Μαρία Παπαγιάννη: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

2017-02-22 11:06

Η Μαρία Παπαγιάννη γεννήθηκε το 1964 στη Λάρισα. Σπούδασε στη Θεσσαλονίκη ελληνική φιλολογία. Μετά ήρθε στην Αθήνα κι έκανε διάφορες δουλειές. Δούλεψε ως δημοσιογράφος στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, σε εφημερίδες και περιοδικά. Έχει λάβει τις ακόλουθες διακρίσεις: Έπαινο από τον Κύκλο Παιδικού Βιβλίου για το έργο Πιάστε τους!, Βραβείο Κύκλου Παιδικού Βιβλίου για το έργο της Ως διά μαγείας, Βραβείο του περιοδικού Διαβάζω για το έργο της Ως διά μαγείας.

Πώς αρχίζει η συγγραφή μιας νέας ιστορίας;

Από το «Μια φορά κι έναν καιρό» μια εικόνα, μια ιδέα, μια φράση, ένας ήρωας, ένα ασήμαντο γεγονός που έρχεται και κάθεται σ’ ένα δικό μου «γιατί» που με βασανίζει. Η μια ιστορία φέρνει την επόμενη, κι αν καταφέρω να ενώσω τις τελίτσες θα ξεκινήσω να γράφω.

Ποια είναι η πηγή έμπνευσης για να γράψετε ένα βιβλίο;

Θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε. Μια ελάχιστη λεπτομέρεια μιας βόλτας, μιας συζήτησης, μιας είδησης, μιας συνάντησης. Η αλήθεια είναι ότι από τότε που ήμουνα μικρή τα έβλεπα όλα σαν ιστορίες. Δεν είναι η δουλειά μου αλλά η καθημερινότητά μου, ο τρόπος μου να βλέπω τα πράγματα. Πολλές φορές, θυμάμαι, τα σενάρια που έφτιαχνα ήταν τελείως φανταστικά και καμιά σχέση δεν είχαν με την πραγματικότητα. Ίσως όμως είχα ανάγκη αυτή την άλλη πραγματικότητα για να μπορώ να βιώνω ή να συμπληρώνω την καθημερινότητα.

Νομίζω ότι ο στόχος πάντα είναι να ισορροπείς στα δύσκολα, να βρεις τρόπο να πεις τα ανείπωτα, τα κρυμμένα. Αυτά που σε ταράζουν θα πρέπει να τα ξορκίσεις πριν τα γράψεις. Αυτά που γράφεις είσαι εσύ.

Πόσο χρόνο κάνετε για να γράψετε ένα βιβλίο;

Αναλόγως με το πόσο χρόνο χρειάζεται η ιστορία για να ολοκληρωθεί. Όταν πρωτοξεκίνησα να γράφω πίστευα πολύ στον χείμαρρο των λέξεων όπως έρχονται και φοβόμουνα ότι ξαναδιορθώνοντας το κείμενο το απογυμνώνω και χάνει τους χυμούς του. Μεγαλώνοντας δεν αφήνω ποτέ μία ιστορία χωρίς να τη χαϊδέψω αρκετά ή χωρίς να ανακρίνω τις λέξεις για να μου αποκαλύψουν αυτό που θέλω να πω.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου Παπούτσια με φτερά;

Οι άνθρωποι που ζούνε χρόνια μαζί δημιουργούν τους δικούς τους κώδικες. Κάτι που λέμε εμείς μπορεί σε κάποιον ξένο να φαίνεται αδιάφορο. Στο δικό μας σπίτι όλοι ξέρουμε τι εννοεί ο Θάνος όταν μας λέει «τότε που ο ψαράς θα γράφει ποιήματα και ο ποιητής θα ψαρεύει». Ξέρουμε ότι μιλάει για εκείνη την ιδανική κοινωνία, τη μαρξιστική ουτοπία. Σε μία από τις χιλιοστές φορές που το συζητούσαμε με τα παιδιά μου γεννήθηκε στο μυαλό μου ο Άρης και έφερε στη συνέχεια στη Ρόζα «παπούτσια με φτερά». Αυτός ο μπαμπάς της Ρόζας που είναι ψαράς στα φανερά και ποιητής στα κρυφά είναι ένας άνθρωπος που στα δύσκολα των καιρών ονειρεύεται έναν κόσμο δίκαιο. Είναι ένας ήσυχος ονειροπόλος άνθρωπος που πιστεύει ότι όλα μπορούν να γίνουν καλύτερα.

