Τόνια Μασουρίδου: «Η ταξιδιώτισσα του τρένου και άλλες ιστορίες»

2018-12-13 18:56

Η Τόνια Μασουρίδου, με τη συλλογή διηγημάτων Η ταξιδιώτισσα του τρένου και άλλες ιστορίες, με παρασέρνει σε ενδιαφέρουσες παλινδρομήσεις στον χώρο/χρόνο ακολουθώντας τους γήινους, αξιαγάπητους ήρωές της στα καθημερινά τους δρώμενα. Πρόκειται για ήρωες καθημερινούς, από χώμα συνθεμένους και ήλιο και νερό, πλασμένους με αγάπη, τόσο εύθραυστους και μαλακούς, ευλύγιστους, για τούτο και ανθεκτικούς.

Τους έχω στο μυαλό και στην καρδιά μου ατόφιους. Όπως η συγγραφέας τούς παραδίδει στο κοινό της: ολοζώντανους, αθώους και αμαρτωλούς μαζί, καθένα στον δικό του χώρο για να μπορώ να μελετώ τα πολλά πρόσωπα του καθενός και κάποτε τους φαντάζομαι όλους μαζί να κάθονται γύρω από ένα στρογγυλό τραπέζι, δίκην βωμού αρχαίου θυσιαστηρίου, και να κουβεντιάζουν για τα πάθη, τα παθήματα, τις προσδοκίες και τα όνειρά τους, να συνομολογούν τις ήττες και τα λάθη τους. Έτσι, μέσα από την απλή, την αφτιασίδωτη καθημερινότητά του ν’ ανακαλύψει τον εαυτό του ο καθένας. Και, μέσα από τη διαδικασία των αποκαλύψεων, να προσδιορίσω τη σχέση που τους συνδέει. Να διακρίνω τον κοινό τους παρονομαστή.

Παρατηρώντας προσεχτικά, τον έναν μετά τον άλλο, τους κύριους πρωταγωνιστές των εφτά ιστοριών, διαπιστώνω πως καθένας κουβαλάει τη δική του ιστορία. Όμως, στο βάθος του μυαλού καθενός υπάρχει μια «κάλπικη λίρα», το γενεσιουργό αίτιο, το οποίο δημιουργεί τις εξελίξεις. Ένας ενδογενής παράγοντας που επηρεάζει άλλοτε συνειδητά και ενίοτε ασυνείδητα τις καταστάσεις.

Η αρραβωνιαστικιά του Φώτη, ενός μετανάστη, η οποία δρα ύπουλα πίσω από την πλάτη του, εκμεταλλευόμενη την αφέλεια και την τυφλή πίστη του στην υποτιθέμενη αφοσίωσή της, τον εγκαταλείπει παίρνοντας μαζί της όλες τις αιματηρές οικονομίες και τις προσδοκίες του για ένα καλύτερο μέλλον. Τον παρατάει τη στιγμή ακριβώς που τη χρειάζεται περισσότερο («Ένα σπασμένο ρακοπότηρο»), τα όνειρα καταρρέουν, η ζωή του γίνεται κομμάτια και θρύψαλα. Η μοίρα του μετανάστη για τα έρημα τα λεφτά.

Η αριστοκρατική συν-«ταξιδιώτισσα του τρένου», που ο νεαρός απέναντί της τη βλέπει σαν τη νεράιδα του παραμυθιού και προσπαθεί με κάθε τρόπο να τραβήξει την προσοχή της, κι όταν καταφέρνει να της αποσπάσει την προσοχή και να ανακαλύψει την πραγματική της ταυτότητα, βρίσκεται μπροστά σε δύο τρανταχτές εκπλήξεις που φέρνουν τα πάνω κάτω.

Μπορεί η κηδεία κοινής φίλης να φέρει στην επιφάνεια μια ξεχασμένη, τρυφερή, μυστική, αισθηματική, ασυντέλεστη ιστορία, συνηθισμένη, ωστόσο, μαθήτριας με τον καθηγητή της και να βρεθεί πολύ αργά αντιμέτωπη η παλιά μαθήτρια με μια άκρως θλιβερή αποκάλυψη («Μια συνάντηση»).

