"Yπάρχουν ακόμα γελαστοί τσιγγάνοι" από το Cine - Δράση της Τετάρτης

2016-04-03 01:06

Το αίνιγμα του ρόλου των τσιγγάνων στην διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Το αίνιγμα του ρόλου των τσιγγάνων στην διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, επιχειρεί να διερευνήσει η ταινία «Gadjo dilo» που στη χώρα μας προβλήθηκε με τον τίτλο «Yπάρχουν ακόμα γελαστοί τσιγγάνοι». Είναι η τρίτη ταινία της τσιγγάνικης τριλογίας του Tony Gatlif. Οι άλλες δύο («Les Princes», 1982 και «Latcho Drom», 1993), ακολουθούν τα ίχνη του μεγάλου μουσικού και ιστορικού ταξιδιού των τσιγγάνων, που ξεκίνησε πριν από 1.000 περίπου χρόνια από τη γενέθλια γη τους την βορειοδυτική Ινδία, μέχρι την Αίγυπτο, την Τουρκία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία, τη Γαλλία και την Ισπανία. Η προβληματική που αποτελεί τον κεντρικό άξονα και στις τρεις ταινίες είναι ο νομαδικός τρόπος ζωής, η περιπλάνηση, οι διώξεις, η προφορική γλώσσα, τα ήθη, η μουσική παράδοση, η κυκλική αντίληψη του χρόνου και η συλλογική λογική αναίρεσης του θανάτου, όλα στοιχεία που συγκροτούν την «τσιγγάνικη ψυχή».

Η συμβολή των τσιγγάνων στη μουσική παράδοση των χωρών από τις οποίες πέρασαν είναι ανεκτίμητη: από το ισπανικό φλαμένκο, τις μελωδίες της Ιβηρικής με την κιθάρα, τα βαλκανικά κρουστά με τις τρομπέτες, την ελληνική δημοτική μουσική με το κλαρίνο, στις ιρλανδικές, σαξονικές μπαλάντες αλλά και τις παραδουνάβιες μελωδίες. Η δεξιοτεχνία τους στο βιολί είναι μοναδική. Αυτή η ιστορία δεν αναφέρεται ούτε σε βιβλία ούτε σε παρτιτούρες: μόνον η προφορική μουσική παράδοση κρατάει ζωντανές τις μνήμες, και αυτή είναι η πολύτιμη συνεισφορά ενός νομαδικού πληθυσμού που διασώζει την παράδοση του ανεξίτηλη στο χρόνο. Όπως λέει ο ίδιος ο σκηνοθέτης: «...Ο τσιγγάνικος λαός έχει μια πολύ στενή σχέση με τη φύση και ακόμα πιο πέρα – δεν είναι υπερβολή να το πούμε- με την ίδια την κοσμογονία. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορούν να το καταλάβουν οι άνθρωποι που σκέπτονται με την καρτεσιανή λογική γιατί βλέπουν τα πράγματα τελείως γραμμικά και αυτό τους κάνει να μην μπορούν να αισθανθούν την ψυχή των τσιγγάνων. Χρειάζεται μια απουσία λογικής γι’ αυτό...». Και συμπληρώνει: «...Στις περισσότερες ταινίες μου υπάρχει η αίσθηση του κλεισίματος του τσιγγάνικου λαού σε έναν τόπο, σε ένα σπίτι όπου δεν μπορείς να το αφήσεις για να πας αλλού. Αυτή η κατάσταση δολοφονεί τη τσιγγάνικη ψυχή που η ουσία της είναι η κουλτούρα του ταξιδιού. Το σταμάτημα του ταξιδιού είναι θάνατος...»


