Τζόναθαν Φράνζεν: «Αγνή» κριτική του Φίλιππου Φιλίππου

2016-12-20 10:18

Πριν από μερικά χρόνια, όταν το 2002 κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το ογκώδες τρίτο βιβλίο του Τζόναθαν Φράνζεν Οι Διορθώσεις (Ωκεανίδα), οι ειδικοί το υποδέχτηκαν με επαίνους. Ήδη είχε γίνει μπεστ-σέλερ στις ΗΠΑ, όπου εκδόθηκε το 2001. Είχε ψηφιστεί ως το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς, είχε αποσπάσει διακρίσεις και κέρδισε το μεγαλύτερο λογοτεχνικό βραβείο στην Αμερική, το National Book Award. Όταν κυκλοφόρησε και το Ελευθερία (Ωκεανίδα), οι κριτικές ήταν αποθεωτικές. Αρκετοί όμως προβληματίζονταν με το καινούργιο λογοτεχνικό φαινόμενο και κρατούσαν αποστάσεις. Ο Φράνζεν, που γεννήθηκε στο Γουέστερν Σπρινγκς του Ιλινόις το 1959, μεγάλωσε σ’ ένα προάστιο του Σεντ Λιούις και αποφοίτησε από το Κολέγιο Σουάρθμορ το 1981 (το 1988 εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα Η εικοστή τέταρτη πολιτεία και το 1992 το δεύτερο Κραδασμοί), σήμερα θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους Αμερικανούς πεζογράφους. Κάθε καινούργιο του έργο αντιμετωπίζεται σαν κάτι το σημαντικό στο χώρο της λογοτεχνίας και οι θαυμαστές του σπεύδουν να τον υμνήσουν.

Μολονότι τα προηγούμενα μυθιστορήματά του ήταν κάπως δύσκολα και γλωσσικά εξεζητημένα, το Αγνή (πρωτότυπος τίτλος Purity) πέρα από αξιανάγνωστο είναι και εύκολο στην πρόσληψή του. Κεντρική ηρωίδα είναι η νεαρή Πιπ Τάιλερ, μια σεξουαλικά ενεργή κοπέλα, η οποία αγνοεί το πραγματικό της όνομα. Εργάζεται στην εταιρεία Ανανεώσιμες Ενέργειες, όπου δεν είναι ευχαριστημένη, κι επειδή έχει πάρει ένα φοιτητικό δάνειο προσπαθεί να βρει τον άγνωστο πατέρα της για να το αποπληρώσει. Στο ζήτημα αυτό αντιμετωπίζει την περίεργη στάση της μητέρας της, η οποία πάσχει από χρόνια κατάθλιψη και εργάζεται ως ταμίας σε ένα κοινοτικό κατάστημα. Η έλλειψη πατέρα της έχει προξενήσει πρόβλημα, έτσι αναζητά διαρκώς έναν άντρα που θα παίξει αυτό το ρόλο. Όταν σε μια καφετέρια γνωρίζει έναν νεαρό, τον Τζέισον, βρίσκεται σ’ ένα δίλημμα: να ρισκάρει να γίνουν φίλοι ή να δεχτεί να κάνουν σεξ, κάτι που αποκλείει το ενδεχόμενο της φιλίας;

Μολονότι τα προηγούμενα μυθιστορήματά του ήταν κάπως δύσκολα και γλωσσικά εξεζητημένα, το Αγνή πέρα από αξιανάγνωστο είναι και εύκολο στην πρόσληψή του.

