Πεζογραφία-Ελένη Γιαννακάκη: «Σκούρο γκρι, σχεδόν μαύρο» κριτική του Φίλιππου Φιλίππου

2016-04-28 08:32

Η Ελένη Γιαννακάκη (Ρέθυμνο, 1955) έχει διδάξει νεοελληνική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης και της Οξφόρδης. Το πρώτο της μυθιστόρημα, Περί ορέξεως και άλλων δεινών, εκδόθηκε το 2001, το δεύτερο, Τα χερουβείμ της μοκέτας το 2006 και το τρίτο, το Σναφ, το 2010. Το καινούργιο της μυθιστόρημα, με τίτλο Σκούρο γκρι, σχεδόν μαύρο, παραπέμπει ευθέως στο αντίστοιχο Μπλε βαθύ, σχεδόν μαύρο του Θανάση Βαλτινού, όπου μια γυναίκα μιλάει για τη ζωή της. Σε αυτό, η Γιαννακάκη βάζει την ηρωίδα της, τη Δήμητρα, μια ηλικιωμένη γυναίκα γύρω στα εβδομήντα που πάσχει από τη νόσο του Πάρκινσον, κλεισμένη σε ίδρυμα παρά τη θέλησή της, να μονολογεί και στην ουσία να αυτοβιογραφείται. Θυμάται και εξωτερικεύει τις σκέψεις της. Θυμάται τα καλά, θυμάται και τα κακά, αυτά ιδιαίτερα την πληγώνουν τώρα στα γεράματα, αλλά δυσκολεύεται να βρει τις κατάλληλες λέξεις για τα περιγράψει. «Αχ, αυτή η μνήμη! Ευχή και κατάρα! Παράδεισος και κόλας μαζί!», λέει. Το πρώτο πρόσωπο που της έρχεται στο νου είναι η Μαρία, η κόρη της. Ακολουθούν o Άγγελος, ο νεκρός ήδη σύζυγός της, οι αδελφοί της, ο Άκης κι ο Παναγιώτης, η εγγονή της η Χριστίνα, ο Απόστολος, ο γιος της, ο Άντζυ και η Λυδία, τα εγγόνια της.

Σκέψεις και αναμνήσεις μπερδεύονται στο μυαλό της, αλλά παραμένει σταθερή η σιγουριά της: «Δε μας θέλουνε τα παιδιά μας!» Αρκετές από τις σκέψεις της δεν αποτελούν αποκυήματα του ταραγμένου από τα χάπια, τη μοναξιά και την εγκατάλειψη μυαλού της, αλλά θεμελιακά συμπεράσματα, παρόμοια μ’ εκείνα που έχει βγάλει ο καθένας μας από τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Όταν βλέπουν οι άνθρωποι, σκέφτεται, ένα μωρό, ζωντανό ή σε φωτογραφία ακόμα, που γελάει ή κλαίει, όλοι, νέοι και ηλικιωμένοι, μορφωμένοι και αγράμματοι, λιώνουν από αγάπη και λαχτάρα γι’ αυτό. Κι αν ένα μωρό πεθάνει, όλοι τρελαίνονται από λύπη. Αντιθέτως, συνεχίζει, σπάνια μουρλαίνεται κάποιος όταν πεθάνει ένας γέρος, ακόμα κι αν τον έχουν σκοτώσει. Βαθμιαία, οι θολές αναμνήσεις της παίρνουν τη μορφή αφήγησης, καθώς ψηφίδα ψηφίδα, στιγμή στιγμή ανασυνθέτει τη ζωή της, γεμάτη χαρές μα και λύπες. Η δουλειά της στην τράπεζα, η γέννησή της στην Κοκκινιά, η όμορφη μαμά της, η γειτόνισσα η Μανωλίτσα, ο θείος Νικολός, ο κύριος Μενέλαος, ο γείτονας που δούλευε στο ταχυδρομείο, οι αριστεροί κάτοικοι της Κοκκινιάς, οι εξόριστοι κι οι ρουφιάνοι της γειτονιάς, το γειτονάκι ο Γιάννης, ο μπαμπάς της, το πανεπιστήμιο, ο γάμος της με τον Άγγελο, έναν κομμουνιστή, και οι δικοί του που δεν την ήθελαν γιατί ανήκε σε δεξιά οικογένεια. Η σημερινή ελληνική κοινωνία περνάει μέσα από τις σκέψεις της για τους αλλοδαπούς και τις ξένες γυναίκες που τη φροντίζουν, σκέψεις αρνητικές, αλλά που την κάνουν να συγκρίνει Έλληνες και ξένους: «Ό,τι έχω τραβήξει στη ζωή μου, από Έλληνες δεν το έχω τραβήξει;»

Το Σκούρο γκρι, σχεδόν μαύρο είναι ένα μυθιστόρημα για τα γηρατειά, για μια κοινωνία μάλλον ανάλγητη, μια κοινωνία που αντιμετωπίζει τους ηλικιωμένους σαν παρίες, σαν υπάρξεις που δεν χρειάζεται πλέον να ζουν και άρα, αν μπορούσε, θα τους είχε καταδικάσει σ’ έναν σύγχρονο Καιάδα. Ωστόσο, αυτή η κοινωνία δεν είναι απρόσωπη: αυτοί που αδιαφορούν ή περιφρονούν ή αντιμετωπίζουν απαξιωτικά τη Δήμητρα είναι τα ίδια της τα παιδιά, κάτι που προκαλεί στον αναγνώστη δυσφορία που μπορεί να εξελιχθεί σε αποτροπιασμό και ταυτόχρονα συμπόνια για την εγκαταλειμμένη γυναίκα. Ταυτόχρονα, όμως, η Ελένη Γιαννακάκη έχει εμπλουτίσει την ιστορία της με στοιχεία θρίλερ (θυμίζουν το αριστοτεχνικά γραμμένο Τα χερουβείμ της μοκέτας), καθώς σιγά σιγά ο αναγνώστης μαθαίνει πως στην οικογένεια της Δήμητρας υπάρχουν κρυμμένα μυστικά που συνδέονται με ερωτικές συμπεριφορές των μελών της, μυστικά που δεν είναι αναίμακτα… Διότι, εντέλει, η συγγραφέας δεν μιλάει μόνο για τα γηρατειά: η αφηγηματική της δεινότητα ξεπερνάει τις κοινοτοπίες για το συγκεκριμένο θέμα και γοητεύει με τους σοφά διατεταγμένους στο κείμενο υπαινιγμούς.

Σκούρο γκρι, σχεδόν μαύρο
Ελένη Γιαννακάκη
Πατάκης
198 σελ.
ISBN 978-960-16-6678-5
Τιμή € 9,70

Πηγή : diastixo.gr