.png?ph=89752c26b8)
Τέσυ Μπάιλα: συνέντευξη στη Γιούλη Τσακάλου
Η Τέσυ Μπάιλα κατάγεται από τη Σαντορίνη, αλλά γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε Ιστορία του ελληνικού πολιτισμού και Μετάφραση λογοτεχνίας. Ασχολείται με τη φωτογραφία και ατομικές εκθέσεις της έχουν φιλοξενηθεί στο Πανεπιστήμιο Gakugei της Ιαπωνίας, αλλά και στην Αθήνα. Έχει γράψει έξι μυθιστορήματα και είναι συντάκτρια του λογοτεχνικού περιοδικού Κλεψύδρα. Παράλληλα, δημοσιεύει δοκίμια σε εφημερίδες και περιοδικά και είναι αρχισυντάκτρια του Literature.gr. Το τελευταίο της μυθιστόρημα, Τις νύχτες έπαιζε με τις σκιές, που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, έδωσε την αφορμή για τη συζήτησή μας.
Κάθε φορά που διαβάζω βιβλίο σας, αισθάνομαι ότι δεν αφήνετε τίποτα στην τύχη. Πόση έρευνα χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί το νέο σας πόνημα, Τις νύχτες έπαιζε με τις σκιές; Το εξώφυλλο, σημειωτέον, είναι πίνακας του Κλοντ Μονέ. Και ο τίτλος σας ποιητικός – ποια η σημασία του;
Σας ευχαριστώ πολύ για τα καλά λόγια. Η αλήθεια είναι ότι τόσο εγώ όσο και οι Εκδόσεις Ψυχογιός προσέχουμε τις λεπτομέρειες. Η έρευνα για το μυθιστόρημά μου αυτό κράτησε συνολικά έναν χρόνο κι άλλο έναν χρόνο χρειάστηκα για να γραφτεί. Ο τίτλος δεν είναι τυχαίος. Ο ήρωας του βιβλίου είναι ζωγράφος. Έτσι, ο τίτλος έχει διπλή σημασία. Από τη μια πρόκειται για το παιχνίδι της σκιάς που αναδεικνύει τους όγκους στη ζωγραφική και από την άλλη είναι ένας συμβολισμός για τους φόβους που όλοι μας αντιμετωπίζουμε στη ζωή και που, όταν συμβεί να τους πλησιάσουμε, μόνο τότε μπορεί να σβήσουν, όπως συμβαίνει με τις σκιές. Όσο για το εξώφυλλο στο οποίο αναφερθήκατε, πρόκειται πράγματι για τον πίνακα του Κλοντ Μονέ The Gorge at Varengeville, τον οποίο φιλοτέχνησε ο μεγάλος ιμπρεσιονιστής ζωγράφος το 1882 και πραγματικά ευχαριστώ πολύ τον εκδοτικό μου οίκο για την επιλογή αυτή.
Έχω την αίσθηση ότι το άρωμα της καταγωγής σας, η θάλασσα, σας επηρεάζει και σας οδηγεί σε συγκεκριμένα θέματα για έμπνευση. Ισχύει;
Ασφαλώς και ισχύει. Κατάγομαι από δυο πανέμορφα ελληνικά νησιά, τη Σαντορίνη και την Άνδρο, γεννήθηκα και έζησα αρκετά χρόνια στον Πειραιά, πολύ κοντά στο λιμάνι, αλλά και όλη μου η παιδική ηλικία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θάλασσα και την ελληνική ναυτοσύνη. Αργότερα γνώρισα τη θάλασσα ως το «κάτοπτρο αθανασίας» στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. Αλλά και τώρα φροντίζω να βρίσκομαι κοντά της όσο πιο συχνά μπορώ. Ήταν επόμενο, λοιπόν, να καθορίσει τη σκέψη μου και επομένως να λειτουργήσει ως έμπνευση στη δική μου συγγραφική πορεία.
