Ποίηση-Αλέξανδρος Βέλιος: «Οδύσσεια» κριτική του Θανάση Αντωνίου

2016-05-05 15:38

Η Οδύσσεια του Ομήρου, το αιώνιο έπος της μάχης του ανθρώπου με τη φύση, τον εαυτό του και τη λήθη, έχει εμπνεύσει αναρίθμητους καλλιτέχνες σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, σε όλες τις ιστορικές εποχές. Καθένας «βλέπει» στο πανανθρώπινο αυτό ποίημα τη δική του ‘πραγματικότητα’, καθένας αναζητάει τη δική του Ιθάκη.

Ο Αλέξανδρος Βέλιος, δημοσιογράφος παλαιάς κοπής και τηλεπαρουσιαστής πολιτικών εκπομπών (έτσι τον γνωρίζουν οι περισσότεροι), αλλά και μεταφραστής κι επιμελητής εκδόσεων, είναι λιγότερο γνωστός για το συγγραφικό του έργο· το παραμέλησε για χρόνια εξαιτίας της πολιτικής και της οικονομίας που έπρεπε εκ των πραγμάτων να παρακολουθεί καθημερινά.

Κάποια στιγμή όμως, βρήκε το χρόνο –και το κουράγιο από μια άποψη– να γράψει ποίηση. Για την ακρίβεια, η δική του ολιγοσέλιδη Οδύσσεια που κυκλοφόρησε φέτος είναι ένα «ελεγειακό πεζοτράγουδο», όπως σημειώνει με αφορμή τη συγκεκριμένη έκδοση ο τραπεζικός Παναγιώτης Γεννηματάς, τέως αντιπρόεδρος στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Η Οδύσσεια του Αλ. Βέλιου αποτελείται από 24 ποιήματα –ένα για κάθε γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου– και ο ποιητικός λόγος της συνδέει την αρχαία ελληνική γλώσσα με τη σύγχρονη δημοτική.

Ο θάνατος είναι παρών στο έργο του Αλ. Βέλιου με τρόπο απόλυτο και καταλυτικό. Ο θάνατος με την έννοια της συνεχούς φθοράς των αξιών πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε το ελληνικό έθνος, με την έννοια της συνεχούς κατάπτωσης των αρχών που διέπουν τον πολίτη ενός δημοκρατικού κράτους.

Η παρουσία της φθοράς
Ο Αλ. Βέλιος χρησιμοποιεί μικρές φράσεις και γνωμικά παρμένα από το θησαυροφυλάκιο του ομηρικού λόγου (συνοδεύονται από μετάφραση στη νέα ελληνική) και τα ενσωματώνει με απείραχτη τη γλωσσική αυστηρότητα της αρχαίας ελληνικής στο δικό του δημοτικό ποιητικό λόγο. Παράλληλα, καταφεύγει συχνά στη χρήση λατινικών εκφράσεων αλλά και σε γνωμικά από τον Σαίξπηρ, υλικό επίσης εκρηκτικό και πλήρες συμβολισμών, για να προσδώσει δραματικότητα στο δικό του λόγο· τολμηρή πρόταση που αξίζει να τη διαβάσει κανείς.

Εκείνο όμως που έχει τη μεγαλύτερη σημασία στην ποίηση του Αλ. Βέλιου δεν είναι, βέβαια, η γλωσσική κατασκευή της αλλά οι εικόνες, τα συναισθήματα και οι ιδέες που πηγάζουν μέσα από τους στίχους του, γιατί στην περίπτωσή του έχουμε να κάνουμε με μια ποίηση πολιτική, όπου ο κοινωνικός στοχασμός είναι πανταχού παρών, από το «α» μέχρι το «ω» των ποιημάτων του.

Δύο είναι οι άξονες πάνω στους οποίους κινείται ο ποιητής και μια η γραμμή που τους συνδέει: το ελληνικό έθνος και ο μεμονωμένος πολίτης είναι οι δύο μορφές που αναδεικνύει το έργο του. Όσο για τη ‘λεπτή κόκκινη γραμμή’ που συνδέει τα δύο αυτά ιστορικά υποκείμενα είναι, δυστυχώς, ο θάνατος, η φυσική φθορά, η ιστορική εξαχρείωση· η μη χρησιμότητα. Το μαύρο είναι το χρώμα που επαναλαμβάνεται στο λόγο του.

