Νένα Βενετσάνου: Συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα

2017-12-13 11:46

Η Νένα Βενετσάνου, μία από τις σημαντικότερες Ελληνίδες τραγουδίστριες, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1955, άρχισε πιάνο και θεωρητικά με την Χάρη Κλαδάκη, συνέχισε στο ελληνικό Ωδείο Αθηνών και Ερμουπόλεως Σύρου. Μετά την αποφοίτησή της σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Franche Compté αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης (II cycle) και τραγούδι στο Παρίσι με την Ίρμα Κολάση το 1973-1977. Εμφανίστηκε στην ελληνική δισκογραφία το 1980, ως συνθέτρια-τραγουδίστρια, χάρη στον Αλέκο Πατσιφά. Έχει μελοποιήσει Ελληνίδες ποιήτριες και τα τραγούδια της έγιναν σημείο αναφοράς του φεμινιστικού κινήματος, αλλά και Έλληνες, Γάλλους και Ιταλούς ποιητές. Έχει συνεργαστεί με πολλούς Έλληνες, Ελληνίδες και ξένους συνθέτες και τραγούδια της έχουν τραγουδήσει Έλληνες ερμηνευτές. Έχει γράψει μουσική για θέατρο, χορό, video-art, κ.ά. Είναι η ιδρυτικός πρόεδρος του Σωματείου Γιώργος Σαραντάρης, με σκοπό την ανάδειξη του έργου του. Τιμήθηκε από το Διεθνές Γραφείο Ειρήνης για την προσφορά της στην ειρήνη και τον πολιτισμό, έχει βραβευτεί από την Ακαδημία του Δίσκου «Charles Cros» ως τραγουδίστρια και είναι από το 2011 Ιππότης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας. Η δισκογραφία (ελληνική και ξένη) της Νένας Βενετσάνου είναι πολύ πλούσια. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Η Νένα Βενετσάνου στα ελληνικά της τραγούδια και σε 5 τραγούδια του Πωλ Ελυάρ (στα γαλλικά), Το Κουτί της Πανδώρας, Εικόνες, Πόλεις του Νότου, Νέα Γη, Καφέ Γκρέκο, Αγήρων Ήχος Θεάτρου, Η Εύα Κοταμανίδου διαβάζει Γιώργο Σαραντάρη, Γράμματα σε μια Γυναίκα, Γιώργου Σαραντάρη σε απαγγελία Κώστα Καστανά.

 

Πρόσφατα σας απολαύσαμε στην ερμηνείας σας στο τραγούδι «Μη μιλάς» σε στίχους του Μάκη Τσίτα από την τελευταία δισκογραφική δουλειά του Γιώργου Σταυριανού Πηγή των θαυμάτων. Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτή σας τη συνεργασία.

Με τη συμμετοχή μου εκφράζω τα αισθήματά μου για τους δημιουργούς, τον Γιώργο, που είναι παλιός φίλος, και τον Μάκη που είναι νεώτερος. Μιλάω για φίλους μέσα από την παρουσία μας γενικά στον καλλιτεχνικό χώρο, με τους οποίους μοιράζομαι σκέψεις για την πορεία του καλλιτέχνη μέσα στην κρίση. Δεν είναι εύκολη η πορεία. Είμαστε καλλιτέχνες-υποβρύχια, που εμφανίζονται εκεί που δεν το περιμένεις και κερδίζουν μάχες. Ας ελπίσουμε πως αυτό θα κρατήσει.

Θα ήθελα να σταθώ στο ρεφρέν του τραγουδιού που τόσο εξαιρετικά ερμηνεύετε:
«Κοιτιέμαι στον καθρέφτη μου /και δεν μ' αναγνωρίζω / που όλα τα συνήθισα /και που ακόμα ελπίζω». Πόσο σας εκφράζουν οι στίχοι αυτοί;

Με εκφράζουν απόλυτα. Ο Μάκης, με τον πιο απλό τρόπο, έκανε τραγούδι ίσως το πιο πολύπλοκο κομμάτι της καλλιτεχνικής πράξης, Έκανε λαϊκό στίχο την αγωνία που κρύβει ο καλλιτέχνης, όταν το είδωλό του, έτσι όπως διαφαίνεται στο έργο του, δεν τον ικανοποιεί και προσπαθεί να προχωρήσει με την ελπίδα να συμπέσει αλλά και να συμφωνήσει ο ίδιος με την εικόνα του αλλά και η εικόνα του με αυτόν.

