ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ Πάμπλο Ιγκλέσιας: «Διεκδικώντας τη δημοκρατία» κριτική του Θανάση Αντωνίου

Στην Ισπανία, οι κάλπες των βουλευτικών εκλογών θα στηθούν στις 20 Δεκεμβρίου 2015· το παγκόσμιο ενδιαφέρον θα κορυφωθεί το επόμενο διάστημα. Όχι μόνο διότι η Ισπανία είναι μια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα και η πολιτική ζωή της έχει ούτως ή άλλως αντίκτυπο στην πολιτική σκηνή της Ευρώπης, αλλά διότι η Ισπανία αντιμετώπισε προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής και βάρβαρες μνημονιακές πολιτικές –όπως οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας–, που οδήγησαν χιλιάδες πολίτες στην εξαθλίωση. Άλλοι πιστεύουν ότι ξεπέρασε την κρίση, άλλοι όχι.

Υπάρχει όμως ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο οι επικείμενες εκλογές στην Ισπανία έχουν μεγάλο ενδιαφέρον: το κόμμα των Podemos («Μπορούμε»), αν και σε δημοσκοπική... υποχώρηση, εξακολουθεί να θεωρείται η έκπληξη που γέννησε το ισπανικό πολιτικό σύστημα (για την ακρίβεια, η αποσάθρωσή του). Εκτιμάται ότι θα παίξει μείζονα ρόλο στον σχηματισμό κυβέρνησης, εάν κι εφόσον το Λαϊκό Κόμμα του Μαριάνο Ραχόι χάσει τις εκλογές και δεν επαναληφθούν τα πορτογαλικά «παρατράγουδα»· στη διπλανή Πορτογαλία, με μια πρωτοφανή απόφαση του Προέδρου της Δημοκρατίας ουσιαστικά «απαγορεύτηκε» σε σοσιαλδημοκράτες, κομμουνιστές και οικολόγους να σχηματίσουν, αν και μπορούσαν, κυβέρνηση πλειοψηφίας.

Μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και την πρωθυπουργοποίηση του Αλέξη Τσίπρα (ο οποίος προλογίζει το παρόν βιβλίο), μετά το πολιτικό χάος στην Πορτογαλία, μια νίκη των Podemos ή η προοπτική συμμετοχής τους στην κυβέρνηση ανησυχεί την Καγκελαρία στο Βερολίνο.

Θεωρητικά ο Ιγκλέσιας βρίσκεται κοντά στην γκραμσιανή φιλοσοφία κι εκτιμά ότι η κοινωνική αλλαγή στην Ισπανία, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, δεν μπορεί να προέλθει μέσα από τη βία, αλλά με την κυριαρχία των καταπιεσμένων κοινωνικών τάξεων στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό εποικοδόμημα.

Η «ΦΩΝΗ» ΤΩΝ «ΜΠΟΡΟΥΜΕ»

Επικεφαλής της συλλογικής ηγεσίας των Podemos είναι ο Πάμπλο Ιγκλέσιας. Όπως το πρώτο δεν είναι κόμμα με την τυπική έννοια του όρου, αλλά το χωνευτήρι κοινωνικών κινημάτων που αναδύθηκαν μέσα στην οικονομική κρίση, έτσι κι δεύτερος δεν είναι επαγγελματίας πολιτικός, αλλά ένας πανεπιστημιακός (λέκτορας Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κομπλουτένσε της Μαδρίτης) και παρουσιαστής πολιτικών εκπομπών λόγου στην τηλεόραση.

Είναι όμως ένας οξυδερκής αναλυτής της κοινωνικής πραγματικότητας, διαθέτει απόλυτα συγκροτημένη σκέψη και αιχμηρό πολιτικό λόγο και, μέχρι αυτή τη στιγμή τουλάχιστον, δεν «μασάει» τα λόγια του όταν αναφέρεται στο Βερολίνο και τη γερμανική πολιτική πειθάρχησης των Ευρωπαίων, όταν σχολιάζει την άνοδο και την κρίση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, όταν καυτηριάζει τα προγράμματα διάσωσης τραπεζών την ώρα που πολίτες πετιούνται στον δρόμο για χρέη μερικών χιλιάδων ευρώ.

Τα κείμενα του παρόντος τόμου είναι γραμμένα την περίοδο 2012- 2013, όταν ακόμα ο Ιγκλέσιας είχε χρόνο για να ασχολείται με το γράψιμο δοκιμίων, την επιμέλεια βιβλίων και τον σχεδιασμό επιστημονικών συνεδρίων· η ανάδειξή του ως ευρωβουλευτή το 2014, η θέση του γενικού γραμματέα των Podemos και η συμμετοχή του πλέον στην κεντρική πολιτική σκηνή δεν του επέτρεψαν παρά ένα γρήγορο κοίταγμα των σχετικών κειμένων και μικροδιορθώσεις, πριν αυτά σταλούν στο τυπογραφείο.

