Ξένη πεζογραφία-Alejandro Zambra: «Τρόποι να γυρίζεις σπίτι» κριτική του Φίλιππου Φιλίππου

2016-06-10 16:42

«Αντί να ουρλιάζω, γράφω βιβλία», διαβάζουμε στο ένα από τα δύο μότο στην αρχή του βιβλίου Τρόποι να γυρίζεις σπίτι του Χιλιανού Αλεχάνδρο Σάμπρα (Σαντιάγο, 1975), γνωστού στη χώρα μας από το βιβλίο του Μπονσάι (εκδόσεις Πατάκη). Είναι μια φράση του Ρομέν Γκαρί από το αυτοβιογραφικό του βιβλίο Υπόσχεση την αυγή. Από αυτήν ο προσεκτικός αναγνώστης καταλαβαίνει πως έχει μπροστά του ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα και πως ο συγγραφέας μέσω αυτού προσπαθεί να επιβιώσει σ’ έναν άγριο κόσμο ή να ξορκίσει τους δαίμονες που τον κατατρώγουν. Μυθιστόρημα; Και γιατί όχι αναμνήσεις από τη ζωή του; O Σάμπρα αφηγείται γεγονότα της ζωής του, αρχίζοντας από τα παιδικά του χρόνια, οπότε εύκολα μπορούμε να υποθέσουμε πως όσα διαβάζουμε είναι αυτοβιογραφικά: «Μια φορά, χάθηκα. Θα ’μουν έξι ή επτά χρονών».

Κάπως έτσι κυλάει η ροή της αφήγησης: έχουμε μπροστά μας ένα μυθιστόρημα εν εξελίξει και δεν ξέρουμε ποια στοιχεία αποτελούν αναμνήσεις του συγγραφέα και ποια είναι επινοημένες καταστάσεις.

Ωστόσο, το βιβλίο είναι μυθιστόρημα κι αυτό θα φανεί στην πορεία της ανάγνωσης, καθώς ο αφηγητής μιλάει για κάποια πρόσωπα που γνωρίζει, αλλά δεν είναι σε θέση να αναφέρει λεπτομέρειες γι’ αυτά. Αφού δεν τα γνωρίζει καλά. Στην πορεία, σιγά σιγά, αποκαλύπτει τα πραγματικά τους ονόματα, καθώς και την ιδιότητά τους.

Τα πρώτα ονόματα, δηλαδή οι πρώτοι ήρωες του μυθιστορήματος, είναι η Κλάουδια, παιδική φίλη του κεντρικού ήρωα, ο Ραούλ, γείτονας, η Μαγκάλι, η αδελφή του. Ο αφηγητής και η Κλάουδια γνωρίστηκαν τη νύχτα ενός μεγάλου σεισμού, στις 3 Μαρτίου 1985, εποχή που ο δικτάτορας Πινοτσέτ βρίσκεται ακόμα στην εξουσία. Τόπος δράσης είναι μια φτωχική γειτονιά στο Σαντιάγο, την πρωτεύουσα της Χιλής, όπου οι κάτοικοι ζουσαν σ’ ένα καθεστώς ανελευθερίας, κι ο κόσμος βούιζε για τα εγκλήματα και τις βιαιότητες που γίνονταν στη χώρα, η οποία τελούσε υπό κατάσταση πολιορκίας. Ο Ραούλ ζει μόνος του στη γειτονιά, υπάρχει μια φήμη πως είναι χριστιανοδημοκράτης, η Κλάουδια λέει στον αφηγητή να τον προσέχει, εννοεί να τον φροντίζει. Υπάρχει ακόμα η μητέρα της Κλάουδια που είναι καθηγήτρια αγγλικών κι ένας φίλος της, ο Εστέμπαν. Στην πραγματικότητα, ο Ραούλ κρύβεται από το καθεστώς, δεν είναι χριστιανοδημοκράτης αλλά αντίπαλος του καθεστώτος, αυτό το μαθαίνουμε στη συνέχεια. Ο Ραούλ είναι κομμουνιστής κι αυτό αποτελεί σχεδόν έγκλημα, τουλάχιστον στην οικογένεια του αφηγητή η λέξη δεν ακούγεται καλά, είναι ύποπτη, στο άκουσμά της ορισμένοι γελάνε κι άλλοι κουμπώνονται.

Στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου, ο αναγνώστης για πρώτη φορά πληροφορείται πως όσα έχει διαβάσει αποτελούν τμήμα ενός μυθιστορήματος που γράφεται ακόμα, πως η Κλάουδια είναι ένα πρόσωπο φανταστικό, πως δεν υπάρχει. Υπάρχει όμως η Έμε, η σύντροφος του αφηγητή, ή μάλλον η πρώην σύντροφος, αφού έχουν χωρίσει: σ’ αυτήν οφείλει το θέμα του μυθιστορήματος. Το μυθιστόρημα γράφεται, ο συγγραφέας του προσπαθεί να θυμηθεί την παιδική του ηλικία για να τη βάλει σε αυτό και ενημερώνει σχετικά την Έμε, η οποία τον ρωτάει αν γράφει μια ιστορία αγάπης ή κάτι άλλο, ενώ μαθαίνουμε πως συναντάει την Κλάουδια ύστερα από πολλά χρόνια.

Κάπως έτσι κυλάει η ροή της αφήγησης: έχουμε μπροστά μας ένα μυθιστόρημα εν εξελίξει και δεν ξέρουμε ποια στοιχεία αποτελούν αναμνήσεις του συγγραφέα και ποια είναι επινοημένες καταστάσεις. Στην ουσία, ο Σάμπρα επιχειρεί να μιλήσει για τη Χιλή του Πινοτσέτ, για τα βασανιστήρια, τις εξαφανίσεις πολιτών, τις δολοφονίες, για τον πόνο των θυμάτων, για την αδιαφορία των άλλων πολιτών. Ταυτόχρονα, μυεί τον αναγνώστη στη διαδικασία της γραφής, στο πώς γράφεται ένα μυθιστόρημα, δηλαδή μια επινοημένη ιστορία με φανταστικούς ήρωες. Ακριβώς γι’ αυτό το Τρόποι να γυρίζεις σπίτι έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και αξίζει τον κόπο να μελετηθεί από εκείνους που συχνάζουν στα σεμινάρια δημιουργικής γραφής για να μάθουν, υποτίθεται, τα μυστικά της συγγραφής πεζογραφημάτων.

Τρόποι να γυρίζεις σπίτι
Alejandro Zambra
Μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης
Ίκαρος
172 σελ.
ISBN 978-960-572-100-8
Τιμή €13,50

 

Πηγή : diastixo.gr