Ξένη πεζογραφία-Πασκάλ Μπρυκνέρ: «Ένας καλός γιος» κριτική του Φίλιππου Φιλίππου

Ο Πασκάλ Μπρυκνέρ, που το όνομά του συνδέθηκε με τους Νέους Φιλόσοφους οι οποίοι επηρέασαν τη σκέψη και την πολιτική στη Γαλλία, γνωστός κυρίως από το μυθιστόρημά του Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα που μεταφέρθηκε στον κινηματόγραφο από τον Ρομάν Πολάνσκι, εδώ, στο Ένας καλός γιος, αφηγείται τα πεπραγμένα του βίου του. Ωστόσο, το βιβλίο του θυμίζει μυθιστόρημα, καθώς επιλέγει να αφηγηθεί επεισόδια από τη ζωή με τον πατέρα και τη μητέρα του, οι οποίοι παρουσιάζονται ως ιδανικοί λογοτεχνικοί ήρωες. Εκείνος ήταν αυταρχικός και σκληρός, άγριος και βίαιος, επίσης ήταν φιλοναζιστής, αντισημίτης και ρατσιστής, ενώ εκείνη υπήρξε ταπεινή σύζυγος, φιλάσθενη και μάλλον υποταγμένη στον σύζυγό της.

Θα έλεγε κανείς πως ο Μπρυκνέρ μέσω της παρούσας αφήγησης επιχειρεί να αυτοψυχαναλυθεί, να εξηγήσει τον χαρακτήρα του, τη δημόσια και ιδιωτική συμπεριφορά του και εντέλει, να λογαριαστεί με τον πατέρα του. Κατά κάποιο τρόπο, η σχέση πατέρα και γιου Μπρυκνέρ θυμίζει τη σχέση πατέρα και γιου Καζαντζάκη (ο Νίκος Καζαντζάκης απέκτησε ψυχικά τραύματα από τον πατέρα του που επηρέασαν καθοριστικά τη ζωή του). Ο πατέρας Μπρυκνέρ ασκούσε στον μικρό Πασκάλ τέτοιο τρόμο, ώστε αυτός, δεκαετής ων, προσευχόταν γονατιστός πριν πέσει για ύπνο και παρακαλούσε τον Θεό να προκαλέσει τον θάνατο του πατέρα του, «ει δυνατόν με το αυτοκίνητο».

Στην εφηβεία του, ο Μπρυκνέρ άρχισε να γράφει για να μιμηθεί τους συγγραφείς που θαύμαζε και να επιταχύνει τη ζωή του. Αποφάσισε να γίνει κι ο ίδιος συγγραφέας για να αγαπηθεί, να εξιλεωθεί από την αμαρτία της ύπαρξής του.

«Θεέ μου, αφήνω την επιλογή του ατυχήματος σ’ Εσένα. Κάνε να σκοτωθεί ο πατέρας μου». Έτσι ακριβώς, στο πρώτο κεφάλαιο, αρχίζει ο Μπρυκνέρ την αφήγηση της αυτοβιογραφίας του. Ο Θεός όμως, γράφει ο συγγραφέας, δεν εισάκουσε τις παρακλήσεις του, οπότε τέσσερα χρόνια αργότερα αποφάσισε να μην πιστεύει πια σ’ Αυτόν. Το ίδιο κεφάλαιο τελειώνει με την εξομολόγηση του Μπρυκνέρ ότι ο πατέρας του τού μετέδωσε την αγριάδα του, κάτι για το οποίο του είναι ευγνώμων: «Το μίσος που στάλαξε μέσα μου με έσωσε επίσης. Του το επέστρεψα σαν μπούμερανγκ».