Ο έρωτας στο βιβλίο σας τι ρόλο παίζει σε αυτό το σκηνικό που θυμίζει αρχαία τραγωδία;
Σε έναν βαθμό καθορίζει τις εσωτερικές συγκρούσεις του κεντρικού ήρωα. Γίνεται η εμμονή, η έμπνευση, ο προορισμός αλλά και η αφετηρία του. Και παραμένει ανεκπλήρωτος, μια σταύρωση και ανάσταση μαζί, που ο ήρωας θα τη βιώσει και θα την εκφράσει μέσω της τέχνης του.
Ανέστης και Μικέλε, δυο συγκλονιστικοί ήρωες του βιβλίου σας. Σε ποιον έχετε αδυναμία και γιατί;
Ένα δίπολο ανθρώπινης ευαισθησίας – αυτό είναι οι δυο αυτοί ήρωες. Δυο εκ διαμέτρου αντίθετοι άνθρωποι, που αλληλοσυμπληρώνονται. Αγάπησα πολύ τον Ανέστη και είναι ο ήρωας που με δυσκόλεψε περισσότερο, καθώς έπρεπε να διαχειριστώ τις ψυχολογικές του διακυμάνσεις και τους φόβους του, αλλά ο Μικέλε έχει μια ιδιαίτερη γοητεία. Είναι ο άνθρωπος που έχουμε όλοι ανάγκη στη ζωή. Να μας αρπάξει από το χέρι και να μας δείξει ότι πέρα από υποχρεώσεις και συναισθηματικούς κραδασμούς, υπάρχει η χαρά της ζωής που οφείλουμε να ανακαλύψουμε εμβαθύνοντας σε ό,τι υπάρχει γύρω μας.
Ό,τι αξίζει μπορεί να ταλαιπωρηθεί, αλλά δε θα χαθεί.
Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου σας είναι ένα μοναχικός λύκος, που έχει νιώσει την ορφάνια και την απόρριψη στο πετσί του. Μεγαλώνοντας θα μάθει ότι ο πόνος μπορεί να είναι η αφορμή για την πρόοδο και τη μεγάλη άνοδο. Πιστεύετε ότι πολλοί μπορούν να το καταφέρουν αυτό;
Ο πόνος μπορεί να γίνει ένα γενεσιουργό αίτιο δημιουργίας και αφύπνισης ενός εαυτού που προσπαθεί να προσαρμοστεί για να τον εξουδετερώσει. Αποτέλεσμα είναι η μεταμόρφωση σε έναν νέο εαυτό, πιο ισχυρό, την ύπαρξη του οποίου δε γνωρίζαμε πριν. Και κάθε πρόοδος προϋποθέτει μια τέτοια μεταμόρφωση. Όσοι βρεθούν σε μια τέτοια κατάσταση νομίζω πως θα αντιδράσουν το ίδιο. Αλλιώς θα χαθούν. Το ίδιο και ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου μου. Ανακαλύπτει την καλλιτεχνική του εκφραστική μέσα στις φλόγες ενός παράλογου πολέμου και μετουσιώνει τον πόνο σε μοναχικότητα και, εντέλει, σε δημιουργία. Βρίσκει τον δικό του τρόπο να πολεμήσει τη φθορά.
Παρά το ζοφερό θέμα του βιβλίου, στην αφήγησή σας υπάρχει συχνά ένας ανάλαφρος τόνος. Πρόκειται για μια επιλογή τεχνικής φύσης ή για έναν ψυχολογικό μηχανισμό άμυνας του αφηγητή απέναντι σε όσα θλιβερά αφηγείται;
Πολύ όμορφη η ερώτησή σας αυτή και χαίρομαι που το επισημάνατε. Νομίζω πως πρόκειται και για τα δύο. Μια εσωτερική ανάγκη μού υπαγορεύει να ενεργοποιήσω έναν αφηγηματικό μηχανισμό που θα ελαφρύνει τις σκληρές, ρεαλιστικές στιγμές του βιβλίου και θα δώσει μια ανάσα τόσο στην ίδια την αφήγηση όσο και σε εμένα και, κυρίως, στον αναγνώστη. Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, για παράδειγμα, ήρθε να ισορροπήσει την τραγικότητα ενός προηγούμενου κεφαλαίου που κυριολεκτικά ήταν εξουθενωτικό για εμένα.