Το βιβλίο περιέχει τέσσερα εκτεταμένα δοκίμια, στα οποία ξετυλίγονται οι θέσεις του Ιγκλέσιας για θεμελιώδη ζητήματα πολιτικής στην αντιπροσωπευτική, αστική δημοκρατία. Ο Ιγκλέσιας καταπιάνεται: α) με την έννοια της δημοκρατίας, την πολιτική βία και την αντιπροσώπευση στο πλαίσιο του αστικού καθεστώτος, β) με την πολυτάραχη ισπανική Ιστορία από τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η Ισπανία παύει να είναι αυτοκρατορία, μέχρι την πτώση του Φράνκο και τη «μετάβαση» στη δημοκρατία, γ) με τα αίτια, τη γένεση και τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, και δ) με την κρίση του πολιτικού καθεστώτος στην Ισπανία και την ανάδυση νέων ταξικών και κομματικών υποκειμένων.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΚΡΑΜΣΙ ΣΤΟΝ ΤΣΙΠΡΑ

Θεωρητικά ο Ιγκλέσιας βρίσκεται κοντά στην γκραμσιανή φιλοσοφία κι εκτιμά ότι η κοινωνική αλλαγή στην Ισπανία, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, δεν μπορεί να προέλθει μέσα από τη βία, αλλά με την κυριαρχία των καταπιεσμένων κοινωνικών τάξεων στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό εποικοδόμημα. Το κείμενό του για την ισπανική Ιστορία, το μεγαλύτερο σε έκταση στον παρόντα τόμο, είναι ένα συναρπαστικό, συνοπτικό και απολύτως χρήσιμο μάθημα ισπανικής Ιστορίας, το οποίο θα συναρπάσει τους Έλληνες αναγνώστες, διότι οι δύο χώρες έχουν εντυπωσιακές ομοιότητες στο διάβα των χρόνων. Ο Ιγκλέσιας στέκεται με σεβασμό στην ένδοξη παράδοση της Αριστεράς στην Ισπανία και, αποτίνοντας φόρο τιμής στους χιλιάδες εκτελεσμένους και βασανισμένους της φασιστικής δικτατορίας του Φράνκο, γράφει, για να εμψυχώσει τους σύγχρονους συντρόφους του, ότι «στους αγώνες του παρελθόντος υπάρχει ένα “ουτοπικό πλεόνασμα” που μπορεί να θρέψει τους σύγχρονους αγώνες μας».

Εκεί όμως που συγκεντρώνεται το ενδιαφέρον μας είναι τα δύο κείμενα στα οποία ο Ιγκλέσιας αναλύει τα αίτια της χρηματοπιστωτικής κρίσης στις ΗΠΑ και της δημοσιονομικής κρίσης στην Ευρώπη, κι εκθέτει τις απόψεις του για το παραπαίον πολιτικό καθεστώς της Ισπανίας, όπου μέρος του πολιτικού προσωπικού κατηγορείται για εκτεταμένη, μακροχρόνια διαφθορά.

Ο Ιγκλέσιας είναι απολύτως πεπεισμένος ότι στην Ευρώπη κυβερνάει το «Κόμμα της Wall Street», το οποίο έχει αλώσει κοινοβούλια και κυβερνήσεις, διεθνείς οργανισμούς, τράπεζες, media, συνδικάτα και πανεπιστήμια, προβάλλοντας μία και μόνη εναλλακτική λύση, εκείνη της πλήρους υποταγής στον νεοφιλελευθερισμό· μείωση των κοινωνικών δαπανών και ιδιωτικοποιήσεις δημόσιας περιουσίας, υποβάθμιση της εκπαίδευσης και της νοσοκομειακής περίθαλψης, διάλυση του ασφαλιστικού συστήματος και ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, φτώχεια και εξαθλίωση είναι, κατά τον Ιγκλέσιας, οι επιπτώσεις αυτής της υποταγής.

Μάλιστα μέμφεται, με «χειρουργικό» χιούμορ, ορισμένους από τους γκουρού της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, όπως ο Γιούργκεν Χάμπερμας, που χρόνια τώρα κλείνουν τα μάτια τους στο γεγονός ότι η «κυβερνώσα Αριστερά» σε ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη εφαρμόζει το νεοφιλελεύθερο μοντέλο.

Στις δημόσιες ομιλίες του, δύο από τις οποίες παρατίθενται αυτούσιες ως επίμετρο στον παρόντα τόμο, ο Ιγκλέσιας κηρύττει έναν νέο πολιτικό λόγο, εμφορείται από ένα νέο δημόσιο ήθος και υπόσχεται πάταξη της διαφθοράς· ονειρεύεται τη στιγμή που οι δυνάμεις ασφαλείας, οι οποίες σήμερα ξυλοφορτώνουν τους διαδηλωτές, θα περάσουν χειροπέδες σε κάποιον τραπεζίτη ή διεφθαρμένο δημόσιο λειτουργό.

Σε λίγες εβδομάδες θα ξέρουμε κατά πόσο ο Πάμπλο Ιγκλέσιας θα κληθεί να εφαρμόσει μέρος ή όλα όσα ευαγγελίζεται. Γνωρίζοντας όμως την κατάληξη που είχε η ανάλογη προσπάθεια του ομόσταυλού του στο Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς Αλέξη Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ, ο νεαρός και φλογισμένος Ισπανός θα πρέπει να προσέξει πολύ, αν δεν θέλει να φανεί (κι αυτός) ανακόλουθος.

Διεκδικώντας τη δημοκρατία
Πολιτική για καιρούς κρίσης
Πάμπλο Ιγκλέσιας
μετάφραση: Δάφνη Χρήστου
Λιβάνης
256 σελ.
Τιμή € 14,44

Πηγή : diastixo.gr