Πέτρος Κυρίμης: «Κάποτε στον Πειραιά»

2019-08-02 18:28

Ένα βιβλίο-ύμνος στην πόλη του Πειραιά, στις φτωχογειτονιές, στο λιμάνι, στα πιο ακριβά προάστια, ένα «σενάριο» που μόνο ένας Ελία Καζάν, ένας Νίκος Κούνδουρος, ένας Μιχάλης Κακογιάννης, ένας Πάνος Τζαβέλλας, ένας Ερρίκος Θαλασσινός, θα μπορούσε να το κάνει κινηματογραφική ταινία, ένα μυθιστόρημα που παραπέμπει στα ένδοξα χρόνια του ’50 και του ’60 και, τέλος, ένα κοινωνιολογικό πόνημα που αναλύει σε όλες του τις πτυχές το λαϊκό ένστικτο, την παρανομία, την Τρούμπα και την τεράστια ανάγκη του αμερικάνικου ονείρου, πέραν όλων των άλλων, συμπληρώνει το έργο του έξοχου πεζογράφου και θεατρικού συγγραφέα Διονύση Χαριτόπουλου, ο οποίος τόσα και τόσα έχει γράψει, προσφέρει και προκαλέσει για τον συγκεκριμένο τόπο, με τις τόσες ιδιαιτερότητες και τις τόσες ομορφιές.

Πράγματι, τέσσερις φίλοι (υπάρχει και ένας πέμπτος που παρουσιάζεται ως φίλος μόνο στην αρχή και στο τέλος του βιβλίου), για τους οποίους έχει γραφτεί από τη μοίρα ο θάνατος των τριών (κάτι που πραγματικά συμβαίνει, κάτι που η γύφτισσα βλέπει καθαρά, τρέμοντας ολόκληρη), διαχέονται στην αφήγηση, ο καθένας με τα δικά του προβλήματα, όλοι χωρίς πατέρα, όλοι χωρίς δουλειά, άλλοι στο αναμορφωτήριο και άλλοι ζωγραφίζοντας ή σπουδάζοντας αρχιτεκτονική στην Ιταλία. Αλλά και γυναίκες, μητέρες, αδελφές, ερωμένες, φίλες και άλλοι, ο επιστάτης, ο χαμένος πατέρας, το αφεντικό στο μπαρ, ο φίλος στο υπερωκεάνιο και οι υπόλοιποι συνδαιτυμόνες, ο αστυνομικός διευθυντής, οι μπάτσοι, ο επικεφαλής στο ιρλανδέζικο, δευτερεύοντες δηλαδή που παίζουν τεράστιο ρόλο στη διαδικασία της πορείας μέσα στον μυθιστορηματικό χρόνο. Ένας χρόνος ο οποίος, ως αφηγητής και συγγραφέας, περιγράφει τα σημαινόμενα, τους θανάτους, τις δυσκολίες προσαρμογής, τα βάσανα, την κατάληξη των ηρώων. Καθώς ο πρώτος της παρέας θα χαθεί σε εργατικό ατύχημα στα ναυπηγεία του Περάματος, ο δεύτερος σχεδόν θα αυτοκτονήσει από έναν άτυχο έρωτα, ενώ ο τρίτος θα αυτοκτονήσει πραγματικά, όταν μαθαίνει την τραγική αλήθεια, με το καλώδιο της λάμπας. Μια ιστορία δηλαδή που ξεκινά με μια παρέα πέντε εφήβων (και τι άλλο θα μπορούσε να κάνει αυτή η παρέα πέρα από παιχνίδι και ανεμελιά) και καταλήγει στον μοναδικό επιζήσαντα, ο οποίος και θα καταφέρει να φτιάξει οικογένεια (καλύτερα, θα αποκτήσει) αφήνοντας πίσω του τους βρόμικους δρόμους, στους οποίους και κινείτο, ανάμεσα στην παρανομία, στους οίκους ανοχής και στους τσακωμούς με διάφορους άλλους του ίδιου διαμετρήματος.

