Νεανικά-Εφηβικά-Μελάνια Γκ. Ματζούκο: «Η ιστορία “Βασιλιάς Ληρ” του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ» κριτική της Ανθούλας Δανιήλ Εκτύπωση Email

2016-06-30 16:01

Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ είναι Άγγλος θεατρικός συγγραφέας, εθνικός ποιητής της Αγγλίας, ο «Βάρδος του Έιβον», όνομα κολοσσός στα Γράμματα, διεθνώς αγαπητός και θαυμαστός, που είπε τα πάντα, που έγινε σημείο αναφοράς για όλους, που έχει γράψει περισσότερα από τριάντα οχτώ θεατρικά έργα και περισσότερα από εκατόν πενήντα σονέτα και πάρα πολλά άλλα ποιήματα, που έχει μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες του κόσμου και εξακολουθεί να μεταφράζεται και να παίζεται στο θέατρο και να τρέχουμε να τον ξαναδούμε πάλι και πάλι, που είναι ο πιο δημοφιλής παγκοσμίως, ο πιο γοητευτικός, ο πιο επαναστάτης και ο πιο ανατρεπτικός. Ο πιο περίτεχνος στη γλώσσα, ο πιο άγνωστος ως άνθρωπος. Μυστήριο καλύπτει τη ζωή του· υπήρξε πράγματι ο Σαίξπηρ; Έγραψε αυτός τα έργα του ή τα ’γραψε κάποιος άλλος; Στα ερωτήματα αυτά μία είναι η απάντηση: υπάρχουν τα έργα και αυτό έχει σημασία και καθόλου η ιδιωτική ζωή του συγγραφέα.

Στο βιβλίο που έχουμε στα χέρια μας συμβαίνει κάτι παράξενο. Δεν έχουμε ένα έργο θεατρικό, αλλά ένα έργο αφηγηματικό. Δεν πρόκειται για έργο που θα παιχτεί στο θέατρο, αλλά γιατί όχι; Δεν είναι για μεγάλους, είναι βιβλίο για παιδιά, αλλά ποιος απαγορεύει στους μεγάλους να το διαβάσουν;

Ο Σαίξπηρ είναι ο ιδιοφυής συγγραφέας που έχει τον τρόπο να αναπαριστά την εποχή του ή τις παλαιότερες εποχές της ιστορίας που πραγματεύεται, να αναδεικνύει τους ανθρώπινους χαρακτήρες και τις απάνθρωπες συμπεριφορές, τη σπατάλη του αίματος για το θρόνο, τη ματαιότητα της δόξας, τη λαιμαργία για την εξουσία και τη δύναμη, την ανθρώπινη αδυναμία γενικώς. Τέτοιο έργο είναι και ο Βασιλιάς Ληρ. Ίσως είναι το πιο σημαντικό από όλα του τα έργα, σημαντικότερο και από τον Μάκβεθ και από τον Άμλετ, λένε. Συνηθίζουν να το παραβάλλουν με τη «Λειτουργία» του Μπαχ, με την «Πέμπτη Συμφωνία» του Μπετόβεν ή και την «Ενάτη», με τη Δευτέρα Παρουσία του Μιχαήλ Αγγέλου, το Καθαρτήριο του Δάντη. Στην εποχή του Ρομαντισμού ήταν θέαμα προσφιλέστατο, γιατί οι βροντές και οι αστραπές της θύελλας του έργου, οι σκοτεινοί πύργοι, οι τρομακτικοί τόποι και οι μεγάλες χειρονομίες συγκινούσαν κοινό και ηθοποιούς. Και η φύση συμμετείχε στα δρώμενα της ψυχής του ήρωα.

