Πεζογραφία-Χρήστος Χαρτοματσίδης: «Όσο κρατάει ένα φιλί»

2020-07-16 18:08

Κατ’ αρχάς ας δούμε την καταληκτική παράγραφο, πώς ο συγγραφέας Χρήστος Χαρτοματσίδης κλείνει την αφήγηση της παλαιάς αντάρτισσας, του μονολόγου της δηλαδή, σήμερα ή ίσως κάποια χρόνια νωρίτερα.

[...] Και πράγματι η μελωδία αρχίζει σαν να σε έχουν ξυπνήσει τα χαράματα! Ακόμη δεν έχει φύγει το σκοτάδι. Η Δωρίτσα λέει πως αυτό είναι συμβολικό! Μα εγώ το νιώθω κανονικά: με το που βγαίνουμε από τους κοιτώνες, μας χτυπάει ο κρύος άνεμος. Μα εμείς προχωράμε. Είμαστε οι παρτιζάνοι! Γύρω μας βουίζει η θύελλα. Τα πόδια βαραίνουνε από το χιόνι. Αν κι εξαντλημένοι, συνεχίζουμε προς τα μπρος! Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να σταματήσουμε. Αν αποκοιμηθείς στο κρύο, έρχεται ο λευκός θάνατος. Τόσο γλυκός...

Ο Χρήστος Χαρτοματσίδης, γόνος πολιτικών προσφύγων (ανταρτών, δηλαδή, που μετά την ήττα του Εμφυλίου κατέφυγαν στη γειτονική χώρα, τη Βουλγαρία), γεννήθηκε εκεί, σπούδασε ιατρική και με τον επαναπατρισμό του εντάχθηκε στο ΕΣΥ, φθάνοντας μέχρι τη θέση του διευθυντή της Μικροβιολογίας στο Νοσοκομείο Κομοτηνής. Έχει γράψει ποίηση, πεζογραφία, θέατρο και έχει μεταφράσει Βούλγαρους λογοτέχνες στα ελληνικά. Ένα πλήρες δηλαδή έργο, το οποίο με την παρούσα νουβέλα, όπου ο πεζογράφος χρησιμοποιεί κάποιες λέξεις όπως λαϊκή δημοκρατία, σοσιαλιστική κοινωνία, οπορτουνιστής, ρεβιζιονιστής, ρεφορμιστής, κομφορμίστας και φυσικά ορθόδοξος κουμουνιστής, κυριολεκτικώς μας μεταφέρει σε χρόνια πριν από την πτώση του Τείχους, έχοντας στο μυαλό του την πεποίθηση πως η Ιστορία δεν διαγράφεται, το αντίθετο, είναι πάντα παρούσα για να μας υπενθυμίζει τον ακαταμάχητο δυναμισμό της. Ίσως λοιπόν κάποιος θεωρήσει το παρόν βιβλίο παρωχημένο, εκτός εποχής, με παρελθοντολογικό οίστρο, θα κάνει όμως ένα τεράστιο λάθος γιατί –και αυτό δεν είναι υπερβολή– μπορεί ακόμη και να βιάστηκε ο συγγραφέας, αφού μια τριακονταετία πίσω δεν είναι αρκετό διάστημα προκειμένου κάποιος να ιστορήσει μια περιπέτεια, η οποία συνέβη πολύ παλιότερα, στις αρχές της δεκαετίας του ’50. Θέλω να πω, δηλαδή, πως οτιδήποτε αφορά την επίσημη Ιστορία χρειάζεται να μεστώσει, χρειάζεται να πήξει, χρειάζεται να ωριμάσει, ούτως ώστε να βγει στην επιφάνεια και να υποστεί λογοτεχνική κριτική, άλλως κινδυνεύει να μετατραπεί σε απλή αναφορά, η οποία κανένα λόγο δεν έχει να παριστάνει την τέχνη. Βέβαια, ο Χαρτοματσίδης όχι μόνο έχει θέμα –μικρό, που αφορά μια αντάρτισσα από τις τόσες άλλες–, όχι απλώς χωρίς να υποτιμά την επιστήμη λειτουργεί ως μέγιστος παραμυθάς, όχι απλώς γράφει με συγγραφικό παροξυσμό και δημιουργεί ανθρωπισμό, όχι απλώς ιδεολογικά στέκεται όρθιος παρά τις βολές που έχουν δεχτεί και έθνη και λαοί αλλά και άτομα τέτοιας προοπτικής, αλλά επιπλέον κινείται ελεύθερα, διαλέγει ό,τι τον ενδιαφέρει, το αξιοποιεί και στο φινάλε παρουσιάζει ένα έργο απίστευτα συναισθηματικό και σκληρό μαζί, απίστευτα αισθησιακό και φεμινιστικό μαζί (άλλωστε γι’ αυτό διάλεξε τον γυναικείο μονόλογο), απίστευτα ηθικό και αξιακό, σε μια εποχή που ακολούθησε την πτώση των σοσιαλιστικών καθεστώτων και το μόνο που εισέπραξαν ήταν χλεύη, άκαρδη κακότητα, ήταν άνοδος των νεοναζί στις συγκεκριμένες χώρες, ήταν μια τρομερή έξαρση του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού, ο οποίος εξακολουθεί να κυριαρχεί στην υφήλιο ευνοώντας πολέμους, φυλετικές εκκαθαρίσεις, εκτοπισμό μεταναστών και προσφύγων.