Όταν συγκρούονται δυνάμεις μέσα μας και δεν αποτυπώνονται ακριβώς έτσι όπως θέλουμε στο έργο, όταν πάντα κάτι μας ξεφεύγει από την ουσία όσων θέλουμε να πούμε, τα έργα μας δεν έχουν γαλήνη. Όμως αυτή «η μη ταύτιση» των δυνάμεων δεν είναι πάντα απορριπτέα και υπάρχουν φορές που μπορεί κάτι τέτοιο να είναι και ζητούμενο για έναν καλλιτέχνη, σε περιόδους κρίσης όπως είναι αυτή που περνάμε. Είναι κάτι που μπορεί και να σε τρελάνει, επειδή σε βάζει διαρκώς σε μια διαδικασία αναζήτησης άγνωστων πεδίων. Η κρίση δεν σου αφήνει το περιθώριο να εξελιχθείς σε αυτό που κατέχεις πολύ καλά ώστε να το φτάσεις μέχρι τέλους, δηλαδή να το τελειοποιήσεις. Είναι η σύγκρουση του «παλιού σου» με το «νέο σου» που δεν είναι και από τα πιο εύκολα θέματα για έναν δημιουργό. Είναι μια διαδικασία που ο Μάκης τη διατύπωσε τόσο απλά, που το καταλαβαίνουν όλοι. 

Όταν συγκρούονται δυνάμεις μέσα μας και δεν αποτυπώνονται ακριβώς έτσι όπως θέλουμε στο έργο, όταν πάντα κάτι μας ξεφεύγει από την ουσία όσων θέλουμε να πούμε, τα έργα μας δεν έχουν γαλήνη. Όμως αυτή «η μη ταύτιση» των δυνάμεων δεν είναι πάντα απορριπτέα και υπάρχουν φορές που μπορεί κάτι τέτοιο να είναι και ζητούμενο για έναν καλλιτέχνη.

Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Ελλάδα της κρίσης;

Το ότι μιλάμε μεταξύ μας ανεύθυνα για τις αιτίες της κρίσης. Δεν επαρκεί μια γνώμη ή μια άποψή από τον καθένα μας για να κατανοήσουμε αυτά που μας συμβαίνουν. Είχα πάει στο δικαστήριο προσφάτως και όλοι ορκίστηκαν στον Θεό, κανείς μας δεν ορκίστηκε ως πολίτης, παρ’ ότι η δικαιοσύνη σε ένα δικαστήριο αποδίδεται από την πολιτεία. Ο μύχιος εαυτός μας φοβάται την Πολιτεία και δεν την εμπιστεύεται. Πιο πολύ εμπιστεύεται τη δικαιοσύνη του Θεού. Έχουν έρθει έτσι τα πράγματα που χάσαμε την εμπιστοσύνη όπως χάσαμε και την ελευθερία μας. Είναι σκλάβα και η περηφάνια μας, εξαντλείται στο να κάνει πως αντέχει. Να το πάλι το τραγούδι του Μάκη και του Γιώργου. «Μη διψάς, μην πεινάς / εσύ μπορείς κι αντέχεις. / Πού το πας, πώς τολμάς / αντίρρηση να έχεις;»

Είστε προικισμένη με μια σπάνια φωνή που εμπλούτισε το ελληνικό τραγούδι και συνέβαλε στη διεθνή αναγνώριση του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού με τις εκλεπτυσμένες ερμηνείες σας και τη δισκογραφία σας. Πόσο τυχερή είστε αλλά και πόσο δουλέψατε για όλα όσα αποκομίσατε;

Το ’78 ο κύβος είχε ριφθεί… Στον τόπο του ο καθένας είναι πιο ευτυχισμένος. Πέταξα λοιπόν τα ρούχα της ξενιτιάς και βούτηξα με φόβο στο υποτιθέμενο «γνωστό», στο οικείο μου ελληνικό τραγούδι. Το προσέγγισα, μ’ έναν τρόπο που τώρα, μετά από 40 χρόνια, επιβεβαιώνεται πως ήταν ο σωστός και χαίρομαι πολύ που κράτησα ανοιχτό ένα μονοπάτι που ενώνει τη μεγάλη τέχνη του τραγουδιού με τη λαϊκή μας μούσα. Για μένα μεγάλη τέχνη στο τραγούδι είναι να τραγουδάς αυτό που είσαι, γιατί τότε μόνο έχεις τη δυνατότητα να δημιουργήσεις κάτι που ν’ αγγίζει το τέλειο. Το τραγούδι μας, χίλιες αποχρώσεις του λαϊκού, είμαστε εμείς οι ίδιοι, πρέπει να μάθουμε να το αντιμετωπίζουμε με σοβαρότητα και να το τραγουδάμε με τέχνη. Σήμερα είμαι μπερδεμένη, έχω την εντύπωση πως όλα αυτά πήγαν στράφι, με παρηγορεί η λογική μου, αλλά δεν μου είναι αρκετό.

