Μουσική-«“Οι επτά λόγοι του Ιησού στο Σταυρό” του Joseph Haydn στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών» της Μαρίας Κοτοπούλη

2016-05-12 18:19

«Οι επτά λόγοι του Ιησού στο Σταυρό» ακούστηκαν σαν αίνος που αποκαθαίρει την ψυχή. Δύο εξαίρετοι άνδρες, ο διακεκριμένος πιανίστας Νίκος Λαάρης και ο κορυφαίος φωτορεπόρτερ Γιάννης Μπεχράκης, υπό την αιγίδα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, ένωσαν τις δυνάμεις τους και το ταλέντο τους για να ενισχύσουν τους Γιατρούς χωρίς Σύνορα στο ανεκτίμητο έργο τους, στις 25.04.2016, στην αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος. «Με το φωτορεπορτάζ μου θέλω να πληροφορήσω το παγκόσμιο κοινό για το τι γίνεται στον πλανήτη. Έτσι κανείς δε θα μπορεί να πει ότι δεν γνώριζε. Θέλω να κάνω τους πολίτες της Γης να νιώθουν συνυπεύθυνοι για τα καλά και τα κακά που συμβαίνουν παγκοσμίως. Θέλω να σας κάνω να πιστέψετε ότι μπορείτε να κάνετε κάτι για να γίνει ο κόσμος ένα καλύτερο μέρος για εμάς και για τους επόμενους». Λίγα από τα λόγια του πολυβραβευμένου, και πρόσφατα με Pulitzer, φωτορεπόρτερ Γιάννη Μπεχράκη.

Το «Οι επτά λόγοι του Ιησού στο Σταυρό», έργο ορχηστρικό του Γιόζεφ Χάυντν [Joseph Haydn] (1732-1809), αποτελείται από επτά ολιγόλεπτα adagio που χαρακτηρίζονται από την τέλεια διαύγεια του μουσικού λόγου του πατέρα της συμφωνίας. Το έργο γράφτηκε για την ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής και παίχτηκε στις 6 Απριλίου του 1787. Ήταν παραγγελία του ιερωμένου Χοσέ Σάενζ [José Sâenz], για το Ναό Σάντα Κούεβας, τον κατασκευασμένο μέσα σε σπήλαιο, στο Κάδιθ της Ισπανίας. Ο ίδιος ο Χάυντν αναφέρεται στην ειδική εκείνη Θεία Ακολουθία και περιγράφει ότι ολόκληρος ο Ναός ήταν καλυμμένος με πένθιμα παραπετάσματα. Σκοτάδι απόλυτο επικρατούσε και μόνο ένα καντήλι φώτιζε τον Εσταυρωμένο, δημιουργώντας μια άκρως υποβλητική και καθηλωτική ατμόσφαιρα. Μόλις οι πόρτες του Ναού έκλεισαν, μετά από μια σύντομη Ακολουθία, ο Επίσκοπος ανέβηκε στον Άμβωνα απάγγειλε έναν, έναν τους επτά λόγους του Ιησού, ενώ ακούγονταν διαδοχικά τα adagio της σύνθεσης. Στο τέλος κατέβηκε από τον Άμβωνα και γονάτισε μπροστά στο Ιερό, προκαλώντας ρίγη συγκίνησης. Η αμοιβή του Χάυντν για το έργο αυτό έγινε με ασυνήθιστο τρόπο, αφού ο Ιερωμένος του Ναού έστειλε στο συνθέτη ένα κέικ το οποίο ήταν γεμάτο με χρυσά νομίσματα. Το έργο δημοσιεύτηκε το 1786 και παίχτηκε στο Παρίσι, το Βερολίνο και τη Βιέννη. Το 1787 ο συνθέτης το προσάρμοσε για κουαρτέτο εγχόρδων και του έδωσε τη μορφή Ορατορίου το 1796, προσθέτοντας μια εισαγωγή και ένα φινάλε με τίτλο «Σεισμός». Ο εκδότης του Χάυντν είχε στα χέρια του μία μεταγραφή για πιάνο την οποία πρότεινε και ο συνθέτης ενέκρινε. Εκτός από τον Χάυντν, δεκαέξι ακόμα συνθέτες έχουν γράψει μουσική με το ίδιο θέμα, ανάμεσά τους οι Περγκολέζι [Pergolesi], Σαρλ Γκουνώ [Charles Gounod] και Σεζάρ Φρανκ [César Frank].

Την εκδοχή για πιάνο ακούσαμε σε μια ανεπανάληπτη ερμηνεία από τον εξαίρετο πιανίστα Νίκο Λαάρη, ο ποίος πρόσφατα μας χάρισε μια σπάνιας ομορφιάς προσέγγιση των «Παραλλαγών Γκόλντμπεργκ» του Μπαχ. 