Η νουβέλα του Χαρτοματσίδη είναι εκπληκτική και συναρπαστική μαζί, είναι όντως και δραματική. Όλο θέλω να πω κάτι για τον μύθο και όλο δεν θέλω, για να μη χαλάσω την αληθινή του μαγεία. Ας το επιχειρήσω, όμως, όσο πιο συνοπτικά γίνεται. Μια δεκαοχτάχρονη κοπέλα βγαίνει μαζί με τον πατέρα της και την αδελφή της στο βουνό και εκεί αντιμετωπίζει ένα σωρό προβλήματα, οικογενειακά, βιωματικά και ερωτικά, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με τις υπόλοιπες συναγωνίστριές της. Ύστερα από απίστευτες ανατροπές και με την υγεία της διαταραγμένη, φυγαδεύεται στη Βουλγαρία, όπου θα αναρρώσει και θα έρθει σε επαφή με ένα σωρό ανθρώπους, τηρώντας στο έπακρο τις σοσιαλιστικές της ιδέες σε όλα τα επίπεδα. Στο τέλος θα παντρευτεί έναν ανάπηρο αγωνιστή και μαζί του θα κάνει παιδιά. Το τι συμβαίνει με τον πατέρα της, την αδερφή της, τον αρραβωνιαστικό της, τη μητέρα της, τον αεροπόρο, τον καθοδηγητή της, την ομαδάρχισσα στον καταυλισμό στο βουνό, τη γιατρίνα της, τον σκηνοθέτη, τον επίσημο του Κόμματος και εν τέλει τον μέλλοντα σύζυγό της μπορεί κανείς να το αναζητήσει στην αναγνωστική διαδικασία, χωρίς να είναι δική μας δουλειά να το αποκαλύψουμε.

 Η νουβέλα του Χαρτοματσίδη είναι εκπληκτική και συναρπαστική μαζί, είναι όντως και δραματική.

Ο Χρήστος Χαρτοματσίδης ούτε νέος είναι στην πεζογραφία ούτε ένας τυχαίος δημιουργός, απεναντίας, ως ολοκληρωμένη και συναισθηματική συγγραφική οντότητα έχει καταγράψει μέχρι σήμερα αξιολογότατο έργο. Έτσι, τόσο η ατμόσφαιρα όσο και το ύφος –γνωστά και μη εξαιρετέα– δίνουν την αντίληψη όσων είχαμε προηγουμένως διαβάσει – κανείς δεν πίστευε πως θα πρόδιδε το υψηλού επιπέδου αποτύπωμά του. Εκείνο όμως που πάντα προσέχουμε στα κείμενά του είναι η γλώσσα. Η γλώσσα του λοιπόν (και αυτό συμβαίνει με όλα τα έργα δημιουργών που έζησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο εξωτερικό) είναι –το λέω με ειλικρίνεια– σαφέστατα αμήχανη. Αυτή η αμηχανία έχει ως αποτέλεσμα μια αίσθηση, η οποία κάνει την τριακονταετή του καριέρα στα γράμματα να υπομειδιά και συγχρόνως να καταγγέλλει. Είναι ουσιαστική αλλά όχι σταθερή, είναι ενδιαφέρουσα αλλά όχι τυπική, είναι διαπεραστική αλλά όχι άγονη, είναι ιδιαίτερη αλλά όχι ακραία, είναι φοβισμένη αλλά όχι πανικόβλητη. Ο Χαρτοματσίδης απλώς έχει τη δική του φωνή, η οποία δεν αποτελεί πεδίο μίμησης, η οποία όμως ταυτίζεται με τα θέματα που επεξεργάζεται, η οποία μας προκαλεί μια ιδιαίτερη φόρτιση – καθώς μάλιστα στο Όσο κρατάει ένα φιλί η όλη του θεατρικότητα παίζει με το τραγικά δυνατό. Άρα, για μια ακόμη φορά κρατάμε στα χέρια μας ένα βιβλίο του, το οποίο παρουσιάζει και αποτελεί μια συνέχεια στο μέχρι σήμερα έργο του, διορθώνοντας λάθη ή και παραλείψεις, δρομολογώντας νέες συνθήκες αφήγησης, συμπλέκοντας θέατρο και πεζογραφία (μπορεί και ποίηση), υποβασταζόμενος από καινούργια στοιχεία και τη ζωή στο βουνό αλλά και στις χώρες υποδοχής των Ελλήνων ανταρτών, οι οποίοι όχι απλά έκαναν παιδιά αλλά και τα σπούδασαν και τα έστειλαν πίσω προς μια ανάκαμψη και της μητέρας πατρίδας. Ο Χαρτοματσίδης είναι όχι μόνο υπερήφανος για τους γονείς του, όχι μόνο δεσμευμένος με την ιδεολογία του, όχι μόνο υπόχρεος για τη χώρα που του προσέφερε τόσο πολλά, αλλά πολύ παραπάνω, είναι ένας άνθρωπος με εμπειρίες, με πείρα στη συγγραφική πένα και τέλος με υπαρξιακές αναζητήσεις, στις οποίες και κλίνει το γόνυ ως τυχερό άτομο που (για να μπούμε στα χωράφια της μεταφυσικής) επιλέχθηκε (μαζί βέβαια και με άλλους) να καταγράψει και να μας διαφωτίσει για πράγματα, γεγονότα, καταστάσεις, επεισόδια σχεδόν απαγορευμένα μέχρι πρόσφατα και άκρως γοητευτικά, παρά τη σκληράδα με την οποία είναι καλυμμένα.

 

Όσο κρατάει ένα φιλί
Χρήστος Χαρτοματσίδης
Μανδραγόρας
128 σελ.
ISBN 978-960-592-101-9
Τιμή €12,72

 

 

πηγή : diastixo.gr