Υπάρχουν νέοι τραγουδοποιοί και τραγουδιστές των οποίων τη δουλειά εκτιμάτε;

Σε αυτή τη φάση όχι ή, μάλλον, ελάχιστοι, αλλά δεν φταίνε αυτοί, φταίω εγώ, θέλω να προχωρήσω και δυσκολεύομαι. Να δείξω καινούρια έργα. Χρόνια παρακολουθώ το πώς ξηλώνεται το πουλόβερ, τη σκανδαλώδη απομάκρυνση του κοινού από την ποιότητα, τον πόλεμο της αγοράς εναντίων της καλλιτεχνικής δημιουργίας, το πολιτιστικό κομφούζιο που είχε ως συνέπεια την ισοπέδωση της ελληνικής μουσικής. Πίσω από όλη αυτή την καταστροφή κρύβονται φυσικά πρόσωπα, άνθρωποι κομπλεξικοί που αποφάσισαν να το κάνουν και με φοβίζουν, διαισθάνομαι τον σαδισμό τους.

Για μένα μεγάλη τέχνη στο τραγούδι είναι να τραγουδάς αυτό που είσαι, γιατί τότε μόνο έχεις τη δυνατότητα να δημιουργήσεις κάτι που ν’ αγγίζει το τέλειο. Το τραγούδι μας, χίλιες αποχρώσεις του λαϊκού, είμαστε εμείς οι ίδιοι.

Ποια η άποψή σας για τα telent shows;

Εκεί πέφτει ακόμα πιο χαμηλά ο καλλιτέχνης, γίνεται κατηγορούμενος. Γκρεμοτσακίστηκε από την κορυφή της πυραμίδας της πνευματικής ζωής και έγινε ένα μάτσο κόκαλα. Ωραίο το τρενάκι του τρόμου των καναλιών για να τρώνε λεφτά από τις διαφημιστικές.

Τι θα λέγατε σε όσους θέλουν ν’ ασχοληθούν με τη μουσική;

Δεν έχω να τους πω τίποτα. Η μουσική είναι προσωπική υπόθεση. Κάποιος θα σε μάθει κανόνες και κάποιος θα τα σπάσει όλα. Εγώ αυτό που προτείνω είναι το να εμβαθύνεις, όταν δεν μπορείς να επεκταθείς. Ο τρόπος που θα το κάνει ο καθένας είναι δικός του. Οι καλλιτέχνες, και ειδικά οι γυναίκες, που δεν πρέπει να το βάζουμε κάτω, δημιουργούμε μέσα σε δυσκολίες, εγώ προσπαθώ να είμαι σε ετοιμότητα και μελετάω.

Πόσο καλύτερη ή χειρότερη είναι η κατάσταση στα μουσικά πράγματα στη σημερινή εποχή του διαδικτύου και του YouTube ;

Υποστηρίζω πως το διαδίκτυο είναι ευγενές εργαλείο, σε μια εποχή που οι άνθρωποι δεν έχουν χρήματα να φτιάξουν μια βιβλιοθήκη, να ταξιδέψουν, να επικοινωνήσουν ή να ενημερωθούν. Καταγγέλλω όμως τη θυσία των πνευματικών δικαιωμάτων μας, από την ελεύθερη χρήση της μουσικής στο διαδίκτυο. Δυστυχώς αυτό το κακό έχει επικρατήσει και θέλω να δω πότε σ’ αυτόν τον τόπο θα μπει τάξη. Θα ήταν καλό όλο να ήταν οργανωμένο με σεβασμό προς τους δημιουργούς και μετά καλοδεχούμενη και η αγορά. Τώρα είναι μπάχαλο.