Στη λεπταίσθητη  μορφοποίηση αφηρημένων εννοιών και στην ιερή, συναισθηματική έξαρση του σολίστ από τον κατανυκτικό θεϊκό λόγο, ήρθε να προστεθεί ο σεισμός της φωτογραφικής απόδοσης των παθών του ανθρώπου, μέσα από τον λιτό ρεαλισμό και την αλήθεια των εικόνων του  Γιάννη Μπεχράκη.  

Μετά από ένα εισαγωγικό adagio θα ακουστούν τα πρώτα λόγια του Ιησού πάνω στο σταυρό, λόγια αγάπης για τους σταυρωτές του, «Πάτερ άφες αυτοίς∙ ου γαρ οίδασι τι ποιούσι». Σαν σε αντιστοιχία, παρατίθενται φωτογραφίες ανθρώπων που, με άκρα ταπείνωση, φαίνεται να ψελλίζουν τα ίδια, με τον Ιησού, λόγια. Ο δεύτερος λόγος είναι για τον ληστή, «Αμήν λέγω σοι∙ σήμερον μετ' εμού έση εν τω παραδείσω». Και σε αντίθεση, οι συγκλονιστικές φωτογραφίες που συνοδεύουν τον λόγο προβάλουν την κόλαση στην οποία πολλοί από τους συνανθρώπους μας είναι υποχρεωμένοι να διαβιούν, καταδικασμένοι από την αδιαφορία των ισχυρών του κόσμου τούτου. Στον τρίτο λόγο, πονεμένος ο Ιησούς παρηγορεί τους πονεμένους∙ τη Δακρυόεσσα Μητέρα Του και τον αγαπημένο μαθητή του Ιωάννη. «Γύναι, ίδε ο υιός σου... ιδού η μήτηρ σου». Και στις φωτογραφίες, οι ανθρώπινες αγκαλιές ενσαρκώνουν τον παρηγορητικό λόγο. Θολώνουν τα μάτια από δάκρυα που δεν κυλούν. «Διψώ». Τέταρτος λόγος, αμφίσημος. Δίψα για νερό, που δε θα δοθεί ποτέ στον Θεάνθρωπο και στην οθόνη άνυδρη η γη σκορπά ανατριχίλα. Χίλια κι άλλα τόσα διψασμένα χείλη κόβουν την ανάσα. Η Δίψα του Ιησού, όμως, για τη σωτηρία και την ειρήνη του κόσμου είναι επιτακτική. Σαν σε τραγική αντίστιξη, άνθρωποι στα χαλάσματα ψάχνουν απεγνωσμένα την ειρήνη, πρόσωπα χαμένα, μνήμες ανεξίτηλες. Πέμπτος λόγος, με παράπονο. Έχοντας σηκώσει στους ώμους του τις αμαρτίες του κόσμου, ο Υιός ο Αγαπητός βλέπει τον Ουράνιο Πατέρα να αποστρέφει το βλέμμα του και με πόνο τον ρωτάει: «Θεέ μου, Θεέ μου, ίνα τι με εγκατέλειπες;». Το ίδιο παράπονο φαίνεται να απευθύνουν και τα τέκνα του στη γη: «Γιατί μας εγκατέλειψες;» και η εύλογη απορία, εκ μέρους τίνος η εγκατάλειψη; Το μαρτύριο του Ιησού τελειώνει στο σταυρό. «Τετέλεσται» είναι ο έκτος λόγος του και είναι αυτός που θα ανοίξει το δρόμο προς την Ανάσταση. Αλίμονο, το μαρτύριο του Ανθρώπου στη γη δεν τελειώνει ποτέ. Πολλά «τετέλεσται» θα ειπωθούν από συνανθρώπους μας, που ίσως ποτέ δεν γνωρίσουν την Ανάσταση. Και ενώ την έλευση του Ιησού αναγγέλλει ο Αρχάγγελος Γαβριήλ δεν γίνεται το ίδιο τη στιγμή του θανάτου του. Ο ψυχοπομπός Μιχαήλ απουσιάζει και τούτο γιατί το «εκούσιον» δεν υπαγορεύεται, απαιτεί προσωπική υπέρβαση που επιτυγχάνεται με την Αγάπη, απαραίτητη προϋπόθεση για την Ανάσταση. «Πάτερ, εις χείρας σου παρατίθεμαι το πνεύμα μου», ο έβδομος λόγος του Ιησού.

Και εις χείρας μας κατέθεσαν τη συγκλονιστική μαρτυρία τους δύο σπουδαίοι Καλλιτέχνες, ο Νίκος Λαάρης και ο Γιάννης Μπεχράκης. Όσο κι αν ο δεύτερος, σεμνυνόμενος, δεν το παραδέχεται, είναι σπουδαίος καλλιτέχνης, κάτι που μαρτυρεί η εικονιστική αναπαράσταση με την οποία συνόδευσε την εμπνευσμένη ερμηνεία του πιανίστα, στο θεϊκής σύλληψης έργο του Γιόζεφ Χάυντν. Μαρτυρία που θα μας ακολουθεί για πάντα.
 

Πηγή : diastixo.gr