.png?ph=89752c26b8)
Τάσος Ψάρρης: «Η βιτρίνα»
Ο κόσμος του βιβλίου είναι ένας κόσμος ανορθόδοξος, με ισχυρούς δεσμούς, οικείες αναφορές, έτοιμος να γίνει κομμάτια σε κάθε σελίδα και να ισορροπήσει στο τέλος αυτής. Πρόκειται για έναν μικρόκοσμο, για ένα κελί, που ο αναγνώστης τον παρατηρεί από κάθε διάσταση σαν ένας μικρός θεός, σαν ένας επόπτης που γίνεται μάρτυρας συμπεριφορών χρηστών μίας κοινωνίας προς ανάγνωση. Μίας κοινωνίας στον αυτόματο, αποκομμένης από καθετί αστικό, μίας παραδομένης στην εσωστρέφεια κοινότητας, ενός κύκλου γύρω από έναν συμπαγή άξονα. Την επανάληψη, τη συμμόρφωση, την ανοχή. Ενός κοινωνικού ιστού, ο οποίος αναπαράγεται μέσα από την επιβολή για το τι είναι δόκιμο και αδόκιμο. Μίας δυνητικής ύπαρξης που τα μέλη της συλλαμβάνουν τη στασιμότητα της ζωής με την ευχέρεια μίας ροής που κρίνεται στο εσωτερικό της ως συνειδητή επιλογή. Μίας κοινωνίας που συνεχώς αυτοπροσδιορίζεται πάνω σε εξαρτημένες συμπεριφορές και στο καταπιεσμένο θυμικό.
Αυτό το περιβάλλον, ένα περιβάλλον ιδιότυπης ηθικής, κατασκευασμένο από τα πιο ρεαλιστικά υλικά μίας γνώριμης σε όλους επαρχίας, ενός κοινού τόπου, μίας καταγωγής, φιλοξενεί μία μη ρεαλιστική, κάπως υπερβατική, ιστορία. Η σύλληψη αυτής της ιστορίας ευφάνταστη, πρωτότυπη. Ένα παλιό ελαιοτριβείο στεγάζει μία πρωτοποριακή κοινοτική επιχείρηση. Ένας χώρος διαιρεμένος σε δωμάτια που συλλέγουν τον ιδρώτα από κορμιά που συμμετέχουν σε μία παγιωμένη κατάσταση.
Το βιβλίο βασίζεται στη γερά δοσμένη διαλεκτική προσώπων και γεγονότων. Σε κάθε σημείο είναι το ένα από αυτά τα στοιχεία που πιάνει το άλλο από το χέρι και εξελίσσεται η αφήγηση. Η γραμμική, κατά βάση, ανάπτυξη της ιστορίας επιτυγχάνει την άκοπη συμμετοχή του αναγνώστη, δημιουργώντας την αίσθηση της συναισθηματικής εισφοράς σε αυτή. Οι περιγραφές είναι ακριβείς, χωρίς περιττολογίες και κουραστικά καλολογικά στοιχεία, και αυτό είναι που επιτρέπει στην αφήγηση να εξελίσσεται αβίαστα, χωρίς τροχοπέδηση και εμπόδια από τη μεριά του συγγραφέα. Εύστοχες παρομοιώσεις, απενοχοποίηση του αυθορμητισμού, εμβόλιμες εικόνες που χρωματίζουν την ποιότητά της, στοχασμοί, δημιουργική γραφή, εμπνευσμένη προσέγγιση με αναγωγή στα μικρά της ζωής, που αποκαλύπτει και τις ποιητικές ρίζες, βάσεις και καταβολές του συγγραφέα, ο οποίος δίνει από την πρώτη λέξη τον ρυθμό που θα ακολουθήσει στη συνέχεια, με τις αναστροφές, τις ανατροπές, τα απρόοπτα που οικοδομούνται προοδευτικά, καθώς όλα στη γραφή του είναι μελετημένα.
Η βιτρίνα αποτελεί ένα σημειολογικό όριο ανάμεσα στην έξω ζωή και στη μέσα λειτουργία. Μία ιερή κάθετη επιφάνεια, ένα διάφανο σύνορο, το οποίο καθιστά και μοιράζει αυτόματα τους ρόλους. Τα εκθέματα και τους παρατηρητές, τους εκλογείς. Η βιτρίνα ιχνογραφεί έναν ιδιάζοντα τρόπο παράτασης της ζωής.