Η μουσική είναι προσωπική υπόθεση. Κάποιος θα σε μάθει κανόνες και κάποιος θα τα σπάσει όλα. Εγώ αυτό που προτείνω είναι το να εμβαθύνεις, όταν δεν μπορείς να επεκταθείς. Ο τρόπος που θα το κάνει ο καθένας είναι δικός του.

Το πλούσιο βιογραφικό σας περιλαμβάνει και την ενεργό συμμετοχή σας στα πολιτικά πράγματα. Τρία χρόνια μετά την υπογραφή σας με την οποία στηρίξατε την Ευρωπαϊκή Αριστερά και τον Αλέξη Τσίπρα, συνεχίζετε να έχετε την ίδια άποψη;

Μια διευρυμένη Αριστερά υποστήριξε τον Τσίπρα και από κοινού με την κεντροδεξιά έγινε πρωθυπουργός. Δεν υπάρχει κάτι κακό σε αυτό. Αυτός και οι συνεργάτες του θα λογοδοτήσουν για τη δουλειά που έκαναν αυτά τα τρία χρόνια, στην κάλπη και στην Ιστορία. Η Αριστερά της εξουσίας –μην το ξεχνάμε– δεν προλαβαίνει όμως να κάνει και ζυμώσεις με δικό της πολιτικό λόγο, μόνο κομματικές συναλλαγές. Και εδώ αρχίζουν τα θέματα. Ένα παράδειγμα: το ότι δεν κατάφερε μέσα σε τρία χρόνια να μας απαλλάξει από τη γραφειοκρατία, κάτι που θα ανακούφιζε τους πολίτες, είναι για μένα το μεγαλύτερο λάθος. Είναι τόσο προκλητικό που αναρωτιέμαι αν αυτό σημαίνει πως ο Τσίπρας έχει εξασφαλισμένη την εξουσία και μελλοντικά ή μήπως τον συμφέρει να παραδώσει την εξουσία του μπάχαλου στη Δεξιά. Όπως και να το δω, όμως, και αν κρίνω από τα αποτελέσματα των εκλογών στις ευρωπαϊκές χώρες, η Αριστερά δεν έχει απλώς ηττηθεί, έχει αποτύχει παταγωδώς. Τα αριστερά κινήματα απαντούσαν στα ερωτήματα που θέτει η εποχή μας με τις υπάρχουσες συνθήκες. Πού είναι αυτές οι απαντήσεις; Τι έχει να μας προτείνει πρακτικά σήμερα η Αριστερά ως συνασπισμός διάφορων ιδεολογικών τάσεων, που συσπειρώθηκαν με στόχο την εξουσία; Απολύτως τίποτα. Είναι πολύ σοβαρό για μας τους απλούς πολίτες το ότι αποδείχθηκε «άδειο πουκάμισο» για τους εργαζόμενους και τους υπόλοιπους πολίτες, που θέλουν να ζουν με αξιοπρέπεια.

Έχετε στηρίξει το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα. Θεωρείτε ότι στις δεκαετίες που μεσολάβησαν έχουν γίνει σημαντικά βήματα;