Ένας νεαρός Γάλλος μουσικολόγος, ο Στεφάν, θέλοντας να ακολουθήσει το παράδειγμα του πατέρα του, που γύριζε στον κόσμο και ηχογραφούσε παραδοσιακά τραγούδια, επισκέπτεται τη ρουμανική επαρχία αναζητώντας μια τσιγγάνα τραγουδίστρια, τη Νόρα Λούκα. Στην αρχή οι τσιγγάνοι που συναντά είναι δύσπιστοι απέναντι του, θεωρώντας τον αλλόκοτο, κλέφτη ή κακό πνεύμα. Στη συνέχεια, όμως, το ενδιαφέρον του για τις παραδόσεις και τα τραγούδια τους, τους πείθει για την ειλικρίνεια των προθέσεών του. Ένας γέρος τσιγγάνος, ο Ίζιντορ, που ο γιος του βρίσκεται στη φυλακή τον φιλοξενεί σπίτι του επιθυμώντας να έχει συντροφιά. Οι δυο άντρες προσπαθούν να συνεννοηθούν αλλά δεν τα καταφέρνουν μέχρι που αρχίζουν να μαθαίνουν ο ένας τη γλώσσα του άλλου. Μαζί με την νεαρή και εκρηκτική Σαμπίνα, που μιλάει λίγο γαλλικά, γυρνούν σε γάμους και σε κηδείες (όπου επίσης η μουσική παίζει πολύ σοβαρό ρόλο), πιστεύοντας ότι εκεί θα βρουν τις κατάλληλες διασυνδέσεις που θα τους φέρουν σε επαφή με τη Νόρα.

Καθώς οι αναζητήσεις του Στεφάν δεν καρποφορούν, αποφασίζει να ηχογραφήσει ντόπιους τραγουδιστές, ενώ αναπτύσσει σχέση με τη Σαμπίνα. Όλα κυλούν ήρεμα, μέχρι που αποφυλακίζεται ο γιος του Ίζιντορ, οπότε τα πράγματα παίρνουν μια δραματική τροπή. Παράλληλα με τις περιπέτειες του Στεφάν παρακολουθούμε τη ζωή των τσιγγάνων στο ρουμάνικο χωριό: την ταξική διαστρωμάτωση της κοινωνίας τους (φτωχοί που κατοικούν σε παραπήγματα, πλούσιοι, μαφιόζοι), τις διασκεδάσεις, τους θρήνους, τις σχέσεις τους με το ποτό, τις δεισιδαιμονίες και όλες τις παραδόσεις τους που βασίζονται στη μουσική.

Ο σκηνοθέτης, Ρομά ο ίδιος, γεννημένος στο Αλγέρι και πολιτογραφημένος Γάλλος, θεωρείται κορυφαίος εκφραστής του πολιτισμού των τσιγγάνων. Με τις ταινίες του καταρρίπτει το στερεότυπο του εξωτικού τσιγγάνου, που προβάλλεται συχνά από τη μυθοπλασία και το Χόλυγουντ. Εδώ καταγράφει με ντοκιμαντερίστικη αμεσότητα τα συναισθήματα των χαρακτήρων του, παρασύροντάς μας στη μαγεία μιας διαφορετικής πραγματικότητας γεμάτης με εκπληκτική μουσική (ο Izidor Serban που πρωταγωνιστεί είναι εκπληκτικός λαουτάρης) και παγανιστική λατρεία της ζωής. Η Rona Hartner (Ρουμάνα µε ελληνική καταγωγή), δίνει μια δυναμική ερμηνεία, το ίδιο και ο εξαιρετικός Γάλλος ηθοποιός Romain Duris. Η ταινία έχει αποσπάσει 10 βραβεία, (ανάμεσά τους την Αργυρή Λεοπάρδαλη στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο, 1997) και 4 υποψηφιότητες σε διεθνή Φεστιβάλ.

Διάρκεια: 102'. Σκηνοθεσία: Tony Gatlif. Σενάριο: Tony Gatlif, Jacques Maigre, Kits Hilaire. Πρωταγωνιστούν: Romain Duris, Rona Hartner, Izidor Serban, Ovidiu Balan, Angela Serban, Adrian Simionescu, Vasile Serban, Dan Astileanu, Valentin Teodosiu, Florin Moldovan.

*Οι προβολές του CINE - ΔΡΑΣΗ γίνονται κάθε Τετάρτη, 8.15 στην αίθουσα του πάρκου Μίκης Θεοδωράκης (πρώην ΤΥΠΕΤ), Π. Μπακογιάννη 38-42, Βριλήσσια.