Το μυθιστόρημα Κάποτε στον Πειραιά του Πέτρου Κυρίμη δομείται πάνω σε τρεις βασικά πυλώνες. Κατ’ αρχάς, το συναίσθημα. Πράγματι, δεν είναι λίγες οι φορές στη διάρκεια της ανάγνωσης, που τα μάτια μας βουρκώνουν από τη δραματικότητα με την οποία παραθέτει τα γεγονότα και τις καταστάσεις. Ο Κυρίμης ξέρει πως πρέπει να βάλει πολύ συναίσθημα στο βιβλίο του, δεν θα κάνει πίσω με τα επεισόδια τα οποία η Ιστορία κατέχει, δεν θα χαλαλίσει παρά μόνο στην έξοδο (αντιστρέφοντας ό,τι γνωρίζαμε για τα δραματικά μυθιστορήματα), θα πριμοδοτήσει το έργο με όσο πιο πολύ δάκρυ μπορεί να προκαλέσει ή να υφαρπάξει. Ο δεύτερος πυλώνας είναι το εκπληκτικό μοντάζ. Είναι κυριολεκτικά αληθινή η τεράστια ικανότητα του συγγραφέα να βάζει εκεί που πρέπει το κάθε δρώμενο, με την ευχέρεια που κάποιος βάζει ορισμένες λέξεις στη σειρά, προκειμένου η αράδα να αποκτήσει κάποιο νόημα. Ένα δηλαδή όχι εντελώς σχέδιο σεναρίου, αλλά ένα ολόκληρο έργο, το οποίο και θα μπορέσει να χαρακτηριστεί σαν προχωρημένο με ό,τι έχει περιγράψει. Με αυτή τη λογική, το μοντάζ έρχεται να αναλύσει κατά κάποιον τρόπο (αφήνοντας δηλαδή τους θανάτους και τις βιαιότητες) έτσι ώστε προσαρμοζόμαστε στη συνέχεια, ταυτιζόμαστε με ό,τι ζωντανό ακόμη υπάρχει, περιπλανιόμαστε μαζί του και, τέλος, χωνεύουμε πιο εύκολα τις όποιες ανατροπές (τον τρίτο πυλώνα), ο οποίος όχι μόνο λειτουργεί ως τέχνασμα αλλά και ως μια προσπάθεια να ανατραπούν όλοι οι κανόνες δέσμευσης, ως ένα υποστύλωμα ενός μυθιστορήματος που σε όλη του την ένταση φορτίζει απρόσμενα, ενώ στο τέλος θέλει να ξεμπουκώσει και το κάνει με κάτι το εντελώς φοβερό και ως σύλληψη, αλλά και ως παράθεση. Αυτή η διάκριση των περισσότερων μυθιστορημάτων, και τούτου του Κυρίμη, φανερώνει πως ο ίδιος ο συγγραφέας επέλεξε να μας συνηθίσει στις πολλές ανατροπές, προκειμένου να αφοσιωθεί στους ήρωές του και σε όσους έχει εκεί πλάι του, να αφήσει ελεύθερες όλες τους τις επιθυμίες, να χαρούν τον έρωτά τους, να δρομολογήσουν τη ζωή τους διαφορετικά, να εγκαταλείψουν στο παρελθόν τις εξιδανικευμένες πράξεις και συμβολισμούς, τέλος, να μεγαλώσουν στη ματιά τους τη διαφορετικότητα μιας ήρεμης και μιας επικίνδυνης σχέσης, αποφασίζοντας ακόμη και για το ταξίδι τους στην Αμερική. Ο Κυρίμης αγαπά ιδιαίτερα τον Λουκά και την Ελένη, γράφει για την ομορφιά τους και τα σπάνια προτερήματα που έχουν ως ζευγάρι και μεταφέρει αυτό το μήνυμα στους αναγνώστες, με στόχο να μιλήσει για μια μεγάλη αγάπη, η οποία στήθηκε χάρις στη θέληση και των δυο, χάρις στο πλαίσιο που ο ίδιος επέλεξε και για αυτούς αλλά και για τους υπόλοιπους.

Άλλωστε, ο μύθος είναι αποκλειστικό προνόμιο των αναγνωστών, οι οποίοι και θα τον απολαύσουν, έστω και αν σε κάποιες στιγμές αναριγήσουν ή αισθανθούν να δακρύζουν.

Καθ’ όλη τη διάρκεια συγγραφής του συγκεκριμένου σημειώματος για το βιβλίο του Κυρίμη, η προσπάθεια ήταν να μην αποκαλυφθεί κάτι σημαντικό (να λεχθούν δηλαδή όσο το δυνατόν λιγότερα για την πλοκή) προκειμένου να μη χαθεί η μαγεία αλλά και οι όποιες (όπως είπαμε) ανατροπές που το χαρακτηρίζουν και του δίνουν μια ευρηματική χροιά. Άλλωστε, ο μύθος είναι αποκλειστικό προνόμιο των αναγνωστών, οι οποίοι και θα τον απολαύσουν, έστω και αν σε κάποιες στιγμές αναριγήσουν ή αισθανθούν να δακρύζουν. Έτσι, από την πλευρά μας αφήνουμε το έργο σε χέρια έμπειρων χρηστών της λογοτεχνίας, λέγοντας τα απολύτως απαραίτητα, συμπεριφερόμενοι ως η Πυθία και απλώς δημοσιοποιώντας λίγες από τις πτυχές που πρόσφερε το κείμενο για τον λήπτη, οι οποίες δεν θα μπορούσαν να μεταφερθούν αλλιώς και εν προκειμένω με την απαιτούμενη προσοχή.

Ο συγγραφέας Πέτρος Κυρίμης, Έλληνας της διασποράς, ζώντας ανάμεσα σε Γερμανία και Ελλάδα, ασφαλώς δεν είναι κάποιος νέος (άρα και άπειρος) δημιουργός αλλά ένας δόκιμος αφηγητής, ο οποίος έχει δώσει στο παρελθόν εξαιρετικά μυθιστορήματα. Εμείς ως κριτική πένα παρακολουθούμε τα έργα του έχοντας μια άποψη για το σύνολο, έτσι μπορούμε μετά βεβαιότητας να πούμε πως το Κάποτε στον Πειραιά είναι από τα καλύτερά του. Γιατί πέρα από διαδραστικές ανατροπές, το συγκεκριμένο πόνημα καταγράφει –με όση φαντασία μπορεί να εμπεριέχει– τη ζωή στις συγκεκριμένες δεκαετίες στον Πειραιά, στην Τρούμπα, στο λιμάνι, σε όλο το μήκος και το πλάτος μιας πόλης η οποία υπήρξε συναρπαστική και ανάμεικτη, εντυπωσιακή και οδυνηρή, υπερβολικά παρωχημένη και ρεαλιστικά σκηνική.

 

Κάποτε στον Πειραιά
Πέτρος Κυρίμης
Κλειδάριθμος
280 σελ.
ISBN 978-960-461-925-2
Τιμή €14,40

 

 

πηγή : diastixo.gr