Μάρω Λεονάρδου: «Καφές με ζάχαρη» κριτική της Εριφύλης Μαρωνίτη

2016-11-16 10:18

Σε ό,τι με αφορά, δεν βάζω ζάχαρη στον καφέ. Ακόμη χειρότερα – κοιτώ με απορία, αν όχι δυσπιστία, όσους κι όσες αδειάζουν μέσα στην κούπα τους και μία ή δύο, πόσω μάλλον τρεις κουταλιές ζάχαρη. Αλλοιώνουν τη γεύση, ισχυρίζομαι...

Το ανάποδο συνέβη με τούτο το βιβλίο. Το καινούργιο μυθιστόρημα της συγγραφέως και συναδέλφου Μάρως Λεονάρδου. Με γλύκανε, όπως ο... δικός μου καφές. Ίσως να συνετέλεσε και το υπόλοιπο –πλην του τίτλου– εξώφυλλο. Μια πολυπόθητη ώρα χαλάρωσης, με χοντρές κάλτσες στα πόδια. Βιβλίο ανοιχτό.

Έτσι είναι εξαρχής και η νέα δουλειά της Μάρως. «Τι δουλειά κάνετε;/ Μάγισσα», έρχεται η για όλους κι όλες, μυθιστορηματικούς χαρακτήρες αλλά και αναγνώστες, απερίφραστη και αποστομωτική απάντηση. Κι αν ορισμένοι αναγνώστες μπορεί να δυσφορήσουν, ίσως και να αναβάλουν την ανάγνωση, για τους αφηγηματικούς ήρωες είναι μονόδρομος.

Νομίζω όμως ότι το απολαμβάνουν. Κι εγώ μαζί τους.

Ο Καφές με ζάχαρη είναι αυτό που θα έλεγα ένα «έντιμο» πεζογράφημα. Τι θα πει έντιμο; Δεν παίζει με τις αμφιλεγόμενες έννοιες του και τα μάλλον αντιμαχόμενα τον ορθολογισμό δρώμενά του. Απλώνει τα υλικά της αφήγησής του θαρραλέα στον μυθιστορηματικό ιστό – ξόρκια, μάγια, όνειρα, δεσίματα, αίμα και σπέρμα, έναν άρτο της Εκάτης στο πιο κεντρικό σταυροδρόμι της Αθήνας, και δένει την πλοκή του.

Η έκπληξη, η ανατροπή προκύπτει από την ίδια τη σύνθεση της διήγησης κι αυτή υπηρετεί, δεν επιβάλλεται εξωγενώς, ένα ξένο σώμα που έρχεται από το (αφηγηματικό) πουθενά, αναστατώνοντας παράταιρα τη ροή του μυθιστορήματος.

Από κοντά, φυσικά, και τα πρόσωπα του δράματος. Από τον συγγραφέα με τους σιδερωμένους κοιλιακούς και το μάλλον χλευαστικό επώνυμο Αγαπάκη έως τη Θέκλα, τη Μάγδα, τον Ερρίκο, περισσότερους άλλους κι άλλες, καθώς η διήγηση είναι πολυπρόσωπη, έως φυσικά την Πλουμίνα-Ζαΐρα Ζωγραφιά. Τη μάγισσά μας! Χαρακτήρες οικείοι, με πάθη και λάθη αναγνωρίσιμα στη γενιά μας – το φουσκωμένο, άνευ περιεχομένου ύφος φιλόδοξων συγγραφέων και άλλων περισσότερο ή λιγότερο ταλαντούχων, γκρίζοι δημόσιοι υπάλληλοι, τελματωμένες στη ματαίωση γυναίκες, συγγενικές σχέσεις με εντάσεις στο κόκκινο. Προσδοκίες, ομολογημένες ή ανομολόγητες, στα πατώματα ή στην καλύτερη περίπτωση θαμπές κι άνευρες. Στερεότυπα πάσης εποχής κι άλλα διαχρονικής αντοχής. Ο μεγάλος χαμένος, ο εαυτός.

Ο έρωτας περίπου αφαιμαγμένος από το εντατικό και ακατάπαυστα ναρκισσευόμενο σεξ. Αλλά περιέργως πώς και στον αντίποδα, ο ορθά ή σφαλερά εξ ουρανού διαχρονικός ναυαγοσώστης, από την καθημερινότητα, την ύπαρξη, και τα αδιέξοδα ή άνοστά της.

Η πλοκή εκτυλίσσεται σε γρήγορα επεισόδια –αν μου επιτραπεί ο δάνειος όρος–, η δράση είναι σφιχτή, αποκλίνει με μέτρο και οικονομία, τόσο όσο για να οικοδομήσει τους χαρακτήρες και να χτίσει τις μικρές τους ιστορίες, που θα εκβάλουν στην κεντρική δομή της πλοκής. Οι ήρωες, επίσης, αν και «μαγεμένοι», έρμαια δηλαδή της βούλησης του συγγραφέα και της επινοητικής Πλουμίνας, είναι συγκροτημένοι, πειστικοί. Η έκπληξη, η ανατροπή προκύπτει από την ίδια τη σύνθεση της διήγησης κι αυτή υπηρετεί, δεν επιβάλλεται εξωγενώς, ένα ξένο σώμα που έρχεται από το (αφηγηματικό) πουθενά, αναστατώνοντας παράταιρα τη ροή του μυθιστορήματος.