Οι ήρωες και οι ηρωίδες στα μυθιστορήματά σας δεν είναι υπερήρωες, είναι απλοί και σεμνοί, έξω από την κυρίαρχη αφήγηση της Ιστορίας. Αναφέρομαι στην αφήγηση που δίνει πρωτεύοντα ρόλο στους άνδρες, στις μάχες, στα έθνη-κράτη. Το περιθώριο γοητεύει;
Οι άνθρωποι που κινούν τα γρανάζια της Ιστορίας είναι πάντοτε οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι. Αυτοί που όταν βρεθούν μπροστά σε ένα τραγικό αδιέξοδο παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους και αποφασίζουν να διεκδικήσουν την αξιοπρέπεια και την υπόστασή τους, τόσο σε προσωπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι τη ζωή των οποίων συνθλίβει στο ανάλγητο πέρασμά της η Ιστορία. Αυτό δεν σημαίνει ότι βρίσκονται στο περιθώριο. Αντιθέτως, θα έλεγα. Το διαπίστωσα άλλωστε πολύ καλά όταν έγραφα για τη δράση του Μιλτιάδη Χούμα στις Άγριες θάλασσες αλλά και τώρα, στο νέο βιβλίο, Τις νύχτες έπαιζε με τις σκιές.
Είστε τελείως ελεύθερη όταν γράφετε πάνω σε ένα ιστορικό πρόσωπο; Ή αναγκάζεστε να συγκρατηθείτε;
Εξαρτάται. Συνήθως τα αληθινά ιστορικά πρόσωπα σε περιορίζουν συγγραφικά και αυτό προσθέτει μια δυσκολία στη συγγραφή του βιβλίου.
Ίσως τα πιο σημαντικά βιβλία σας βασίζονται σε πραγματικά, ιστορικά πρόσωπα. Τι σας τραβάει σε ένα τέτοιο πρόσωπο και θέλετε οπωσδήποτε να το περάσετε στον δικό σας κόσμο, της λογοτεχνίας;
Το γεγονός ότι αυτοί οι ήρωες θέτουν ένα διαχρονικό ερώτημα: Ποιος είναι ο ρόλος και η ευθύνη όλων μας, όταν οι ιστορικές συγκυρίες μάς φέρνουν αντιμέτωπους με φρικαλέες ιδεολογίες, που δυστυχώς αναβιώνουν στις μέρες μας. Άλλωστε σημασία για μένα δεν έχει τόσο η ίδια η Ιστορία, όσο η καταγραφή των συναισθημάτων που δημιουργεί στους μεταγενέστερους. Ο τρόπος που κάνει τον σύγχρονο άνθρωπο να κοιτάξει κατάματα τα γεγονότα του παρελθόντος και να αντικρίσει μέσα σ’ αυτά τη μοίρα του μέσα στον χρόνο και το μέλλον του. Για μένα, αυτό που είναι ουσιαστικό δεν είναι η γνώση των ιστορικών γεγονότων, αλλά το πάθος και το μυστήριο που τα περιβάλλει. Ο εντοπισμός της γοητείας μέσα στον ιστορικό ορθολογισμό. Η ανάδειξη της συναισθηματικής χροιάς των γεγονότων και του πάθους που την υπαγόρευσε. Άλλωστε, αυτή είναι και η διαφορά της μυθιστορηματικής από την ιστορηματική αφήγηση. Ενώ ο ιστορικός ενδιαφέρεται για τη λογική ερμηνεία των γεγονότων, ο μυθιστοριογράφος νοιάζεται κυρίως για την ένταση και τη φλόγα που τα δημιούργησε.
Υπάρχουν κάποια θέματα που θα θέλατε να κάνετε βιβλίο και για διάφορους λόγους δεν έγιναν ή ίσως γίνουν στο μέλλον;
Όχι, δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο θέμα στο μυαλό μου. Κάθε φορά ασχολούμαι με αυτό για το οποίο θέλω να γράψω.