Ένα αθώο δώρο γενεθλίων συνετέλεσε στο ν’ αποκαλυφθεί η πονεμένη ιστορία της καθηγήτριας γαλλικών, που τραγουδούσε κάθε φορά χορεύοντας πριν αρχίσει το ιδιαίτερο μάθημα της μαθήτριάς της («Ένας δίσκος με σπιτικούς κουραμπιέδες»). Ήταν κάποτε διάσημη μπαλαρίνα κι απόμεινε ολομόναχη με έναν γάτο και σπασμένη μέση, περιμένοντας μάταια κάποιον φίλο να της ευχηθεί.

Πόσο μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα και να ανατραπούν τα πάντα, όταν βρεθεί κανείς αντιμέτωπος με μια πραγματικότητα που δεν θα μπορούσε να υποψιαστεί ούτε να φανταστεί πως υπάρχει και να ακολουθήσει παταγώδης διάψευση, όπως συνέβη με τη Σούλα, η οποία, για χάρη του αχαΐρευτου και τεμπέλη Σήφη, έμεινε ανύπαντρη και θεωρούσε τον εαυτό της αποτυχημένο, ίσαμε τη στιγμή που βρέθηκε στο σπίτι της καλοπαντρεμένης και νοικοκυρεμένης, αγνώριστης από τα κιλά, φίλης και με ένα τσούρμο παιδιά να αλωνίζουν και να κάνουν το σπίτι άνω-κάτω, τότε κατάλαβε πόσο στοιχίζει και τι χρώμα και ποιότητα ζωής έχει η ευτυχία για τον καθένα.

Οι λεπτομέρειες είναι αφοπλιστικές. Οι περιγραφές έξοχες, πίνακες ζωγραφικής εδώ, θέατρο του παραλόγου αλλού.

Σε διαφορετικό κλίμα και σε άλλες παραμέτρους και διαστάσεις εξελίσσεται μια πολύπλοκη ιστορία, της οποίας η δράση μεταφέρεται διαδοχικά σε διάφορα κοινωνικά επίπεδα, οι χαρακτήρες των ηρώων μεταβάλλονται ανάλογα με τις συνθήκες που προκαλούν τις διαφοροποιήσεις, ώσπου ένα απρόβλεπτο ξαφνικό συμβάν προκάλεσε τεράστιες ανατροπές, τα γεγονότα που ακολούθησαν ήταν καταιγιστικά, άλλαξαν ριζικά τις προοπτικές και την πορεία ζωής των ηρώων («Στην τροχιά ενός άστρου»).

Το διήγημα με το οποίο η Τόνια Μασουρίδου αφήνει τις καλύτερες εντυπώσεις και δίνει το στίγμα της γραφής της με τον τρόπο που σκιαγραφεί τους χαρακτήρες, απογυμνώνοντάς τους από τα επίπλαστα στοιχεία και τις κοινωνικές συμβάσεις, είναι το τελευταίο της συλλογής («Μια μουτζουρωμένη παλέτα»), όπου ανάλογα με τις αντιδράσεις των ετερόκλητων συνδαιτυμόνων, πάνω σ’ ένα τραπέζι, με την ευκαιρία ενός γάμου και των παρεπομένων του, στήνει ένα αδρό σκηνικό με τη μικρογραφία της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τους νεόπλουτους και νεοαστούς, οι οποίοι προσπαθούν να ανεβάσουν το κοινωνικό τους προφίλ μιμούμενοι τους παλαιούς κατοίκους της ανώτερης τάξης, που όσο πάει τείνει να εκλείψει.

Η σύντομη αναδρομή στις ιστορίες της Τόνιας Μασουρίδου και η αδρομερής αναφορά σε κάθε μια, μου έδωσε την ευκαιρία να παρακολουθήσω από κοντά τα δρώμενα και να διαπιστώσω πως είναι αλληλένδετες, με κυρίαρχο παράγοντα τον καθημερινό άνθρωπο ο οποίος παλεύει να σταθεί στα πόδια του, να επιβληθεί στο περιβάλλον, να βελτιώσει το προφίλ του για να έχει κοινωνική παραδοχή, αποδοχή, καταξίωση και αναγνώριση. Να αποκτήσει όνομα, να γίνει Κάποιος. Πρόκειται για αδρή ψυχογραφία του Νεοέλληνα που προσπαθεί να ανεβεί κοινωνικά με όποιον τρόπο μπορεί.