Ο θάνατος είναι παρών στο έργο του Αλ. Βέλιου με τρόπο απόλυτο και καταλυτικό. Ο θάνατος με την έννοια της συνεχούς φθοράς των αξιών πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε το ελληνικό έθνος, με την έννοια της συνεχούς κατάπτωσης των αρχών που διέπουν τον πολίτη ενός δημοκρατικού κράτους. Ο θάνατος λαμβάνει πολλές μορφές: είναι η παραίτηση του πολίτη από το δημόσιο έλεγχο, είναι η τάση του πολιτικού προς τη διαφθορά, είναι οι «μελίρρυτες υποσχέσεις» των ηγετών, οι «γαλιφιές και οι ύμνοι» του δημόσιου λόγου, είναι η πνευματική πενία του τόπου μας· η τελευταία είναι μια από τις εμμονές του Αλ. Βέλιου και οι περισσότεροι θα την αναγνωρίσουν και στις τηλεοπτικές εκπομπές του όπου συχνά κατηγορεί κυβερνήσεις και κυβερνώμενους («συνονθύλευμα νεκύων» αποκαλεί τον ελληνικό λαό σε ένα ποίημά του) για την εγκατάλειψη της παιδείας.

Σε συνδυασμό με την παρούσα συγκυρία, με τη χώρα δηλαδή σε διεθνή οικονομικο-πολιτική ομηρία και εποπτεία, σχεδόν απομονωμένη ως οικονομικός παρίας και, εσχάτως, ως διεθνές κρατητήριο προσφύγων/ μεταναστών , ένας δημοσιογράφος σαν τον Αλ. Βέλιο δεν θα μπορούσε να γράψει παρά μια τέτοια, τραγική, πολιτική ποίηση.

Η χώρα πεθαίνει…
Δεν μπορώ να γνωρίζω σε ποιο βαθμό επηρέασε τον ποιητικό του λόγο η επί δεκαετίες ενασχόλησή του με την πολιτική και οικονομική κατάσταση της χώρας, το καθημερινό (φθοροποιό…) ρεπορτάζ όμως στα κομματικά επιτελεία, οι …ομηρικές αντιπαραθέσεις του με πολιτικούς απ’ όλο σχεδόν το ιδεολογικοπολιτικό φάσμα, το εκρηκτικό ταπεραμέντο του, έχουν ποτίσει το λόγο του Αλ. Βέλιου. Σε συνδυασμό με την παρούσα συγκυρία, με τη χώρα δηλαδή σε διεθνή οικονομικο-πολιτική ομηρία και εποπτεία, σχεδόν απομονωμένη ως οικονομικός παρίας και, εσχάτως, ως διεθνές κρατητήριο προσφύγων/ μεταναστών , ένας δημοσιογράφος σαν τον Αλ. Βέλιο δεν θα μπορούσε να γράψει παρά μια τέτοια, τραγική, πολιτική ποίηση. Και με το συγκεκριμένο ύφος…

Σκληρός με την εξουσία, εξίσου σκληρός με το μέσο πολίτη που έχει παραδώσει τα κλειδιά της πόλης (και της ψυχής του…) στους άρχοντες, ο Αλ. Βέλιος μοιάζει σαν ένας σύγχρονος κυνικός και «βλάσφημος» Διογένης παρά σαν ένας σύγχρονος τροβαδούρος των ηρώων και των κατορθωμάτων τους, όπως ο Όμηρος. Ραβδίζει την ελληνική μακαριότητα, μαστιγώνει την αναισθησία και κλαίει μαζί με τους κατηγορούμενούς του, βουβά όμως. Η ποίηση της κρίσης και η οδύνη των καιρών μέσα από το βλέμμα ενός σύγχρονου ποιητή. Ή προφήτη…

«Το άδικο
έχει τη μυρωδιά του κρίνου τη βοή του μελισσιού το σχήμα του κυπαρισσιού, συγκατοικεί
με τον αδελφό το γείτονα τον εχθρό σου
τρώει από το δικό σου πιάτο στο τραπέζι
κόβει για σένα το ψωμί πίνει σε ό,τι επιθυμείς
φοράει κοστούμι αμπέχωνο τραγιάσκα φούστα μπλούζα
τήβεννο ράσο στολή εκστρατείας».
[Από το «ν»]

Οδύσσεια
… ώλετο νόστιμον ήμαρ
Αλέξανδρος Βέλιος
Αιγόκερως
54 σελ.
ISBN 987-960-322-496-9
Τιμή € 10,60

Πηγή : diastixo.gr