.png?ph=89752c26b8)
«SOS, Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» Τετάρτη 19 Ιουλίου, από το καλοκαιρινό Cine-Δράση
Πολυεπίπεδη, διασκεδαστική, καυστική, πολιτική σάτιρα γεμάτη κωμικοτραγικές καταστάσεις, το «Dr. Strangelove, Or How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb», που στη χώρα μας προβλήθηκε με τον άσχετο τίτλο «SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» είναι αναμφισβήτητα η καλύτερη μαύρη κωμωδία όλων των εποχών.
Ανατρεπτική και διασκεδαστική σάτιρα της παράνοιας του Ψυχρού Πολέμου και του ανταγωνισμού ΗΠΑ-ΕΕΣΔ σε αριστοτεχνική σκηνοθεσία από τον Stanley Kubrick και ρεσιτάλ ερμηνείας από τον ανεπανάληπτο Peter Sellers σε τριπλό ρόλο!
Το φιλμ γυρίστηκε το 1964. Βρισκόμαστε στις αρχές του Ψυχρού Πολέμου. Είχε προηγηθεί, το 1962, η κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ-Κούβας, που έφερε τις δύο υπερδυνάμεις στα πρόθυρα πολέμου και ολόκληρη την ανθρωπότητα πλησιέστερα από ποτέ στην πυρηνική καταστροφή. Τον επόμενο χρόνο, το 1963, εγκαταστάθηκε η «κόκκινη» γραμμή για αυτόματη τηλεφωνική επικοινωνία ανάμεσα στο Κρεμλίνο και τον Λευκό Οίκο σε ανάλογες κρίσιμες περιπτώσεις. Την ίδια χρονιά η σύναψη της συμφωνίας για την απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών στην ατμόσφαιρα απηχούσε τις ανησυχίες των υπερδυνάμεων για την πιθανότητα απόκτησης πυρηνικών όπλων από μικρότερες, και ενδεχομένως περισσότερο ανεξέλεγκτες χώρες.
Η δημιουργία της ταινίας σηματοδοτεί την έναρξη της έντονης δημόσιας συζήτησης αναφορικά με τα μεγάλα πολιτικά και ηθικά διλήμματα που συνδέονται με το κυνήγι των εξοπλισμών, και η συνυφασμένη με αυτό «ισορροπία του τρόμου», η οποία ζει και βασιλεύει ακόμα και σήμερα.
Σε αυτό το κλίμα, ένας παράφρονας, μανιώδης αντικομουνιστής στρατηγός των ΗΠΑ, διοικητής μιας αεροπορικής βάσης, αποφασίζει ότι ο πόλεμος είναι μια πολύ σημαντική υπόθεση για να αφήνεται στα χέρια των επιπόλαιων πολιτικών. Εκμεταλλευόμενος ένα απόρρητο σχέδιο επίθεσης με πυρηνικά όπλα εναντίον της ΕΣΣΔ, για το οποίο δεν απαιτείται η έγκριση του αμερικανού προέδρου, στέλνει ένα βομβαρδιστικό Β52 να πλήξει με πυρηνικούς πυραύλους συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους της εχθρικής χώρας. Στη συνέχεια σφραγίζει το στρατόπεδο του και κλείνει όλες τις διόδους επικοινωνίας με το αεροσκάφος ώστε να μην μπορεί κανείς να ανακαλέσει την επίθεση. Οι υπεύθυνοι της αμερικάνικης κυβέρνησης, πληροφορούμενοι το γεγονός, καλούν έκτακτο πολεμικό συμβούλιο και προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τη Σοβιετική Ένωση ώστε να αποκλειστεί η πιθανότητα πυρηνικού πολέμου.
Οι υπεύθυνοι των δύο χωρών καταλήγουν σε συμφωνία, διαπιστώνουν όμως ότι δεν δύνανται να εμποδίσουν την καταστροφή, αφού, όπως αποκαλύπτεται οι Σοβιετικοί διαθέτουν έναν υπολογιστή, την «Μηχανή της Αποκάλυψης», προγραμματισμένο αυτόματα να πυροδοτήσει ένα σχέδιο αντεπίθεσης στην περίπτωση που η χώρα τους κινδυνεύσει. Το σχέδιο περιλαμβάνει ολοκληρωτική πυρηνική καταστροφή του πλανήτη και από τη στιγμή που θα μπει σε εφαρμογή ούτε οι ίδιοι μπορούν να το ελέγξουν. Στην κρίσιμη αυτή φάση, ο Dr. Strangelove ένας μεγαλομανής ειδικός σύμβουλος των ΗΠΑ επί θεμάτων πυρηνικού εξοπλισμού, πρώην Ναζί, ανάπηρος πολέμου, με μηχανικό χέρι που συχνά-πυκνά αναπολεί τα μεγαλεία του παρελθόντος, καλείται να δώσει την ύστατη λύση.
Ελάχιστοι σκηνοθέτες σημάδεψαν τόσο την ιστορία του κινηματογράφου, όσο ο Stanley Kubrick. Τελειομανής από τη φύση του πλούτισε την κινηματογραφική παραγωγή με φιλμ πρωτότυπα, προκλητικά, οραματικά όπως «Σταυροί στο Μέτωπο», «Σπάρτακος», «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», «Λάμψη», «Μάτια Ερμητικά Κλειστά», «Λολίτα» και έμεινε στην ιστορία ως ο πλέον ολοκληρωμένος και καινοτόμος σκηνοθέτης.