Στο βιβλίο που έχουμε στα χέρια μας συμβαίνει κάτι παράξενο. Δεν έχουμε ένα έργο θεατρικό, αλλά ένα έργο αφηγηματικό. Δεν πρόκειται για έργο που θα παιχτεί στο θέατρο, αλλά γιατί όχι; Δεν είναι για μεγάλους, είναι βιβλίο για παιδιά, αλλά ποιος απαγορεύει στους μεγάλους να το διαβάσουν; Εν ολίγοις, είναι βιβλίο γραμμένο σαν παραμύθι που μικροί και μεγάλοι θα το καταλάβουν και θα το απολαύσουν, γιατί θα νιώσουν τα νοήματα ευκολότερα, επειδή η γλώσσα είναι απλή και καθόλου η κλασική, σαιξπηρική, περίτεχνη και πεποικιλμένη.

Σαν παραμύθι λοιπόν, αφού άλλωστε παραμύθι είναι κατά βάθος, που κρύβει όμως νουν αληθείας. Και η ιστορία του Βασιλιά Ληρ αρχίζει, όπως και τα άλλα παραμύθια («μια φορά κι έναν καιρό» δηλαδή), κεφάλαιο «Ένα»: «Τρεις χιλιάδες εκατόν πενήντα χρόνια από τις απαρχές του κόσμου, όταν η ισχυρή πόλη της Τροίας ήταν ήδη ένας σωρός συντρίμμια, σε μια μακρινή χώρα της Βόρειας Θάλασσας ζούσε ένας βασιλιάς. Το όνομά του ήταν Ληρ». Είχε τρεις κόρες, έναν γελωτοποιό, πλούτη και αγαθά πολλά. Και η αφήγηση συνεχίζεται με την απαρίθμηση των ικανοτήτων του και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του χαρακτήρα του. Αυτά όταν ήταν νέος και ευτυχής, γιατί τα χρόνια πέρασαν και έγινε γέρος και δυστυχής. Δεν έβλεπε καλά, δεν άκουγε καλά, δεν μπορούσε να περπατήσει («ου γαρ έρχεται μόνον», έλεγαν οι Αρχαίοι μας), βαριόταν τους αυλικούς του, ήθελε μόνο τα σκυλιά του, την αγαπημένη μικρή κόρη του και τον γελωτοποιό του. Σαν να μην έφταναν τα βάσανά του, συνέβησαν και δύο σημαδιακά γεγονότα: μαύρισε ο ήλιος μέρα μεσημέρι, μαύρισε και το φεγγάρι μέσα στη νύχτα· κακό σημάδι. Θα γίνει αυτό και αυτό κι αυτό κι αυτό. Αλλά ο Ληρ δεν φοβάται, γιατί το κακό το κάνουν οι άνθρωποι και όχι ο ουρανός και τ’ αστέρια. Αλλά, ενώ σωστά μίλησε ο γέρων, στο θέμα της αγάπης έκανε λάθος. Ήθελε όλη την αγάπη από τις κόρες του μόνο για τον εαυτό του κι έτσι έπεσε θύμα της πλεονεξίας του, αποδεικνύοντας με το προσωπικό του παράδειγμα αυτό που έλεγε πριν, ότι το κακό το κάνουν οι άνθρωποι.