Ο Τάσος Ψάρρης καταπιάνεται με μεγάλα θέματα. Παλεύει με τη χαρτογράφηση κοινωνικών δομών και θέτει ζητήματα χωρίς εκβιασμούς προς τον αναγνώστη, χωρίς ίχνος διδακτισμού. Είναι λες και ψάχνει το τραύμα ενός λειτουργικού συστήματος και η αφορμή τού δίνεται με τη συνάντηση της Παναγούλας, μίας γυναίκας φοβισμένης, καραβοτσακισμένης, άβουλης, σε θέση υπό, με τον Λεωνίδα, τον νέο δάσκαλο, τον ξένο, τον διαφορετικό, τον φέροντα την αλλαγή. Κι όμως, οι δύο ήρωες λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία, με όλες τις στάθμες τους να μοιράζονται άλλοτε ισότιμα και άλλοτε εις βάρος του ενός. Πάνω σε αυτό το δίπολο των δύο διαφορετικών κόσμων, την αλληλεπίδρασή τους, την ίντριγκα, την κινητοποίηση, την παρηγοριά, την ενσωμάτωση μέσα από τους θεσμούς, τη σχέση εμπιστοσύνης και την αποφασιστικότητα, ο συγγραφέας θα φτάσει στο σημείο αναφοράς του.
Σημειολογικά, θα λέγαμε, ανασύρει άλλοτε φανερά, άλλοτε σιωπηρά, τη «δίψα» –έννοια που ηχεί σε όλη την ιστορία– και την ενεργοποιεί ως κίνητρο, ως κινητήρια δύναμη για την αλλαγή, για μία νέα τάξη πραγμάτων. Προσπαθεί να αναμετρηθεί με τα σύμβολα, να κατανοήσει πρώτα ο ίδιος αυτό που έχει λογοτεχνικά πλάσει και να ψαχουλέψει τα κίνητρα και το ανοίκειο των χαρακτήρων του, τους οποίους πέρα από το ότι τους διαχειρίζεται εξαιρετικά, τους μεταχειρίζεται με κατανόηση και συμπόνια. Οι χαρακτήρες, όχι μόνο των πρωταγωνιστών, έχουν υπόσταση και παρουσία, δομούνται μυθοπλαστικά, σφαιρικά, ως ολοκληρωμένες οντότητες, καταχωρούμενες αρμονικά στο χωρικό πλέγμα της ιστορίας. Δεν επαναλαμβάνονται και δεν κουράζει η ύπαρξη πολλών προσώπων. Κάθε χαρακτήρας είναι διακριτός, με μοναδικά στοιχεία, με ιδιαίτερη εκφορά του λόγου και τρόπο σκέψης. Αυτό παρατηρείται, κυρίως, στις ρεαλιστικές στιχομυθίες μεταξύ αυτών.
Κοινός παρονομαστής της πλειοψηφίας είναι ο φόβος. Ο φόβος για το μπαστάρδεμα του χωριού, για το ξεβόλεμα, για την ντροπή, για την επίπονη σκέψη, την ανάπτυξη προσωπικής κρίσης, ο φόβος για την άρχουσα τάξη, αυτή της παπαδιάς, ενός προσώπου άκρως ενδιαφέροντος και σημαντικού στην εξέλιξη της ιστορίας, το οποίο δεν λυγίζει, αντιθέτως ενεργεί ως αυτόκλητος κριτής και τιμωρός προσδίδοντας στο βιβλίο έντονο ταξικό χαρακτήρα ως προς τη διαστρωμάτωση της κοινωνίας του.
Όλα έχουν να κάνουν με την επικράτηση, τη διατήρηση της τάξης και του status quo στον χώρο. Η παράδοση εν γνώσει και άνευ όρων του παραβάτη είναι αυτονόητη, όπως και η απομόνωσή του. Ακόμη και ο τίτλος του βιβλίου αποτυπώνει κατά κάποιον τρόπο έναν περιορισμό, ένα –όπως προαναφέρθηκε– δίπολο, ένα δυαδικό αδιέξοδο. Η βιτρίνα αποτελεί ένα σημειολογικό όριο ανάμεσα στην έξω ζωή και στη μέσα λειτουργία. Μία ιερή κάθετη επιφάνεια, ένα διάφανο σύνορο, το οποίο καθιστά και μοιράζει αυτόματα τους ρόλους. Τα εκθέματα και τους παρατηρητές, τους εκλογείς. Η βιτρίνα ιχνογραφεί έναν ιδιάζοντα τρόπο παράτασης της ζωής. Ένα επικαιροποιημένο φαίνεσθαι εις βάρος μίας λανθασμένης δυστοπίας τού είναι. Ένα όνειρο, μία αναμέτρηση για κάθε χρήστη της κοινωνίας που παρατίθεται στο βιβλίο.
Η βιτρίνα
Τάσος Ψάρρης
Σμίλη
464 σελ.
ISBN 978-960-6880-09-4
Τιμή €16,00
πηγή : diastixo.gr