Η ταινία «SOS: Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» βασίζεται στο βιβλίο «Red Alert» του Peter George, που κυκλοφόρησε στα 1958. Ο σκηνοθέτης αρχικά σκόπευε να γυρίσει ένα θρίλερ βασισμένο στην απειλή πυρηνικού ολοκαυτώματος, αλλά καθώς έγραφε το σενάριο συνειδητοποίησε τον παραλογισμό και το οξύμωρο των καταστάσεων και αποφάσισε να κάνει μια μαύρη, ανελέητα εφιαλτική σάτιρα που να προκαλεί έντονο προβληματισμό στο θεατή.
Όπως και σε όλες τις ταινίες του, έτσι και εδώ όλα λειτουργούν και συνδυάζονται άψογα: το σενάριο, η σκηνοθεσία, η φωτογραφία, το μοντάζ, ο φωτισμός, η μουσική. Θεματολογικά επικεντρώνεται στην εύθραυστη ισορροπία στις σχέσεις ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης, τις ατέρμονες πολιτικές διαβουλεύσεις των δύο υπερδυνάμεων για τον έλεγχο των εξοπλισμών και την εξαιρετική ευκολία με την οποία θα μπορούσε να προκύψει ολική καταστροφή, αν έστω και από ατύχημα ξεκινούσε πολεμική σύγκρουση ανάμεσα τους. Επεκτείνεται όμως σε μια πικρή κριτική στο ανατολικό αλλά κυρίως το δυτικό-αμερικανικό σύστημα διακυβέρνησης τα οποία παρουσιάζονται αναποτελεσματικά, συχνά γελοία μέσα στις βεβαιότητές τους.
Αξιοσημείωτα στοιχεία της ταινίας είναι η κριτική στο ξέπλυμα Γερμανών εγκληματιών πολέμου, μέσω της χρησιμοποίησης τους ως συμβούλων από τις δυτικές κυβερνήσεις, η στρατιωτικοποίηση του Ψυχρού Πολέμου με την αφαίρεση από τον Πρόεδρο και την ανάθεση στους στρατιωτικούς αποφάσεων για τους πυρηνικούς εξοπλισμούς. Η διακωμώδηση των αξιωματικών αποδομεί όλο το φάσμα της, κυρίαρχης τότε, πολεμοχαρούς στρατοκρατικής αντίληψης που περιείχε μεγάλο μέρος της παρανοϊκής ναζιστικής ιδεολογίας και του εθνικισμού. Εντυπωσιακή είναι και η προωθημένη για την εποχή της, άμεση σύνδεση της επιθετικότητας που οδηγεί σε πολεμικές συγκρούσεις με την ανάγκη του αντρικού φύλου για επίδειξη ισχύος. Πλήθος φαλλικών συμβολισμών διαπερνά την ταινία, η ατομική βόμβα είναι η ίδια ένα φαλλικό σύμβολο, η μοναδική γυναικεία παρουσία, προσωποποιεί το στερεότυπο της σέξι γραμματέως που έχει ερωτική σχέση με το προϊστάμενο της και δεν διαθέτει κανένα άλλο προσόν. Τέλος, στο σχέδιο για τη διαιώνιση του έθνους, οι γυναίκες που έχουν πιθανότητες να επιλεγούν για να διασωθούν θα πρέπει είναι όμορφες, ενώ η αντιστοιχία τους θα είναι δέκα γυναίκες για κάθε έναν άντρα.
Στα προτερήματα της ταινίας οι ερμηνείες όλων των ηθοποιών, αλλά το μεγάλο ατού της, που επισκιάζει τα πάντα, είναι το ανεπανάληπτο ρεσιτάλ ηθοποιίας του Peter Sellers, ο οποίος υποδύεται με πρότυπο τρόπο, τρεις ρόλους: του Dr. Strangelove, του Προέδρου των ΗΠΑ που είναι υποχείριο των στρατηγών του, και ενός Βρετανού στρατιωτικού συμβούλου, του μόνου που μιλάει τη φωνή της λογικής. Ο ηθοποιός είχε αρχικά συμφωνήσει με την εταιρεία παραγωγής Columbia, να ερμηνεύσει 4 διαφορετικούς ρόλους, ωστόσο ο τέταρτος ρόλος, μετά από ένα ατύχημα του δόθηκε τελικά στον Slim Pickens.
Το φιλμ, η μοναδική κωμωδία στη φιλμογραφία του Kubrick, είχε τεράστια εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία, εξακολουθεί να παίζεται κατά καιρούς στις αίθουσες. Προτάθηκε για 4 Όσκαρ, είχε 13 νίκες σε κορυφαίες διοργανώσεις σε όλο τον κόσμο και 6 επιπλέον υποψηφιότητες. Το 1997 επιλέχτηκε μαζί με δύο ακόμα του σκηνοθέτη από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου για το κατάλογο των 100 καλύτερων ταινιών στην Αμερική. Συγκεκριμένα το «2001: A Space Odyssey» αναδείχτηκε στην 22η θέση, το «Dr Strangelove» στην 26η και το «A Clockwork Orange» στην 46η.
ΗΠΑ, 1964. Διάρκεια 94΄. Σενάριο: Stanley Kubrick, Terry Southern, από το βιβλίο του Peter George «Red Alert». Σκηνοθεσία: Stanley Kubrick. Πρωταγωνιστούν: Peter Sellers, George C. Scott, Sterling Hayden, Keenan Wynn, Slim Pickens. Μουσική: Laurie Johnson. Φωτογραφία: Gilbert Taylor. Μοντάζ: Anthony Harvey.
*Οι καλοκαιρινές προβολές του Cine - Δράση πραγματοποιούνται κάθε Τετάρτη, όλο το καλοκαίρι, στις 9.00 το βράδυ, στον φιλόξενο προαύλιο χώρο του 2ου Γυμνάσιου Βριλησσίων, Ταϋγέτου και Ξάνθης.