Υπάρχει χώρος για νέους συγγραφείς που έχουν κάτι να πουν σε μια εποχή που οι εκδόσεις βιβλίων είναι καταιγιστικές;
Πάντα υπάρχει χώρος για όποιον έχει πράγματι να πει κάτι. Οι νέοι συγγραφείς έχουν να αντιμετωπίσουν πολλά προβλήματα. Μια παντελώς εχθρική πολιτική για το βιβλίο, έναν αστείρευτο ανταγωνισμό και καταιγιστικές εκδόσεις βιβλίων, που συχνά η ποιότητά τους είναι εξαιρετικά αμφίβολη. Ωστόσο, η ακαταπόνητη δουλειά είναι σίγουρο ότι θα φέρει καρπούς. Ό,τι αξίζει μπορεί να ταλαιπωρηθεί, αλλά δε θα χαθεί.
Γιατί γενικώς οι σχέσεις των ανθρώπων πάσχουν, χωρίς να βελτιώνονται, και ίσως να χειροτερεύουν στις μέρες μας;
Νομίζω ότι στην εποχή τη δική μας, την εποχή της τεχνολογίας και της επικοινωνίας, οι άνθρωποι έχουν χάσει την ικανότητα να συνάπτουν σχέσεις πραγματικής εμπειρίας, που θα πει αλληλοσεβασμού και ελευθερίας. Δυστυχώς, η κατάσταση εντείνεται συνεχώς σε όλα τα επίπεδα σχέσεων.
Ο πόνος μπορεί να γίνει ένα γενεσιουργό αίτιο δημιουργίας και αφύπνισης ενός εαυτού που προσπαθεί να προσαρμοστεί για να τον εξουδετερώσει.
Είναι γνωστό ότι οι μισοί Έλληνες γράφουν. Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τον συγγραφέα από τον γραφομανή;
Μα το ίδιο του το έργο και η ποιότητά του. Οι επιλογές του στη θεματολογία, αλλά και στον χώρο της λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας γράφει επειδή δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Χτίζει τους ήρωές του και τους ισχυροποιεί παρακολουθώντας διακριτικά την αυτονομία τους. Πάσχει και αγωνιά για τη γλωσσική του αγωγή και προσπαθεί σε κάθε του βιβλίο να αναδεικνύει λεκτικές και φραστικές συνάψεις της γλώσσας του, συχνά δημιουργεί ο ίδιος λέξεις. Στην περίπτωση του ιστορικού μυθιστορήματος, ερευνά πηγές και εναρμονίζει τις πληροφορίες στο κείμενό του με τέτοιο τρόπο, ώστε η όποια έρευνά του να παραμένει αθέατη στον αναγνώστη. Ο συγγραφέας χαρακτηρίζεται από μυθοπλαστική δεινότητα, διαχείριση φυσικών διαλόγων, στοχαστική δυναμική. Αυτές είναι μερικές ιδιότητές του που τον διαχωρίζουν από τους ανθρώπους που γράφουν για να εξωτερικεύσουν απλώς τα συναισθήματά τους.
Και τέλος, κ. Μπάιλα, τι μπορεί να κάνει ένας συγγραφέας για να «ακουστεί»: να πάει με τα νερά της κοινότοπης «τηλεοπτικής» γλώσσας ή να επιλέξει να είναι απόλυτα πιστός στα καλλιτεχνικά του ένστικτα, παρά τον κίνδυνο της περιθωριοποίησης;
Να προχωρήσει με γνώμονα όλα όσα υπαγορεύει η καρδιά του και η αισθητική του αγωγή, παραμένοντας πιστός στο όραμά του. Ακόμα και αν περιθωριοποιηθεί, θα έχει καταφέρει να υψώσει την προσωπική του φωνή σε έναν κόσμο εξαιρετικά φλύαρο, που αρέσκεται να κρύβει πίσω από τον θόρυβο που προκαλεί την ηχηρή του κενότητα.
Τις νύχτες έπαιζε με τις σκιές
Τέσυ Μπάιλα
Ψυχογιός
392 σελ.
ISBN 978-618-01-2792-8
Τιμή €15,50
πηγή : diastixo.gr