Συνηθισμένες ιστορίες από εκείνες που συμβαίνουν συχνά στην περιπέτεια του βίου των ανθρώπων, ιστορίες βαθιά ανθρώπινες, πονεμένες, βγαλμένες μέσα από τα σπλάχνα της σύγχρονης, καθημερινής ελληνικής πραγματικότητας, δοσμένες όμως με γνώση, σαφήνεια και γλαφυρότητα, καλογραμμένες, λειασμένες και ανανεωμένες, προσαρμοσμένες στη νέα πραγματικότητα, διανθισμένες με διακριτικό χιούμορ και ποιητική διάθεση. Τα πρόσωπα αποκτούν υπόσταση, προβάλλοντας από το παρελθόν με αναδρομές και συχνές αναφορές στα γεγονότα άλλων εποχών, ίσαμε τα παιδικά και τα εφηβικά χρόνια των ηρώων. Έτσι, μέσα από τις αναμνήσεις τους αναβιώνουν τα γεγονότα, έρχονται στο προσκήνιο εκείνοι που τα δημιούργησαν, συναντιούνται οι καιροί, ο παλιός με τον σύγχρονο, και αιτιολογείται η μετάλλαξη των χαρακτήρων με την αναγκαστική προσαρμογή στις καινούργιες συνθήκες, όπως απαιτεί και επιβάλλει η νέα κατάσταση των πραγμάτων και ο νέος τρόπος της ζωής.

Οι λεπτομέρειες είναι αφοπλιστικές. Οι περιγραφές έξοχες, πίνακες ζωγραφικής εδώ, θέατρο του παραλόγου αλλού. Όμως, η αισθαντική, η προικισμένη συγγραφέας κυριαρχεί παντού στο παιγνίδι των διαπροσωπικών σχέσεων και κατευθύνει την αφήγηση, χωρίς να αφήνεται στη διάθεση των παικτών. Δεν μένει στην επιφάνεια, στη διαπίστωση και καταγραφή των γεγονότων. Έμμεσα, πλην σαφώς, κρίνονται όλοι μέσα από τις πράξεις τους. Υπάρχει για τον καθένα και το ανάλογο τίμημα. Καθένας παίρνει πίσω ό,τι δίνει. Καταπώς έπραξε, αμείβεται από την ίδια του τη ζωή και συμπεριφορά.

Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το τελευταίο διήγημα, «Μια μουτζουρωμένη παλέτα», που δίνει την εικόνα και τη νοοτροπία του νεόπλουτου, ο οποίος θεωρεί ακόμα και την τέχνη μέσο προβολής του πλούτου και της κοινωνικής του θέσης και αντιμετωπίζει τον καλλιτέχνη όχι ως δημιουργό, αλλά σαν εκτελεστικό όργανο στην υπηρεσία του, γεγονός που επιβεβαιώνει τη θέση και τις απόψεις της συγγραφέως:

«…Η κόρη Καρούλια επανήλθε δριμύτερη: Να δείτε του Μανώλη πόσα του έδινε μια τράπεζα να ζωγραφίσει τους καινούργιους χώρους. Αλλά εκείνος ανένδοτος […]. Κλείνεται στο ατελιέ του […] και σκαλίζει μερικά παμπάλαια σκίτσα του φαγωμένα από τις αράχνες. Και να δείτε στενοχώρια μια φορά που του πέταξα στα σκουπίδια μερικές απ’ αυτές τις παλιατζούρες...»

Πρόκειται για ένα βιβλίο που σε κρατάει δέσμιο από την αρχή ως το τέλος και εύχεσαι να μην τελειώσει. Σημασία δεν έχει να μιλάς ή να γράφεις, αλλά τι έχεις να πεις, γιατί θα το πεις και πώς θα το πεις.

 

Η ταξιδιώτισσα του τρένου και άλλες ιστορίες
Τόνια Μασουρίδου
Βεργίνα
102 σελ.
ISBN 978-618-5215-50-7
Τιμή €10,00

 

 

πηγή : diastixo.gr