Νίκη Αναστασέα: «Η ιστορία ενός δικού μας ανθρώπου» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

2016-06-23 08:39

Στην καταραμένη γενιά της Μεταπολίτευσης στρέφει το βλέμμα της και την προσοχή της τη μυθιστορηματική η ταλαντούχος συγγραφέας Νίκη Αναστασέα, σε μια προσπάθεια, παρά τον λίγο ιστορικό χρόνο που έχει παρέλθει από τότε, να δομήσει τις συνθήκες κάτω απο τις οποίες άνθρωποι στη νεότητά τους πολέμησαν με λύσσα το σύστημα, αναζητώντας πρώτα και πάνω απ' όλα τον εαυτό τους. Πράγματι, ο ήρωας Αλέξης Ραζής, υποσχόμενος ζωγράφος, βρίσκει κομματική στέγη σε ένα γκρουπούσκουλο αριστερίστικης προοπτικής, ώσπου μαζί με φίλους διαφορετικού κοινωνικού και μορφωτικού επιπέδου βρίσκει την ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης, διέρχεται όλα τα στάδια πολιτικής ζύμωσης μέχρι την αποπομπή του, ακολουθεί έναν δρόμο μοναχικό, ασχολούμενος μόνο με την τέχνη του, ώσπου καταρέει ψυχολογικά και στη συνέχεια πεθαίνει. Οι φίλοι του, ο δάσκαλός του, οι γονείς του, του συμπαραστέκονται όσο μπορούν –γιατι φυσικά είναι δύσκολο να καταλάβουν τι τυραννά την ψυχή του– μέχρι το τέλος, τόσο από βαθιά συντροφική αγάπη όσο και απο θαυμασμό στην προσωπικότητά του, η οποία όντως υπήρξε αρχηγική και καθοδηγητική. Είναι τέτοιος ο σεβασμός, η συμπάθεια, η αδελφοσύνη με την οποία περιβάλλουν τον Ραζή οι δικοί του άνθρωποι, που σχεδόν ποτέ στη ζωή του δεν μένει μόνος• το αντίθετο, πάντα περιβάλλεται απο εκείνους, χωρίς βέβαια αυτό το γεγονός να καταφέρει να τον σώσει απο την τρέλα και το θάνατο. Ο ίδιος ο Ραζής –ορμώμενος από φιλοσοφικές ιδέες γεμάτες από την πολιτική αλλά και την τέχνη του, όντως προοδευτικές και πρωτοποριακές, οι οποίες κινούνται σε άλλη σφαίρα– χάνεται στο ρυθμό των σκέψεών του, του ερωτισμού του, της μοναξιάς του, των πράξεών του, και δεν επιτρέπει σε κανέναν ακόμη και την απόρριψη της πτώσης του, η οποία φαίνεται προδιαγεγραμμένη. Έχουμε λοιπόν την άνοδο και την πτώση μιας ταραγμένης ψυχοσύνθεσης, η οποία έζησε παραπλανητικά και πάρα ταύτα δημιούργησε αριστουργήματα, αγάπησε και αγαπήθηκε με πάθος και με πόθο, που δεν τελεσφόρησε ως άτομο με τόσα ταλέντα, που τέλος αρνήθηκε ό,τι η ζωή απλόχερα προσφέρει ακόμη και σε διαταραγμένες προσωπικότητες, ακόμη και σε δομημένες αναρχικά καλλιτεχνικές υποστάσεις. Η απώλειά του όχι μόνο γεμίζει με θλίψη, λύπη, απογοήτευση, πένθος τους φίλους του, αλλά επιπλέον δίνει στον γιο της συντρόφισσάς του το έναυσμα και την ευκαιρία να διερευνήσει τη ζωή του και να γράψει ένα βιβλίο γι’ αυτόν, στηριγμένος σε ό,τι του προσκόμισαν αμέριστα εκείνοι που τον συναναστράφηκαν και του συμπαραστάθηκαν σε όλες του τις δυσκολίες.

Ο Κωστής Σκαρλάτος, λοιπόν, γιος της Άννας, της ευαίσθητης φωτογράφου, συντρόφισσας κομματικής του Ραζή, αποφασίζει να γράψει ένα μυθιστόρημα για τη ζωή του ζωγράφου. Έτσι, απευθύνεται στους κοντινούς του ανθρώπους, απ’ τους οποίους πράγματι αγκιστρώνει και εκμαιεύει λαβράκια. Ο Σίμος, η Φανή, η Θέκλα, ο Γεράσιμος, ο Νίκος, η Κατερίνα, ο Βλάσης, η Χρύσα, άλλοι περισσότερο άλλοι λιγότερο, αναλύουν το φαινόμενο Ραζής με τρόπο έντονα συναισθηματικό, με βαθιά συγκίνηση, με λόγια που συγκλονίζουν. Η Φανή, φυσικά, είναι το πιο ενδιαφέρον πρόσωπο του έργου, καθώς περιγράφει με γεμάτη αφήγηση τη σχέση της με τον Ραζή, όταν εκλήθει για δύο φορές να τον συντροφεύσει, όταν εκείνος επισημοποίησε το χωρισμό του με την Κατερίνα, και δείχνει γιατί τον αγάπησε άδολα και αγνά. Ο Σίμος –ένας απλοικός πρωταγωνιστής ιδιαίτερα ενδιαφέρων– παρομοιάζεται με τον Απόστολο Πέτρο, που είναι ο πιο αγαπητός μαθητής του Χριστού αλλά και ο πιο αμόρφωτος, έτσι που η συμβολή του στη λογοτεχνική εργασία που πραγματοποιεί ο Σκαρλάτος είναι ενός ατόμου που αγάπησε άδολα τον Ραζή και λειτούργησε ως συνάδελφός του. Ο Γεράσιμος αποτελεί καθοριστικό σημείο του μυθιστορήματος γιατί, πέρα από τη συνεισφορά του, στέλνει το γράμμα, γραμμένο λίγο μετά την ασθένεια του Ραζή, και εξιστορεί τις εικόνες της κατάρρευσής του της ψυχολογικής. Αλλά και οι υπόλοιποι εκφέρουν άποψη, έχοντας πολλά να πουν απ’ την εμπειρία της γνωριμίας τους και συναναστροφής τους με τον ήρωα, τον οποίο δυστυχώς είτε τον υπεραγαπούσες είτε τον μισούσες. Τόσο που η διαμάχη με τον Νίκο να κρατήσει για χρόνια, ενώ άλλοι, όπως είπαμε, όπως ο Σίμος, στάθηκαν βράχοι απέναντι στην οδύνη και τον σπαραγμό, απέναντι στην αυτοκαταστροφή και τη θλίψη.

