Μελέτες δοκίμια-Santiago Ramón y Cajal: «Δοκίμια Ψυχολογίας» κριτική της Ανθούλας Δανιήλ

2016-03-17 16:23

Ενδιαφέρουσα περίπτωση βιβλίου ψυχολογίας, γραμμένου με τρόπο που θα κέντριζε έναν λογοτέχνη ή θα τροφοδοτούσε τη σκέψη ενός κριτικού. Και τούτο γιατί, πέραν του τρόπου προσέγγισης του θέματός του, ο συγγραφέας του, Santiago Ramón y Cajal [Σαντιάγκο Ραμόν υ Καχάλ] πριν μπει στο θέμα του, μας αφήνει στο εξώφυλλο μια ιδιόχειρη υπογραφή, κάτι σαν «ματαιότης ματαιοτήτων». Συγκεκριμένα γράφει, «Gloria no es mas que un olvido ajilarado» (Η δόξα δεν είναι άλλο από μια πρόσκαιρη αναβολή της αφάνειας), σαν να θέλει να μας υπενθυμίσει πως όλα στην αφάνεια θα καταλήξουν. Ναι, βεβαίως, και μένουν τα ονόματα, κενά, nuda, αλλά μένουν. Τα ονόματα και τα έργα. Και πάνω σ’ αυτή τη ματαιότητα έχει στηριχτεί όλος ο πολιτισμός. Εκείνο το κρανίο στον Άμλετ του Σαίξπηρ θα μας το υπενθυμίζει ανά τους αιώνες ότι ο δημιουργός του θα απολαμβάνει τη δόξα του. Όπως απολαμβάνει και ο Σαλβαντόρ Νταλί τη δική του δόξα, με το έργο του στη σελίδα 26, του οποίου το πρωτότυπο κοσμεί το Ινστιτούτο Κυτταρολογίας του Πανεπιστημίου της Βαλένθια και απεικονίζει το πολυσύμπλεγμα των νευρώνων του εγκεφάλου, δοσμένου με τις εκκεντρικές πινελιές του. Και μια που στα κρανία έφτασε ο λόγος, ανάμεσα στα άλλα εικαστικά του βιβλίου ενδιαφέρον παρουσιάζει το σκίτσο του Οράθιο Κάρδο, στο οποίο ο Cajal με έναν εγκέφαλο στο χέρι, σαν ηλικιωμένος Άμλετ, θα διερωτάται και αυτός αν αξίζει, και αν καταλήγει κάπου, αυτός ο αγώνας για τη λειτουργία του εγκεφάλου μας.

Το παρόν βιβλίο του πατέρα των νευροεπιστημών είναι το «ετεροζυγωτικό δίδυμο» του άλλου του βιβλίου, Σκέψεις Παιδαγωγικής, μας πληροφορεί ο μεταφραστής-επιμελητής και καθηγητής στο ΑΠΘ, Λάζαρος Τριάρχου. Στα δέκα δοκίμιά του ο Cajal μας δίνει τη σκέψη του, προσεγγίζοντας το θέμα περισσότερο φιλοσοφικά και λιγότερο με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια.

Ο Cajal ήταν «απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής της Θαραγόθα» (Σαραγόσα, στα καθ’ ημάς) και «θεμελίωσε το νευρικό κύτταρο ως τη δομική και λειτουργική μονάδα του νευρικού συστήματος, έννοια στην οποία βασίζεται η σημερινή κατανόηση του εγκεφάλου μας». Πάθος για την υφή του νευρικού συστήματος και πάθος για τη ζωγραφική. Με ακατανίκητη μανία μουτζούρωνε χαρτιά. Από τα πάθη αυτά προκύπτουν γραπτά, τα οποία μας προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της προσωπικότητάς του και τα οποία έχουμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε με την παρούσα έκδοση.

