Μελέτες δοκίμια-Olivier Houdé: «Η ψυχολογία του παιδιού» κριτική της Ανθούλας Δανιήλ

Ο μικρός τόμος Η ψυχολογία του παιδιού –ευσύνοπτος, ωστόσο, περιεκτικότατος– του Olivier Houdé συνοψίζει μέσα σε εκατόν εννέα σελίδες, επιμερισμένη σε πέντε κεφάλαια, την ιστορική περιπέτεια των τελευταίων εκατό χρόνων. Το αντικείμενο έρευνας είναι παλιό. Ας πούμε πως έχει την αρχή του στον Ρενέ Ντεκάρτ, ο οποίος έδωσε το «εναρκτήριο λάκτισμα». Τη νοημοσύνη, είπε, ο Θεός εναπόθεσε στο μυαλό μας από τη στιγμή της γέννησής μας. Ιδέες λογικές και μαθηματικές, σαφείς και διακριτές, οι οποίες αποτελούν τον πυρήνα της ανθρώπινης νοημοσύνης. Από τότε μέχρι σήμερα, αρχές του 21ου αιώνα, σαφείς απαντήσεις δεν υπάρχουν, υπάρχουν όμως δυο σταθμοί στην πορεία της εξέλιξης, εκ των οποίων ο ένας γίνεται από τον Δαρβίνο που, παρατηρώντας τον γιο του, έκανε λόγο για τη φυσική εξέλιξη, ανατρέποντας τελείως την προικοδότηση του ανθρώπου Θεόθεν. Αναπαραγωγή της ιδέας αυτής μας δίνει ο Πιαζέ και ο Ζαν-Πιερ Σανζέ. Ο Πιαζέ όμως στήριξε τη θεωρία του σε τέσσερα στάδια. Η νοημοσύνη είναι η ικανότητα που έχει το παιδί να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, έπειτα να απαριθμεί, μετά να κατηγοριοποιεί και, τέλος, να συλλογίζεται πάνω σ’ αυτά. Τριάντα χρόνια αργότερα, ο Φλαβέλ επανέλαβε την εκτίμησή του στη γνώμη του Πιαζέ. Ο Φρόιντ επίσης έδινε σημασία στην παιδική ηλικία, ο Αϊνστάιν εκτίμησε τον τρόπο της παιδικής σκέψης, ο Πικασό ζωγράφισε σαν παιδί. Το ενδιαφέρον για την παιδική ηλικία είχε αρχίσει, πολύ πριν, με τον Ρουσώ. Ο Πιαζέ ήθελε να συσχετίσει την ψυχολογία με τη βιολογία, κάτι που σήμερα υποστηρίζεται. Όλοι παραδέχονται ότι συμμετέχουν παράλληλα στη νοημοσύνη και η κληρονομικότητα και το περιβάλλον (κληρονομικός ντετερμινισμός και εμπειρία). Ωστόσο, μας πληροφορεί ο συγγραφέας, σήμερα επικρατεί η άποψη ότι οι νευρώνες του συνεχίζουν να παράγονται κατά τη διάρκεια όλης της ζωής.

Το βιβλίο είναι πολύ ενδιαφέρον και η πληροφορία ότι μας δίνει την ψυχολογία του παιδιού σε εκατό σελίδες δεν σημαίνει πως αυτό το καθιστά εύκολο ανάγνωσμα για περιδιάβαση. Πρόκειται για εκατό απαιτητικές σελίδες με αναγνώστες ενήμερους, που θα ανταμειφθούν για την προσπάθειά τους.

Από τα πολύ ενδιαφέροντα κεφάλαια, απομονώνω για την παρούσα περίσταση τη σημασία που έχει η «Μονιμότητα του αντικειμένου» (υπάρχει αυτό που βλέπει το παιδί, όταν κλείσει τα μάτια και δεν το βλέπει πια;), τη γενικότερη έρευνα της «φυσικής γνώσης», τον «ρόλο του προμετωπιαίου φλοιού», τους «πυρήνες γνώσης», που είναι έμφυτοι και εμφανίζονται από το πρώτο έτος της ζωής του βρέφους. Ένα ενδιαφέρον ερώτημα είναι το πότε και πώς έρχονται οι αριθμοί στο μυαλό των ανθρώπων. Οι αριθμοί έρχονται πιο πριν από τη γλώσσα και η νοημοσύνη βρίσκεται πάντα σε δραστηριότητα.

Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι το νήμα που ξεκινάει από τον Αριστοτέλη, περνάει από τον Ντεκάρτ και φτάνει στον Πιαζέ, αλλά και άλλους επιστήμονες. Η παρουσία του Πιαζέ στο βιβλίο είναι, βέβαια, καταλυτική, διότι η θεωρία του επηρέασε όλες τις επόμενες γενιές, οι οποίες κατά τις δεκαετίες 1970, 1980, 1990, με τα ρεύματά τους αναζωογόνησαν τη Γνωστική Ψυχολογία του συλλογισμού. Από τις εκτιθέμενες απόψεις σταχυολογούμε: η λογική «εγκαθίσταται» στον έφηβο από τα δώδεκα μέχρι τα δεκαέξι χρόνια της ζωής, «υπάρχει μια παγκόσμια επαγωγική λογική [...] περιορισμένη σε στοιχειώδεις λειτουργίες», «η διανοητική λογική, ακόμα και στοιχειώδης δεν υπάρχει», άλλοι πάλι κάνουν λόγο για «καθυστερήσεις ή οπισθοδρομήσεις σε σχέση με την τυπική λογική».

Σχετικά με τη «λογική και τον εγκέφαλο», εκείνο που αδυνατούσαν παλαιότερα να ερευνήσουν, το επιχείρησαν προς τα τέλη του 2000. Τρία είναι τα σημεία-ερωτήματα: 1. Συλλογιζόμαστε λογικά; 2. Για ποιον λόγο διαπράττουμε λάθη συλλογισμού; 3. Το συναίσθημα μπορεί να βοηθήσει τον συλλογισμό; Η απάντηση στα ερωτήματα δίνεται με ένα ερώτημα που επαναφέρει τη συζήτηση στον Ντεκάρτ και τη λογική του.

Εντέλει, για να μείνουμε με μια ενδιαφέρουσα και σαφή πληροφορία: τα βρέφη από την ηλικία των δεκαπέντε μηνών έχουν αφαιρετικές ικανότητες αρκετές, για να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά του άλλου ως αποτέλεσμα νοητικών καταστάσεων. Και κάτι ακόμα. Από τους έξι μήνες της ζωής τους, τα βρέφη δείχνουν προτίμηση στους ευγενικούς!

Το βιβλίο είναι πολύ ενδιαφέρον και η πληροφορία ότι μας δίνει την ψυχολογία του παιδιού σε εκατό σελίδες δεν σημαίνει πως αυτό το καθιστά εύκολο ανάγνωσμα για περιδιάβαση. Πρόκειται για εκατό απαιτητικές σελίδες με αναγνώστες ενήμερους, που θα ανταμειφθούν για την προσπάθειά τους.

Η ψυχολογία του παιδιού
...σε 100 σελίδες
Olivier Houdé
μετάφραση: Άννα Γιοβάνη
Vesta
112 σελ.
ISBN 978-618-80211-0-5
Τιμή € 10,00

Πηγή : diastixo.gr