Το μαγικό είναι ενσωματωμένο. Κατατεθειμένο. Ένα γλυκό μεταίχμιο, για όσους κι όσες παραδέχονται ότι εντός ή και εκτός μυθοπλασίας γοητεύονται από το παιχνίδι. Ποιο; Εκείνο το ελαφρώς ανομολόγητο. Μετέωρο στα όρια ορθολογισμού - ανορθολογισμού. Ενσαρκώνεται σε κλεφτές αναγνώσεις: ωροσκόπια, ταρό, στο διαδίκτυο ή στα περιοδικά. Ερμηνεία ονείρων στην αναποδογυρισμένη κούπα του καφέ. Στον παπά που απροσδόκητα «μας έκοψε τον δρόμο»! Στη μαύρη γάτα και το αλάτι που χύθηκε κατά λάθος. Στο προαίσθημα, στην περισσότερο ενεργό μορφή του και συνήθως λιγότερο αποδεκτή, στην καφετζού, τον ή την αστρολόγο, και ίσως στη μάγισσα.

Υπάρχουν μάλιστα πρόσωπα που, συγγραφική αλλά όχι μόνο αδεία, χαρακτηρίζονται από αυξημένο βαθμό αποδοχής της ερμηνείας του ανορθολογικού. Σωστά το λέει και η συγγραφέας – η «γιαγιά». Ποιος δεν νομιμοποιείται να ρωτήσει τη γιαγιά του (αν ακόμη ζει) ή μια μεγάλη σε ηλικία θεία για το τι σημαίνει ένα όνειρο που είδε, μια αίσθηση που έχει και που δεν δικαιολογείται αλλιώς; Ίσως γιατί πρόκειται για πρόσωπα που ανήκουν περισσότερο στο παρελθόν, εκεί όπου υπήρχε ακόμη περισσότερο ελεύθερο πεδίο για το μη ορθολογικό – ένα σύμμικτο παραδοσιακό.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, κι εδώ υπάρχει μια ίσως αδιόρατη αλλά εντέλει διακριτή γραμμή. Άλλο να «μου συμβαίνουν» πράγματα που χρήζουν ερμηνείας, να είμαι δηλαδή ένα έρμαιο μιας δυσερμήνευτης ύπαρξης, μιας φύσης εκτεθειμένης σε μια σειρά ανεξήγητα «γεγονότα», αποτέλεσμα ενός τεράστιου φορτίου ενέργειας που κυκλοφορεί άπιαστο ακόμη από την επιστήμη ανάμεσά μας. Ή και ακόμη να πέφτω θύμα μιας μεταφυσικής αλυσίδας που ενσαρκώνει ένα κάρμα προηγούμενων ζωών που δυσκολεύεται να ευτυχήσει. Κι άλλο να σηκωθώ από τον καναπέ, ή καλύτερα από την καρέκλα του γραφείου μου, να τρέξω σε μάγισσες, να φτιάξω ξόρκια, να αναζητήσω εκκρίσεις και ουσίες δύσοσμες – να αναθέσω σε εξω-ορθολογικές δυνάμεις να κάνουν πραγματικότητα το happy end της ζωής μου. Και μετά; Ζήσαμε εμείς καλύτερα κι αυτοί καλά;

Ναι, αν μου επιτραπεί εδώ μια απάντηση. Αρκεί να καταλάβουμε, κι εδώ έρχεται η ευεργετική επίδραση της λογοτεχνίας, της φανταστικής ιστορίας που φτιάχνεται με ισχυρές αναλογίες προς τη σύγχρονη ζωή και μύθο συνεκτικό, αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι το μέσο είναι το μήνυμα.

Χαρακτήρες οικείοι, με πάθη και λάθη αναγνωρίσιμα στη γενιά μας – το φουσκωμένο, άνευ περιεχομένου ύφος φιλόδοξων συγγραφέων και άλλων περισσότερο ή λιγότερο ταλαντούχων, γκρίζοι δημόσιοι υπάλληλοι, τελματωμένες στη ματαίωση γυναίκες, συγγενικές σχέσεις με εντάσεις στο κόκκινο.

Με άλλα λόγια; Η πραγματικότητα πάντα θα φαντάζει λίγο στενή, και οι εξηγήσεις της ελλιπείς, τουλάχιστον για τους ανήσυχους περί τα μεταφυσικά. Οι πόθοι θα μένουν –ως επί το πλείστον– ανεκπλήρωτοι. Έχουμε, υπάρχει όμως μια ευκαιρία. Να σηκωθούμε από την απραξία της εικονικής ή ηλεκτρονικής πραγματικότητας, ή και να τη χρησιμοποιήσουμε, να διεκδικήσουμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την εκπλήρωση των επιθυμιών μας. Γιατί πριν γίνουν ανεκπλήρωτες, πρέπει προηγουμένως να υπάρξουν. Πριν τα αισθήματά μας εκτεθούν στην άγρα της ανταπόκρισης, πρέπει προηγουμένως να τα αποδεχτούμε.

Βεβαίως και κάθε βοήθεια από την όμορφη Πλουμίνα είναι ευπρόσδεκτη... Φτάνει όμως να μπορούμε να βρούμε νεροφίδας ουρά, σαλαμάνδρας γάλα, νυχτερίδας κοκαλάκι, κορακιού μυαλό και σαύρας πόδι. Εύκολο το έχετε; Μήπως να επιστρέψουμε στη στρυφνή πραγματικότητα, με μια κούπα καφέ κι ένα βιβλίο που θα αφήσει κι αυτήν την πιθανότητα... ανοιχτή;

Καφές με ζάχαρη
Μάρω Λεονάρδου
Κέδρος
232 σελ.
ISBN 978-960-04-4698-2
Τιμή: €11,00

 

 

Πηγή : diastixo.gr