Μελέτες δοκίμια-Erik Brynjolfsson, Andrew McAfee: «Η θαυμαστή εποχή της νέας τεχνολογίας» κριτική του Θανάση Αντωνίου

2016-10-05 11:59

Στις 25 Αυγούστου του 2016 εμφανίστηκαν στους δρόμους της Σιγκαπούρης τα πρώτα έξι ταξί χωρίς οδηγό, τα οποία θα πραγματοποιούν κούρσες με τη βοήθεια ενός μη επανδρωμένου ελικοπτέρου σε μια περιορισμένη περιοχή, αλλά υπό πραγματικές συνθήκες. Ανήκουν σε μια εταιρεία η οποία δημιουργήθηκε το 2013 από δύο νεαρούς αποφοίτους του ΜΙΤ. Ίσως να ήταν φοιτητές των Brynjolfsson και McAfee, των συγγραφέων του παρόντος έργου, οι οποίοι ανήκουν στο διδακτικό προσωπικό του διάσημου αυτού πανεπιστημιακού ιδρύματος.

Η ισχύς των μηχανών

Το βιβλίο τους είναι ένα καλογραμμένο, τεκμηριωμένο και άκρως ενδιαφέρον έργο το οποίο, με αφορμή την καλπάζουσα τεχνολογία και τα «θαύματα» που πραγματοποιεί καθημερινά, ασχολείται με τις οικονομικές και κοινωνικές επιδράσεις της, κυρίως στις δυτικές κοινωνίες. Κατά κάποιον τρόπο, το παρόν έργο είναι ένα είδος εγχειριδίου «πολιτικής οικονομίας» για την εποχή του Διαδικτύου, των ρομποτικών τεχνολογιών, των ηλεκτρονικών συστημάτων γεωγραφικής πλοήγησης και της τρισδιάστατης ψηφιακής εκτύπωσης. Κι αφού η νέα τεχνολογία διαφέρει τόσο πολύ από εκείνη που γνωρίσαμε κατά τη διάρκεια του μισού αιώνα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έτσι και η πολιτική οικονομία αυτής της νέας εποχής είναι τόσο διαφορετική από αυτή που μέχρι πρόσφατα γνωρίζαμε.

Tο παρόν έργο είναι ένα είδος εγχειριδίου «πολιτικής οικονομίας» για την εποχή του Διαδικτύου, των ρομποτικών τεχνολογιών, των ηλεκτρονικών συστημάτων γεωγραφικής πλοήγησης και της τρισδιάστατης ψηφιακής εκτύπωσης.

Οι δύο συγγραφείς οριοθετούν από νωρίς το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθούν και ξεκαθαρίζουν τις απόψεις τους. Πιστεύουν στην αέναη δύναμη του καπιταλισμού να παράγει καινοτομία μέσω της επιστήμης και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στο επιχειρείν. Πιστεύουν στη δύναμη του καπιταλισμού να δημιουργεί συνθήκες μαζικής κατανάλωσης άρα και υψηλών κερδών στους επιχειρηματίες που λανσάρουν καινοτομίες, να ενθαρρύνει επενδύσεις των κερδών και, τελικά, να εξασφαλίζει εργασία στους πολλούς.

Η τεχνολογία είναι η αφετηρία της σκέψης τους, οι μηχανές που τη συμπυκνώνουν και την αξιοποιούν καθημερινά το πρώτο αντικείμενο της ανάλυσής τους. Σύμφωνα με τους δύο καθηγητές και ερευνητές του ΜΙΤ, οι μηχανές που εγκιβωτίζουν και αποθεώνουν την τεχνολογία είναι εκθετικές, ψηφιακές και συνδυαστικές, δηλαδή αυξάνουν γεωμετρικά τον όγκο των πληροφοριών που μπορούν να διαχειριστούν, ψηφιοποιούν το σύμπαν γύρω τους και συνδυάζονται μεταξύ τους δημιουργώντας ασύλληπτης έκτασης και ισχύος δίκτυα. Τα πρώτα κεφάλαια είναι αφιερωμένα σε τέτοιου είδους μηχανές: τα μη επανδρωμένα αυτοκίνητα, τα βιομηχανικά ρομπότ, οι συσκευές αναγνώρισης ομιλίας κ.ά.

Εκεί αναλύεται ο διάσημος νόμος του Gordon Moore (περί γεωμετρικής αύξησης της υπολογιστικής ισχύος) κι αναδεικνύονται ζητήματα όπως η εξάντληση του μετρικού συστήματος με το οποίο μετράμε τον όγκο των δεδομένων. Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά, το 2006 ένα Playstation 3 διέθετε τόση υπολογιστική ισχύ όση διέθετε το 1996 ο ASCI, ο κρατικός υπερυπολογιστής των ΗΠΑ που χρησιμοποιείτο για την προσομοίωση πυρηνικών δοκιμών.

Τεχνολογική ανεργία

Το πιο ενδιαφέρον τμήμα του βιβλίου είναι εκείνο στο οποίο οι συγγραφείς στρέφουν το βλέμμα τους στην οικονομία και την κοινωνία κι αναζητούν απαντήσεις σε ζητήματα που αφορούν την επίδραση της τεχνολογίας και των καινοτομιών στην καθημερινότητα του πολίτη και ειδικά στην εργασία.

