περιόδου εκείνης.

Ο γενέθλιος τόπος, η νοσταλγία για την πατρίδα παρασέρνει τους ανθρώπους. Αυτή κατά πόσο επηρεάζει τους ήρωές σας;
Όπως και πολλοί άλλοι, ο Ιλίντιο πάντα σχεδιάζει να επιστρέψει στην Πορτογαλία. Χτίζει ένα σπίτι σκεφτόμενος αυτό το μέλλον. Η νουβέλα φτάνει στην κατάληξή της μετά την επιστροφή τους.

Η μετανάστευση των Πορτογάλων στη Γαλλία ήταν εκτεταμένη τις περασμένες δεκαετίες. Τι έχει μείνει στη μνήμη από εκείνη την εποχή;
Η πορτογαλική μετανάστευση στη Γαλλία είναι μεταξύ των μεγαλύτερων στην Ευρώπη κατά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα. Σχεδόν το 15% του συνόλου του πληθυσμού πήγε στη Γαλλία σε περίπου δέκα χρόνια. Αυτή η μαζική μετανάστευση έχει αφήσει πολλές τραυματικές ουλές. Ακόμα και σήμερα, υπάρχουν περιοχές της χώρας οι οποίες διπλασιάζουν τον πληθυσμό τους κατά τη διάρκεια των θερινών διακοπών, όταν επιστρέφουν οι μετανάστες. Επιπλέον η Γαλλία εξακολουθεί να είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη κοινότητα Πορτογάλων στο εξωτερικό. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι εξακολουθούν να είναι πολύ προστατευτικοί των ιστοριών τους.

Κατά κάποιο τρόπο, η αγάπη είναι συνώνυμο της επιβίωσης. Η αγάπη είναι μια από τις κινητήριες δυνάμεις της ανθρωπότητας.

Πορτογάλοι, Έλληνες μετανάστες στις χώρες της Ευρώπης. Ομοιότητες δυο λαών που γνωρίζουν καλά τι σημαίνει μετανάστευση. Έχουμε και άλλες ομοιότητες μεταξύ μας;
Ακόμα κι αν υπάρχει μεγάλη απόσταση, πιστεύω ότι η Πορτογαλία και η Ελλάδα μοιράζονται πολλά χαρακτηριστικά. Είμαστε και οι δύο χώρες με πολύ σημαντική ιστορία που άλλαξε τον τρόπο που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Επίσης, είμαστε από τις χώρες της Νότιας Ευρώπης, στα σύνορα της Γηραιάς Ηπείρου, με συνδέσεις προς άλλους πολιτισμούς.

Ο  γραπτός λόγος στο βιβλίο είναι ανθρώπινος και ποιητικός. Μήπως αυτός είναι και ο λόγος που το μυθιστόρημα βρήκε μεγάλη απήχηση από τους αναγνώστες;
Είναι δύσκολο να απαντήσω. Αυτή ήταν μία από τις κύριες προθέσεις όσον αφορά το ύφος. Είμαι πολύ χαρούμενος που πέρασε από τα πορτογαλικά στα ελληνικά. Γι’ αυτό το καταπληκτικό έργο πρέπει να ευχαριστήσουμε την Αθηνά Ψυλλιά. Ακόμα κι αν δεν μπορώ να καταλάβω ελληνικά, εμπιστεύομαι την καταπληκτική δουλειά της και νιώθω μια πολύ ιδιαίτερη λογοτεχνική σχέση μαζί της.

Φερνάντο Πεσσόα , Ζοζέ Σαραμάγκου. Τα πιο γνωστά ονόματα των γραμμάτων της χώρας σας. Υπάρχουν όμως και άλλοι Πορτογάλοι συγγραφείς που θα μπορούσαν να γίνουν γνωστοί στην Ελλάδα στο μέλλον;
Πολλά ενδιαφέροντα ονόματα έχουν βρει μια θέση στη σύγχρονη πορτογαλική λογοτεχνία. Πιστεύω ότι, σύντομα, αυτά τα ονόματα θα είναι επίσης γνωστά στην Ελλάδα. Αισθάνομαι πολύ αισιόδοξος για το μέλλον της πορτογαλικής λογοτεχνίας.

Στην Ελλάδα είσαστε γνωστός με ένα μυθιστόρημα που έχει εκδοθεί παλαιότερα, αλλά και με ένα βιβλίο σας με ποιήματα. Ανάμεσα στο μυθιστόρημα και την ποίηση υπάρχουν κοινά σημεία που βοηθούν τον συγγραφέα να γράφει με επιτυχία και τα δυο είδη;
Η Πορτογαλία έχει μια πολύ σημαντική παράδοση όσον αφορά την ποίηση. Οι περισσότεροι συγγραφείς λογοτεχνίας έχουν επίσης δημοσιεύσει ποίηση κάποια στιγμή. Δημοσιεύω μυθιστορήματα πιο τακτικά, αλλά ποτέ δεν έχω εγκαταλείψει τη ποίηση. Είναι μια πολύ σημαντική πτυχή της γραφής μου.

Έχετε επισκεφτεί την Ελλάδα; Ποια είναι η γνώμη σας για τους Έλληνες;
Έχω πάει δύο φορές στην Αθήνα. Έχω συμμετάσχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία Εν Αθήναις). Οι εντυπώσεις μου από την Ελλάδα είναι οι καλύτερες. Σε αυτά τα τελευταία χρόνια, Πορτογάλοι και Έλληνες έχουν μοιραστεί ένα κοινό πεπρωμένο και είναι εύκολο να σχετίζονται. Ελπίζω ότι θα έχω περισσότερες ευκαιρίες να επισκεφτώ την Ελλάδα.

[Ευχαριστίες για τη μετάφραση στον κ. Χρήστο Γεωργιάδη, καθηγητή Αγγλικής Φιλολογίας.]

Βιβλίο
Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο
Μετάφραση Αθηνά Ψυλλιά
Κέδρος
296 σελ.
ISBN 978-960-04-4544-2
Τιμή € 14,00

Πηγή : diastixo.gr