Ένα μυθιστόρημα που μένει σε ό,τι η παγιωμένη σκέψη έχει καθιερώσει στο τραπέζι των γνώσεων, για ό,τι πιο εκκωφαντικό προκύπτει όταν κάποιοι άνθρωποι συγκροτούν μια ομάδα, που στόχο έχει την καταγραφή του συστήματος αλλά και την προσωπική αυτοκάθαρση και αυτοκριτική.

Παρά το γεγονός ότι το έργο κινείται σε ένα πλαίσιο έντονης πολιτικοποίησης, όπου οι πολιτικές δυνάμεις ήταν εξίσου ισχυρές με το πώς διαμορφώνονταν οι εκάστοτε ιδεολογικές συνιστώσες, η Αναστασέα επιλέγει να μην παραθέσει αυτό το υλικό και να ρίξει όλο το βάρος στη φιλοσοφία αυτών των συντρόφων, η οποία στο έργο είναι αληθινά χαρακτηριστική. Δηλαδή παραμέρισε το θέμα των πολιτικών προτιμήσεων και επιλέγει να διαρθρωθούν οι ιδέες, τα πιστεύω και οι απόψεις με ανθρωπιστικό και κοινωνικό περιεχόμενο, σε μια προσπάθεια να κατανοηθεί το χάρισμα που χαρακτήριζε αυτούς τους ανθρώπους –ή τουλάχιστον κάποιους από αυτούς–, έτσι ώστε να μη μιλάμε για πολιτικό θρίλερ αλλά για ένα μυθιστόρημα που μένει σε ό,τι η παγιωμένη σκέψη έχει καθιερώσει στο τραπέζι των γνώσεων, για ό,τι πιο εκκωφαντικό προκύπτει όταν κάποιοι άνθρωποι συγκροτούν μια ομάδα, που στόχο έχει την καταγραφή του συστήματος αλλά και την προσωπική αυτοκάθαρση και αυτοκριτική. Έτσι λοιπόν, εσκεμμένα πολιτικά μανιφέστα, τσιτάτα ή αποφθέγματα λείπουν, πολιτικές αναλύσεις επίσης λείπουν, και οι αποχρώσεις του κόκκινου και των ακραίων συστατικών και πάλι λείπουν – αυτή είναι η δημιουργική επιθυμία της συγγραφέως.

Επίσης δεν επισημαίνεται η παραμικρή γραμμικότητα. Τι θέλω να πω: ότι δομείται με τρόπο αληθινά άναρχης παράθεσης, με σπασμένο χρόνο και διαμμετρικά αντίθετα επεισόδια, με αλλαγή τόπων και μεταλλαγμένων λογοτεχνικών ρυθμών• τέλος, με συνειδητοποιημένη δρομολόγηση της συγγραφικής ερμηνείας –να μη μένει δηλαδή τίποτα σκοτεινό– και παράλληλα με πεζογραφικά χυμώδη έξοδο, η οποία δεν αφήνει περιθώρια, καθώς ακολουθεί το ερεβώδες της ατμόσφαιρας στο κυρίως σώμα και το εκπληκτικό ύφος, το οποίο εμφανίζεται άκρως συγκινητικό και οδυνηρό. Το μυθιστόρημα Η ιστορία ενός δικού μας ανθρώπου αποτελεί αποτέλεσμα ξαναδουλέματος ενός παλιότερου έργου της Αναστασέα, το οποίο δεν ευτύχησε λογοτεχνικής αλλά και εμπορικής και αναγνωστικής υποδοχής. Και φυσικά η καινούργια του δημιουργία όχι απλώς αξίζει τον κόπο, αλλά αβίαστα λέμε πως αποτελεί το καλύτερο έργο της δημιουργού. Ένα έργο που κινεί αντιδράσεις ψυχολογικές, όψεις φιλοσοφικές, δρώμενα ανθρωπιστικά και εντέλει συμπεριφορές αξιόλογες και θετικές.

Η ιστορία ενός δικού μας ανθρώπου
Νίκη Αναστασέα
Καστανιώτης
σελ. 280
ISBN 978-960-03-5940-4
Τιμή: €14,84

 

Πηγή : diastixo.gr