Αντιμετωπίζουν με προσοχή το ζήτημα, διότι θεωρούν την ανεργία, ειδικά την ανεργία που προκαλείται από την ανάπτυξη της τεχνολογίας («τεχνολογική ανεργία» την αποκαλούσε ήδη από το 1930 ο John Maynard Keynes), ως το μεγαλύτερο πρόβλημα των σύγχρονων κοινωνιών, πιο επίμονο κι από τη φτώχεια.

Οι συγγραφείς είναι πεπεισμένοι ότι μπορεί οι τεχνολογίες να είναι συναρπαστικές, μπορεί οι μετασχηματισμοί που επέφεραν και θα συνεχίσουν να επιφέρουν μελλοντικά να είναι επωφελείς για την ανθρώπινη κοινωνία, αλλά όπως συνέβη και με τη Βιομηχανική Επανάσταση και την ατμομηχανή (κατά τους συγγραφείς αφετηρία της σύγχρονης ανθρώπινης ιστορίας...), θα προκύψουν προβλήματα. Τα επόμενα και πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου τους αφορούν αυτά ακριβώς τα «τεχνολογικά» προβλήματα.

Οι Brynjolfsson και McAfee αναγνωρίζουν ότι, όπως πάνε τα πράγματα, οι εταιρείες θα είναι όλο και πιο απρόθυμες να πληρώνουν μισθούς σε ανθρώπους για δουλειές που θα μπορούσαν να κάνουν οι μηχανές· όχι πάντως μισθούς που θα τους επιτρέπουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Με δεδομένο όμως ότι δεν βλέπουν κάποιο άλλο οργανωτικό πλαίσιο της οικονομίας και εκμετάλλευσης των δυνατοτήτων της τεχνολογίας πέρα από το υφιστάμενο καπιταλιστικό, είναι υποχρεωμένοι να προτείνουν τρόπους για την άρση του αδιεξόδου που με ευστοχία παρατηρούν ότι δημιουργείται. Το υπόλοιπο κομμάτι του βιβλίου τους ασχολείται με αυτές ακριβώς τις προτάσεις.

ΦΠΑ αλά... Ελλάδα!

Οι Brynjolfsson και McAfee, στο καθαρά οικονομικοπολιτικό τμήμα της ανάλυσής τους «δοκιμάζουν» αρκετές λύσεις, ξεκινώντας από τις ευρέως διαδεδομένες εδώ και περίπου δύο αιώνες. Απορρίπτουν την πρόταση για «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα για όλους τους πολίτες» με τη δικαιολογία ότι οι άνθρωποι πρέπει να εργάζονται για να απολαμβάνουν έστω κι ένα προνοιακό επίδομα· η εργασία είναι ευεργετική για τον άνθρωπο και προσδίδει αξιοπρέπεια, υποστηρίζουν.

Καλοβλέπουν μια σύγχρονη εκδοχή του «αρνητικού φόρου εισοδήματος για τα χαμηλά εισοδήματα», μια παλαιότερη πρόταση του ακραία φιλελεύθερου οικονομολόγου Milton Friedman που μοιάζει με τη δική μας «επιστροφή φόρου εισοδήματος», ενώ τάσσονται υπέρ της μείωσης της φορολογίας της εργασίας καθώς και των επιβαρύνσεων και των υποχρεώσεων που έχουν οι εργοδότες, με τη δικαιολογία ότι σήμερα οι εργοδότες δεν έχουν λόγο να προσλαμβάνουν φυσικά πρόσωπα.

Εκεί όμως που εντυπωσιάζουν –για τα αμερικανικά δεδομένα ασφαλώς– είναι η πρότασή τους για επιβολή ΦΠΑ· ίσως θα έπρεπε να κάνουν μια έρευνα στην Ελλάδα του 2016 για να διαπιστώσουν ότι κι αυτό το μέτρο έχει τα όριά του.

Προτείνουν επίσης να ενισχυθεί η «ομότιμη οικονομία» και ο «πληθοπορισμός», δύο σύγχρονες μορφές επιχειρηματικής δραστηριοποίησης οι οποίες αναλύονται στο παρόν έργο, με τη δεύτερη να αφορά τη δυνατότητα του διαδικτύου να κινητοποιεί εθελοντές, ανά πάσα στιγμή μάλιστα, προκειμένου να επιτευχθεί ένα έργο ή να παρασχεθεί μια υπηρεσία.

Οι Brynjolfsson και McAfee δεν είναι ουτοπιστές: γνωρίζουν πολύ καλά ότι το μοντέλο που υπηρετούν κι εκθειάζουν έχει προβλήματα. «Μπορεί η οικονομική αφθονία λόγω της τεχνολογίας να είναι πραγματική, δεν επαρκεί όμως για να αντισταθμίσει την τεράστια αύξηση της ανισότητας», υποστηρίζουν, αφού μελετήσουν την κοινή αλλά όχι ισότιμη πορεία της τεχνολογίας και της εργασίας. Δεν παύουν όμως να είναι αισιόδοξοι, όπως άλλωστε αρμόζει σε πανεπιστημιακούς του ΜΙΤ, μαχητές του πιο προκεχωρημένου φυλακίου του τεχνολογικού καπιταλισμού.

Η θαυμαστή εποχή της νέας τεχνολογίας
Εργασία, πρόοδος και ευημερία στα χρόνια των έξυπνων τεχνολογιών
Erik Brynjolfsson, Andrew McAfee
Πρόλογος-μετάφραση: Γιώργος Ναθαναήλ
Κριτική
432 σελ.
ISBN 978-960-218-988-7
Τιμή: €18,00

 

Πηγή : diastixo.gr