Έπειτα, γνωρίζουμε μια Γερμανίδα, την Άνναγκρετ, η οποία μιλάει στην Πιπ για τον διάσημο παραβάτη των νόμων του διαδικτύου, τον Γγερμανό χάκερ Αντρέας Βολφ, δημιουργό της οργάνωσης Εγχείρημα Ηλιόφως, που ζει στη Λατινική Αμερική, επειδή υπάρχουν αμερικανικά και ευρωπαϊκά εντάλματα σύλληψής του. Ακριβώς γι’ αυτό, ο Βολφ είναι πολύ αγαπητός σε έναν μικρό κύκλο ανθρώπων που τον θεωρούν ήρωα διότι είναι καθαρός, αγνός (η λέξη αγνότητα εμφανίζεται στο βιβλίο αρκετές φορές και αφορά πολλούς ήρωες), διαυγής, και τα βάζει με τα μεγάλα συμφέροντα. Στη συνέχεια, η Πιπ εγκαταλείπει τη δουλειά της και πάει στη Βολιβία για να τον συναντήσει, ελπίζοντας πως θα τη βοηθήσει να βρει τον πατέρα της. Ο Βολφ δεν είναι τυχαία προσωπικότητα. Γεννημένος στην Ανατολική Γερμανία το 1960, διακρίθηκε αργότερα ως τολμηρός επικριτής του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ο πατέρας του ήταν στην Κεντρική Επιτροπή του κυβερνώντος κόμματος, αλλά αυτός πήρε τις αποστάσεις του και κατέφυγε σε μια εκκλησία δίνοντας συμβουλές σε παραστρατημένους νέους, κυρίως κοπέλες. Ήταν τόσο γοητευτικός που οι κοπέλες «έκαναν ουρά» για να γδυθούν για χάρη του. Επομένως ο Βολφ είναι σεξουαλικά ενεργός, όπως η Πιπ.

Εξαρχής, ο Φράνζεν επιχειρεί να δείξει μια ελευθεριάζουσα κοπέλα, αφού η Πιπ δεν έχει ταμπού στο σεξ – αυτή κυνηγάει τους άντρες και όχι το ανάποδο. H οικογένεια είναι το δεύτερο σημαντικό θέμα που τον απασχολεί – το κάνει και σε άλλα βιβλία του. Η Πιπ αναζητά τον πατέρα της και ο Βολφ έχει προβλήματα με τους γονείς του – η μητέρα του κρύβει αρκετά μυστικά προσωπικής φύσεως. Μα κι ο ίδιος ο Βολφ, ο οποίος συμμετείχε στην εισβολή στο άντρο της Στάζι, κουβαλάει ένα τρομερό μυστικό, έναν φόνο, που το μοιράζεται με έναν Αμερικανό, τον Τομ, δημοσιογράφο το επάγγελμα, τον οποίο γνωρίζει μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989. Παράλληλα, ο Φράνζεν σημειώνει πως οι ΗΠΑ έχουν ρυπάνει με υπερβολικό άνθρακα την ατμόσφαιρα και η μόνη λύση στο συγκεκριμένο πρόβλημα είναι η ανανεώσιμη ενέργεια. Αυτά τα τρία ζητήματα, το σεξ –δύο δευτερεύοντες ήρωες κάνουν έρωτα πάω σε μια θερμοπυρηνική κεφαλή-βόμβα–, η οικογένεια και η οικολογία είναι τα κυρίαρχα σημεία στο μυθιστόρημα. Διαβάζουμε πως το πρόβλημα με το σεξ ως ιδέα «είναι ότι οι ιδέες αλλάζουν» (σελ. 595). Ένα τέταρτο ζήτημα είναι εκείνο της λογοτεχνίας, ένας ήρωας φιλοδοξεί να γράψει ένα μεγάλο μυθιστόρημα. Πέμπτο ζήτημα είναι η πολιτική. Γίνεται λόγος για τη Σοβιετική Ένωση, τον Λένιν, τον Τρότσκι και τον Στάλιν, μα και για τις ΗΠΑ (Γουότεργκέιτ, Ρόναλντ Ρέιγκαν, Μπιλ Κλίντον, χτύπημα της Αλ Κάιντα στους Δίδυμους Πύργους), ωστόσο ένα μεγάλο μέρος του αφιερώνεται στην Ανατολική Γερμανία: ο συγγραφέας σημειώνει πως οι άνθρωποι εκεί γνώριζαν πως η ζωή ήταν καλύτερη στη Δύση. Σε κάθε περίπτωση, όλα περιστρέφονται γύρω από την κεντρική ηρωίδα, η οποία στο τέλος ανακαλύπτει τον πατέρα της και λέει στη μητέρα της «είσαι πιο δυνατή» από αυτόν. Ίσως ο Φράνζεν να θέλει να δείξει κυρίως τούτο: πως οι γυναίκες διαθέτουν μεγαλύτερη δύναμη από τους άνδρες, πως ό,τι επιθυμούν το πραγματοποιούν.

Αγνή
Τζόναθαν Φράνζεν
Μετάφραση: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Ψυχογιός
736 σελ.
ISBN 978-618-01-1460-7
Τιμή: €19,90

 

 

 

Πηγή : diastixo.gr