Νεανικά-Εφηβικά-Ελένη Κατσαμά: «Ελένη Κατσαμά» κριτική της Νένας Κοκκινάκη

Αντιπροσωπευτικό μυθιστόρημα μυθοπλασίας για εφήβους, ιδιαίτερα καλογραμμένο, με ηρωίδα και κεντρική αφηγήτρια τη δωδεκάχρονη Μαρία Παντελάκη, είναι το Γορίλλας στο φεγγάρι της Ελένης Κατσαμά. Το βιβλίο βραβεύτηκε το 2015 με το Βραβείο Λογοτεχνικού Βιβλίου για Εφήβους του ηλεκτρονικού περιοδικού Ο αναγνώστης και απευθύνεται σε σύγχρονους έφηβους, αλλά και σε ενήλικους, αναγνώστες. Θυμίζουμε ότι η συγγραφέας βραβεύτηκε και για το προηγούμενο βιβλίο της (Κοσμοδρόμιο, Πατάκης 2011) με βραβείο κρατικό και του περιοδικού Διαβάζω. Η θεματική του βιβλίου αυτού αναφερόταν στη ζωή των παιδιών και των εφήβων σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη.

Με στοιχεία μαγικού ρεαλισμού, το βιβλίο της Κατσαμά εμφανίζεται διαφορετικό από τα συνήθη μυθιστορήματα εφηβείας. Πρόκειται για μια εκτενή αφήγηση για νέους που απολαμβάνουν την πραγματικότητα διαθλασμένη μέσα από τον φακό της φαντασίας της νεαρής Μαρίας, η οποία, αν και με προβληματική όραση, καταφέρνει να φτάσει στην αλήθεια των πραγμάτων. Η Μαρία είναι ένα παράξενο κορίτσι. Μοναχική, λίγο αλλοπαρμένη, με μαλλιά κομμένα αγορίστικα μετά την πυρκαγιά που έβαλε άθελά της στο σπίτι της, επίμονη και κάπως ατίθαση, ασχολείται με διάφορα: προσπαθεί να πουλήσει σ’ ένα αγόρι τις παιδικές της συλλογές, δουλεύει με τους αρχαιολόγους, βοηθάει στην αποστολή πακέτων σε φυλακισμένους και πιάνει, μάλιστα, σχέσεις με κάποιον απ’ αυτούς. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να περάσει τον καιρό της σ’ ένα μέρος τόσο ζεστό και απίστευτα αποπνικτικό;

Στην πολυπρόσωπη σύνθεση της Κατσαμά, πραγματικότητα και φαντασία διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη με τρόπο μαγικό φέρνοντας στο φως θέματα που οι ενήλικες αρνούνται να συζητήσουν, καθώς μένουν προσκολλημένοι σε συντηρητικές και παλαιωμένες ιδέες.

«“Πώς περνάει ένα κορίτσι της ηλικίας σου σ’ αυτό εδώ το μέρος;” Σκέφτηκα για λίγο. Θα μπορούσα να της πω ότι κυρίως μαλώνω με την Ιωάννα Παλμύρα και μάνα μου, ότι βάζω πού και πού φωτιά στο σπίτι μας και ότι ύστερα τριγυρίζω από δω κι από κει, ότι γράφω γράμματα συμπόνιας σε φυλακισμένους, οι οποίοι μου απαντούν χωρίς να με ξέρουν. Πως είμαι το πιο κοντινό τους πρόσωπο, αλλά δεν μου φάνηκε τόσο καλή ιδέα».

Στην πολυπρόσωπη σύνθεση της Κατσαμά, πραγματικότητα και φαντασία διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη με τρόπο μαγικό φέρνοντας στο φως θέματα που οι ενήλικες αρνούνται να συζητήσουν, καθώς μένουν προσκολλημένοι σε συντηρητικές και παλαιωμένες ιδέες. Η ευρηματικότητα της συγγραφέως είναι ανεξάντλητη, καθώς η ηρωίδα της, εξιστορώντας τα γεγονότα που συγκλόνισαν τη ζωή της στο Σταχοχώρι ή Παλαιοχώρι και ουσιαστικά την κρατούσαν στο σκοτάδι, μεταφέρεται τμηματικά από το αφηγηματικό παρόν στο παρελθόν-ταμπού. Πολλά συντελούν σε αυτό, όπως η ομάδα των αρχαιολόγων που πραγματοποιεί ανασκαφές στην περιοχή, σημαντικά ευρήματα που έρχονται στο φως, όπως το μάτι του Τουταγχαμών, μια παρέα τεσσάρων αγοριών και πολλοί ακόμα χαρακτήρες αντιπροσωπευτικοί ενός μικρού ελληνικού χωριού που έχει μάθει «να μην ξεστομίζει τα μυστικά του».

Η προσωπική ιστορία της Μαρίας, που στη διάρκεια όλου του βιβλίου επιδιώκει την ανεξαρτητοποίησή της από τη γονική προστατευτική εξουσία, ερχόμενη συνεχώς σε αντίθεση με την «Ιωάννα Παλμύρα και μάνα της», εμφανίζεται ως υπόθεση μυστηρίου με τον ερχομό μιας περίεργης γιαγιάς που παίζει πιάνο, φοράει καπέλα με πουλιά και, το κυριότερο, βεβαιώνει τη Μαρία πως ο μέχρι τότε άφαντος και μυστηριωδώς εξαφανισμένος μπαμπάς της την αγαπάει και τη σκέφτεται. Τα κομμάτια του παζλ που θα φτιάξει η Μαρία για να οδηγηθεί στον εξαφανισμένο πατέρα αρχίζουν να ενώνονται. Πολύ σημαντικός ο ρόλος του κουρδιστού γορίλλα και του άλλου του ζωντανού με τη μάσκα, που ξέρει να κρύβεται τόσο καλά, ώστε ακόμα και ο Νιλ Άρμστρονγκ που πάτησε το πόδι του πρώτος στο φεγγάρι δεν κατάφερε να τον συναντήσει. Η Ελένη Κατσαμά αντλεί από αγαπημένα διαβάσματα, όπως τον William Blake (Τα τραγούδια της πείρας), Antoine de Saint-Exupéry (Ο μικρός πρίγκιπας), Sylvia Plath (Το κοστούμι «Δε με μέλει»), Goethe (Φάουστ) και Lewis Caroll (Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων), αποσπάσματα των οποίων υπάρχουν στο βιβλίο της. Η ηρωίδα της αντιμετωπίζει τις καταστάσεις με ευρηματικότητα και εξαιρετικό χιούμορ, κλέβοντας κυριολεκτικά την παράσταση με τον ευρηματικό λόγο της.

Η ηρωίδα της αντιμετωπίζει τις καταστάσεις με ευρηματικότητα και εξαιρετικό χιούμορ, κλέβοντας κυριολεκτικά την παράσταση με τον ευρηματικό λόγο της.

Η ιστορία αρχίζει και τελειώνει με την τίγρη του κάδρου που υπάρχει στο δωμάτιο της ηρωίδας και τη λένε Τζουν. Το άγριο ζώο είναι πάντα παρόν και στηρίζει ψυχολογικά τη Μαρία, καθώς «νιώθει την αγάπη της να χτυπάει δυνατά στην καρδιά της».

Γορίλλας στο φεγγάρι
Ελένη Κατσαμά
Πατάκης
336 σελ.
ISBN 978-960-16-5612-0
Τιμή € 12,90

Πηγή : diastixo.gr