Ο Πασκάλ Μπρυκνέρ γεννήθηκε στο Παρίσι στα τέλη του 1948, τις ημέρες που οι τελευταίοι Γερμανοί αιχμάλωτοι πολέμου βγήκαν από τα γαλλικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ήταν παιδί φιλάσθενο, καχεκτικό και οι γονείς του πίστευαν πως θα πεθάνει γρήγορα. Αυτός όμως επέζησε. Ίσως επειδή ήταν μοναχοπαίδι και τον φρόντιζαν σε υπερβολικό βαθμό. Μάλιστα, ο πατέρας του τον έστειλε σ’ ένα σανατόριο στην Ελβετία για να τον κάνει γερμανόφωνο, άρα φιλοναζιστή, όπως ο ίδιος. Στο κεφάλαιο του βιβλίο που τιτλοφορείται «Το εβραϊκό δηλητήριο» γίνεται λόγος για τον αντισημιτισμό του πατέρα. Κάποτε στην Αυστρία, ένας άντρας λέει στον Πασκάλ, «Είσαι Εβραίος», αυτός το μεταφέρει στον πατέρα του κι εκείνος πηγαίνει στον «υβριστή» και προσπαθεί να τον πείσει πως ο γιος του είναι καθαρόαιμος άριος.

Σε όλη τη διάρκεια του έγγαμου βίου τους, ο πατέρας Μπρυκνέρ, μεταλλειολόγος μηχανικός, επιτυχημένος στη δουλειά του, αποκαλούσε τη γυναίκα του ανισόρροπη και της έριχνε κατραπακιές. Αυτό το διάστημα, γύριζε με άλλες γυναίκες, αδιαφορώντας για την οικογένειά του· μάταια ο νεαρός Πασκάλ, που έμενε μαζί τους, προσπαθούσε να υπερασπίσει τη μητέρα του. Το αποκορύφωμα της βίαιης συμπεριφοράς του πατέρα έλαβε χώρα το 1999, έξι μήνες πριν από τον θάνατό της, όταν πήγαν στη Λυών να επισκεφτούν το γιο τους. Τότε, η μητέρα σκόνταψε κι έπεσε κάτω κι εκείνος, αντί να τη βοηθήσει να σηκωθεί, την αποκάλεσε «ηλίθια».

Ο Μπρυκνέρ διατυπώνει συχνά τη μεγάλη αγάπη με την οποία τον περιέβαλλε η μητέρα του. Μερικές φορές, όμως, ο υπερπροστατευτισμός της τον έκανε να δυσφορεί. «Μη μ’ αγαπάς τόσο πολύ, άφησέ με να αναπνεύσω!» της έλεγε.

Στην εφηβεία του, ο Μπρυκνέρ άρχισε να γράφει για να μιμηθεί τους συγγραφείς που θαύμαζε και να επιταχύνει τη ζωή του. Αποφάσισε να γίνει κι ο ίδιος συγγραφέας για να αγαπηθεί, να εξιλεωθεί από την αμαρτία της ύπαρξής του. Και τότε έδωσε στον εαυτό του έναν όρκο, ανόητο τον χαρακτηρίζει: να μην παντρευτεί, να μην κάνει παιδιά, να μη δουλέψει ποτέ. Ωστόσο, δεν τήρησε παρά μόνο τον τελευταίο όρο, αφού εδώ και σαράντα χρόνια ζει από τα βιβλία του, έχοντας αποφύγει την υποταγή στη μισθωτή εργασία.

Το σημαντικό αυτό βιβλίο κλείνει με τον θάνατο του πατέρα το 2012. Γράφει γι’ αυτόν: «…ο πατέρας μου μ’ έκανε να σκέφτομαι καλύτερα σκεπτόμενος εναντίον του». Στο τέλος, ο Μπρυκνέρ γράφει ορισμένες φράσεις που μπορούν να εκληφθούν ως αποφθέγματα, ως σταγόνες σοφίας. Μία από αυτές: «Θα φύγω από αυτό τον κόσμο χωρίς να έχω μάθει τίποτα, πέρα από το ανεκτίμητο τίμημα της ύπαρξης». Άλλη: «Όσο δημιουργούμε, όσο αγαπάμε, παραμένουμε ζωντανοί».

Ένας καλός γιος
Πασκάλ Μπρυκνέρ
Μετάφραση Γιάννης Στρίγκος,
Πατάκης
244 σελ.
ISBN 978-960-16-6381-4
Τιμή € 11,50 ευρώ

Πηγή : diastixo.gr