Ο Cajal ήταν «απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής της Θαραγόθα» (Σαραγόσα, στα καθ’ ημάς) και «θεμελίωσε το νευρικό κύτταρο ως τη δομική και λειτουργική μονάδα του νευρικού συστήματος, έννοια στην οποία βασίζεται η σημερινή κατανόηση του εγκεφάλου μας». Πάθος για την υφή του νευρικού συστήματος και πάθος για τη ζωγραφική. Με ακατανίκητη μανία μουτζούρωνε χαρτιά. Από τα πάθη αυτά προκύπτουν γραπτά, τα οποία μας προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της προσωπικότητάς του και τα οποία έχουμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε με την παρούσα έκδοση. Κατά κανόνα, σχεδόν όλα θα λέγαμε, είναι πρόλογοι του μεγάλου επιστήμονα σε έργα άλλων επιστημόνων συναδέλφων του, στα οποία δεν χάνει την ευκαιρία να εκθέσει τους στοχασμούς του και τις εικασίες του. Στους στοχασμούς του περιλαμβάνονται περίπου τα εξής: Η ψυχολογία του καλλιτέχνη. Η σχέση των συναισθημάτων με την κωμωδία και το δράμα. Ο πρόλογος στην ποιητική συλλογή του φίλου Μάρκου Θαπάτα, ο οποίος κεντρίζει αμέσως το ενδιαφέρον του αναγνώστη με την αντιφατική συμπεριφορά των ανθρώπων: «με ρωτάτε “Για ποιο λόγο εγώ, όπως και τόσοι άλλοι λόγιοι, ζω μία κωμωδία, όμως συγγράφω δράματα, έχω έναν ευχάριστο διάλογο αλλά ταυτόχρονα λυπητερές σκέψεις; Γιατί ο Λάος της Ανδαλουσίας, όταν ομιλεί γελά και, όταν τραγουδά, κλαίει;”» Κείμενα που αποκλίνουν από την αυστηρή ψυχολογία και στρέφονται προς τη φιλοσοφία. Η «ψυχολογία του Δον Κιχώτη», για παράδειγμα, με αφορμή τα τριακόσια χρόνια από τη συγγραφή του έργου από τον Θερβάντες, η οποία μας δίνει μια ερμηνεία για τον Ισπανό ιδαλγό που «παραδόθηκε στην ανάγνωση μυθιστορημάτων ιπποσύνης, ξέχασε να φροντίζει το σπίτι του» και από τον λίγο ύπνο και την πολλή ανάγνωση και σκέψη, «ξεράθηκε ο εγκέφαλός του και σάλεψε η φρονιμάδα του». Όσο κι αν φαίνεται αστεία η διαπίστωση, επειδή για εγκέφαλο πρόκειται έχει την ειδική, λόγω περίπτωσης, σημασία της. Γι’ αυτό και οι βιογράφοι του τον βάφτισαν «Δον Κιχώτη του μικροσκοπίου».

Ο πρόλογος στο βιβλίου του Μαέστρε, «Εισαγωγή στη μελέτη της θετικής ψυχολογίας», όπου αναλύει θέματα σχετικά με τον εγκέφαλο ως όργανο της ψυχής. Ο πρόλογος στη μονογραφία του Πέδρο, με θέμα τις κυτταρικές διεργασίες που επιφέρουν μεταβολές στη συνείδηση. Μια απόπειρα ερμηνείας των ονείρων, πόρρω απέχουσα εκείνης του Φρόιντ, κινεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη, επίσης, όπου διαβάζουμε ότι τα όνειρα συμβαίνουν επιλεκτικά την αυγή. «Οι αναπαραστάσεις αυτού που ονειρεύεται […] αποτελούν μάλλον συνδυασμούς ποικίλων θυμήσεων που μεταβάλλονται αδιάλειπτα, που πραγματώνονται κόντρα στη βούλησή μας και χωρίς να υπόκεινται στον συνειρμικό μηχανισμό της κατάστασης της εγρήγορσης».

Μας παρουσιάζει ακόμη απόψεις για τις διαπλαστικές αλλοιώσεις, οι οποίες προκαλούν τη σχιζοφρένεια ή τον αυτισμό. Τα «τονωτικά της θέλησης» ή τις «διαταραχές της βούλησης». Ένα δηκτικό κείμενο γραμμένο εναντίον πανεπιστημιακών γραφειοκρατών. Άλλο κείμενο για την αγάπη του για το σκάκι, καθώς και φωτογραφικό τεκμήριο αυτής της αγάπης. Τη σημασία της κληρονομικότητας. Τον πρόλογο στο κοινωνιολογικό βιβλίο του Γιούρια που αναδημοσιεύτηκε από τον αναρχικό και σοσιαλιστικό τύπο, οπότε υποθέτουμε και το πόσο ανατρεπτικές ήταν οι θέσεις του, ώστε να αξιοποιηθεί από τους συγκεκριμένους αναπαραγωγούς.

Εν ολίγοις, ο Cajal μας προσφέρει μια στοχαστική ματιά πάνω στην Ψυχολογία, η οποία ενδιαφέρει τον ειδικό επιστήμονα πρωτίστως αλλά και κάθε ενδιαφερόμενο.

Δοκίμια Ψυχολογίας
Santiago Ramón y Cajal
Μετάφραση Λάζαρος Τριάρχου
Εκκρεμές
168 σελ.
ISBN 978-618-5076-06-1
Τιμή € 14,75

Πηγή : diastixo.gr