Θέλω για πρώτη φορά να απαντήσω προσωπικά και βγάλτε τα συμπεράσματά σας. Όντως έχω στηρίξει το κίνημα και χαίρομαι που το τοποθετείτε έτσι. Τα τραγούδια μου και το σύνολο της δουλειάς μου είναι διαχρονικό σημείο αναφοράς στο γυναικείο κίνημα. Σήμερα όμως δεν είμαι καθόλου ικανοποιημένη γιατί μου αρνήθηκαν το αίτημα να στηθεί στην Αθήνα το «Σπίτι των Γυναικών». Δεν ήταν δικό μου, προσωπικό αίτημα, ήταν συλλογικό και δεν βρήκαμε μόνο κλειστές πόρτες από τους κρατικούς φορείς, αλλά και κλειστές καρδιές από γυναίκες που είναι τώρα στην εξουσία και αρνούνται κάθε πρωτοβουλία που προέρχεται από τη βάση του κινήματος, στην οποία και ανήκω. Η εμπειρία μου, οι γνώσεις μου, η αγωνιστικότητά μου, η θέση που κατέχω στον καλλιτεχνικό χώρο ως ένας έντιμος και καθαρός άνθρωπος προφανώς ανταγωνίζονται την αυθεντία τους. Η Γ. Γ. Ισότητας δεν μ’ έχει καλέσει ποτέ σε καμιά της εκδήλωση, έχει φτιάξει ένα κλειστό κύκλωμα, ένα άβατο. Είναι δυνατόν η προσφορά των γυναικών καλλιτεχνών να θεωρείται δεδομένη μόνο μέσα από τα κόμματα που πάντα ανδροκρατούνται και των οποίων οι γυναικείες οργανώσεις είναι πασαλειμμένες από τη γλίτσα του βολέματος; Στις 28 Νοεμβρίου 2016, για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών διοργάνωσαν στο Μέγαρο γκαλά όπερας με Μπιζέ, Πουτσίνι, Ροσίνι, Μπελίνι, Όφενμαχ και έκθεση φωτογραφίας με πρόσφυγες για να αναδείξουν το φαινόμενο της έμφυλης βίας κατά των γυναικών προσφύγων; Είναι για γέλια. Η φεμινιστική τέχνη προϋποθέτει στράτευση και διεκδικεί διά της τέχνης. Αυτό υπήρξα και συνεχίζω να είμαι. Δεν ψάχνω με φακό ένα κίνημα να φωτίσει το έργο μου με το ζόρι, το έργο μου αντανακλά και αντιδρά στα γυναικεία αιτήματα ως λόγος και ως στάση ζωής. Εύχομαι να καταλάβουν κάποτε ότι δεν είμαι η πολιτικός για να διεκδικήσω τη θέση τους, είμαι η καλλιτέχνις που άνοιξε τον δρόμο στο φεμινιστικό κίνημα μέσα από την τέχνη, μίλησα για την ανάγκη των γυναικών για ισότητα σε μια κοινωνία που κοιμόταν και τώρα πάει να κοιμηθεί στο Μέγαρο.

Τα αριστερά κινήματα απαντούσαν στα ερωτήματα που θέτει η εποχή μας με τις υπάρχουσες συνθήκες. Πού είναι αυτές οι απαντήσεις; Τι έχει να μας προτείνει πρακτικά σήμερα η Αριστερά ως συνασπισμός διάφορων ιδεολογικών τάσεων, που συσπειρώθηκαν με στόχο την εξουσία; Απολύτως τίποτα.

Ετοιμάζετε κάποια νέα δισκογραφική δουλειά;

Μετά από την Πηγή των θαυμάτων του Σταυριανού, μόλις κυκλοφόρησε μια πολύ σπουδαία δουλειά πάλι από τις εκδόσεις Μετρονόμος με τίτλο Ο πόνος όλου του Κόσμου σε μουσική της Πηγής Λυκούδη, σε ποίηση του Γιοσέφ Ελιγιά και του Πάουλ Τσέλαν, στην οποία συμμετέχει και ο Γρηγόρης Βαλτινός. Πάντα στήριζα και θα στηρίζω τη γυναικεία δημιουργικότητα περισσότερο απ’ ό,τι το κάνει η Γραμματεία Ισότητας. Σε λίγο θα κυκλοφορήσει και το περιοδικό Μανδραγόρας με αφιέρωμα στο φεμινιστικό κίνημα, του οποίου έχω τον συντονισμό. Φέτος έκανα μια πολύ σπουδαία συναυλία στην αίθουσα του Παρνασσού με τα δικά μου τραγούδια σε ποίηση Ελληνίδων ποιητριών του 20ού αιώνα. Ήρθαν γυναίκες από τα φεμινιστικά κινήματα, παλιές αλλά και νέες, που μου έδωσαν πολλή χαρά με την παρουσία τους, η αίθουσα γέμισε από έναν πολιτικά ευαισθητοποιημένο κόσμο.

Συνεργάστηκα πρόσφατα στο θέατρο με την Ιωάννα Γκαβάκου και έκανα τη μουσική σε θεατρικό στη μνήμη της Μαρίας Τσισκάκη για να τιμήσω Ελληνίδες που επέζησαν από τα ναζιστικά στρατόπεδα, μια εντελώς άγνωστη σελίδα της ιστορίας μας, και τώρα έγραψα μουσική για την παράσταση του Σίμου Παπαναστασόπουλου Νικολέτα Συγγρού: «Ο Ανδρέας μου», πάλι με την Γκαβάκου, στο θέατρο Vault. Και έπεται συνέχεια. Δεν παγιδεύονται όλοι στα τηλεοπτικά απόβλητα.

 

 

πηγή : diastixo.gr