Στο «Δύο» κεφάλαιο έχουμε τον κόμη του Γκλόστερ που είναι φίλος από τα παιδικά του χρόνια με τον βασιλιά. Στο «Τρία» τον βασιλιά τον έχουν διώξει οι δύο κακές κόρες του και τον φιλοξενεί ο κόμης του Γκλόστερ στο κάστρο του. Στο «Τέσσερα» ο Έντγκαρ, γιος του Γκλόστερ, κρύβεται για να μην τον σκοτώσουν. Στο «Πέντε» συλλαμβάνεται ο Γκλόστερ για εσχάτη προδοσία. Στο «Έξι» είναι ήδη τυφλός, εξόριστος και περιπλανώμενος. Στο «Εφτά» η μια κόρη του Ληρ ερωτεύεται τον νόθο γιο του Γκλόστερ. Στο «Οχτώ» οι δυο αδελφές μαλώνουν, έχουμε εμφύλιο δηλαδή, και δυο γέροντες τυφλούς, Λήρ και Γκλόστερ, περιπλανώμενους. Στο «Εννιά» ο οικονόμος της μιας κόρης ψάχνει να βρει τον Γκλόστερ να τον σκοτώσει. Και φτάνουμε στον «Επίλογο». Εδώ η Μελάνια Γκ. Ματζούκο, η σύγχρονη συγγραφέας του Ληρ, διορθώνει τη γνωστή φριχτή ιστορία και απονέμει δικαιοσύνη, βάζοντας τα πράγματα στη σωστή θέση τους, αφού, όπως είπαμε πρόκειται για παραμύθι και τα παραμύθια πρέπει να τελειώνουν με τη φράση: «και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Έτσι, ο βασιλιάς ξαναπήρε το θρόνο του, η αγαπημένη του κόρη, η Κορντέλια, δεν πέθανε, αλλά έγινε βασίλισσα μετά τον πατέρα της, οι κακοί τιμωρήθηκαν και λοιπά και λοιπά. Ωστόσο, αν κανείς θέλει να ξέρει αυτά τα φριχτά που διαδίδονται, όλα είναι γραμμένα.

Ο Σαίξπηρ είναι ο ιδιοφυής συγγραφέας που έχει τον τρόπο να αναπαριστά την εποχή του ή τις παλαιότερες εποχές της ιστορίας που πραγματεύεται, να αναδεικνύει τους ανθρώπινους χαρακτήρες και τις απάνθρωπες συμπεριφορές, τη σπατάλη του αίματος για το θρόνο, τη ματαιότητα της δόξας, τη λαιμαργία για την εξουσία και τη δύναμη, την ανθρώπινη αδυναμία γενικώς. Τέτοιο έργο είναι και ο Βασιλιάς Ληρ.

Επιμύθιο: η συγγραφέας λέει, και αυτό είναι πολύ σημαντικό, ότι αυτή η ιστορία του Ληρ είναι σύγχρονη του Ρωμύλου, όταν χάραζε τα σύνορα της Ρώμης. Την έλεγαν οι ραψωδοί στα παλάτια, οι γιαγιάδες μπροστά στο τζάκι και έτσι έγινε παραμύθι. Μετά διάφοροι συγγραφείς, αλλάζοντας λίγο τα ονόματα, την έγραφαν όπως ήθελε ο καθένας. Μέχρι που ένας ηθοποιός, ονόματι Σαίξπηρ, είδε μια μαύρη κωμωδία με αυτόν τον τίτλο, διάβασε και σε κάποιον Φίλιπ Σίντνεϊ την ιστορία ενός τυφλού γέρου και του ήρθε η ιδέα να γράψει το δικό του έργο με έναν Βασιλιά Ληρ κεντρικό ήρωα, με κόμητες, με πρίγκιπες και πριγκίπισσες, με γελωτοποιό και πύργους, και μάλιστα την έγραψε με τόση επιτυχία που κανείς πια δεν σκέφτηκε να την ξαναγράψει αλλιώς. Και έτσι απολαυστικά την έχουμε κι εμείς εδώ.

Η εξαιρετική σειρά Save the story των εκδόσεων Πατάκη αποτελείται από 10 βιβλία με κλασικές ιστορίες από όλο τον κόσμο, όπως ο Δον Ζουάν, ο Συρανό ντε Μπερζεράκ, η Αντιγόνη, μεταξύ άλλων, γραμμένες εκ νέου από μερικούς από τους καλύτερους σύγχρονους συγγραφείς του κόσμου.

H ιστορία Βασιλιάς Ληρ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (όπως την αφηγήθηκε η Μελάνια Ματζούκο)
Ουίλιαμ Σαίξπηρ
Διασκευή Μελάνια Ματζούκο
Μετάφραση Δήμητρα Δότση
Εικονογράφηση Εμανουέλα Ορτσάρι
Πατάκης
106 σελ.
ISBN 978-960-16-5088-3
Τιμή: €11,90

 

Πηγή : diastixo.gr