Η μικρή Ρόζα μεγαλώνει με τον πατέρα της. Αν και ζουν φτωχικά μοιάζει να περνά μια ονειρεμένη ζωή. Πόσο σχετίζονται τα υλικά αγαθά με την ευτυχία;

Κάποιος που δεν έχει να ζήσει τα παιδιά του, κάποιος που έχασε τη δουλειά του, κάποιος που βρίσκεται στον γκρεμό δε γίνεται να ζει μια ονειρεμένη ζωή. Από την άλλη, φανατική παραμυθού, πιστεύω ότι η ευτυχία δε βρίσκεται στα υλικά αγαθά. Καμιά φορά, όμως, και στα πιο δύσκολα, είναι καλό να μετράς τα πολύτιμα. Όταν μεγαλώνεις παιδιά πρέπει να σκέφτεσαι έτσι. Δεν επικροτώ την ανέχεια και τη μιζέρια, αλλά λέω ότι καμιά φορά η αγάπη σώζει. Λέω συχνά ότι η φαντασία είναι ένας τρόπος να φωτίζεις την καθημερινότητα. Αν δεν μπορείς να φανταστείς τη δυστυχία των άλλων δε θα βγεις στους δρόμους για να αλλάξεις ό,τι σε πληγώνει. Η Ρόζα μπαίνει σ’ έναν άλλο κόσμο για να μπορέσει να βρει τις απαντήσεις που χρειάζεται για να προχωρήσει.

Η ιστορία σας είναι γεμάτη από αγάπη για τον άνθρωπο, τον πληγωμένο, τον αδύναμο, τον άστεγο, τον κατατρεγμένο, για όλους εκείνους που βρίσκονται στο έλεος των άλλων. Αντανακλάται η καθημερινότητα που ζούμε στις φανταστικές ιστορίες που γράφει ο συγγραφέας;

Κάθε ιστορία γεννιέται μέσα σε μια καθημερινότητα που κουβαλάει όλη τη δραματική συγκυρία της εποχής. Δε γίνεται να το ξεχάσεις αυτό. Ακόμα κι αν γράφεις ένα παραμυθάκι για πολύ μικρά παιδιά. Στα Παπούτσια με φτερά αλλά και στο Είχε απ’ όλα κι είχε πολλά το παραμύθι που κάναμε με την Έφη Λαδά. Άλλωστε ο βασικός στόχος της λογοτεχνίας για παιδιά είναι να τα βοηθήσει να μεγαλώσουν. Να μεγαλώσουν και να ζήσουν σ’ αυτό τον κόσμο και όχι σε κάποιο ροζ ζαχαρένιο κόσμο που άλλωστε ποτέ δεν υπήρχε. Αλλά νομίζω ότι στη σημερινή συγκυρία γίνεται όλο και πιο απαραίτητο να υποψιάσουμε τα παιδιά γι’ αυτό που θα βρούνε μεγαλώνοντας.

Υπάρχει ελπίδα να αλλάξει κάτι στην κοινωνία μας ;

Δεν είναι τυχαίο, νομίζω, ότι γράφω ιστορίες για παιδιά. Γράφω για παιδιά γιατί μοιράζομαι μαζί τους την άποψη ότι διασχίζουμε το δάσος, τα δίνουμε όλα ελπίζοντας ότι θα φτάσουμε στο «ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Και, προσέξτε, τα παραμύθια δε λένε ψέματα για μια ζωή αστραφτερή και παντοτινή. Τα παραμύθια λένε «ζήσανε αυτοί καλά». Αυτό το καλά, τώρα, είναι σχετικό. Για άλλους είναι τα φώτα, τα χρήματα, η δόξα και για άλλους είναι να ταξιδεύεις στις λέξεις και στους ήχους με αυτούς που αγαπάς σε μια δίκαιη κοινωνία. Σημασία έχει σε ποιον καθρέφτη κοιτιέσαι.

Ένα άλλο στοιχείο που διέκρινα, διαβάζοντας το βιβλίο σας, είναι ο σεβασμός στα ζώα, τα φυτά και τη φύση εν γένει. Σε ένα περιβάλλον δίχως πράσινο και όπου τα ζώα τριγυρνούν αδέσποτα χωρίς καμία φροντίδα, πόσο εφικτός είναι αυτός ο σεβασμός;

Στην ιδανική κοινωνία θα υπάρχει σεβασμός για το περιβάλλον και αξιοπρέπεια για όλους. Η απόσταση όμως απ’ αυτή την κοινωνία ως τις εικόνες με ζώα που ζουν σε βαρέλια χειμώνα καλοκαίρι και ως την ασταμάτητη καταστροφή του περιβάλλοντος είναι, νομίζω, μεγάλη. Πρέπει κάτι να γίνει. Όλοι πρέπει να νιώσουμε υπεύθυνοι και να κάνουμε ό,τι μπορούμε.

Η Ρόζα και ο πατέρας της ονειρεύονται και λειτουργούν ως νησίδες ελπίδας και ανθρωπιάς. Τα Παπούτσια με φτερά, κατά τη γνώμη μου, συνθέτουν το αντίβαρο στο κακό και τη μισαλλοδοξία. Ποια είναι η γνώμη σας;

Μεγάλωσα με μια μαμά που μου έδειχνε πάντα πίσω από το κακό το καλό, έτσι η αλήθεια είναι ότι πάντα, καταρχήν, πιστεύω στην καλοσύνη των ξένων. Αυτό πολλές φορές θυμώνει τους φίλους μου και ακόμα και τα παιδιά μου. Ίσως οι αποθήκες μου έχουν ακόμα περιθώριο και δεν έχουν τσιμεντωθεί με απογοητεύσεις και δυστυχία. Ίσως η ζωή μού φέρθηκε καλά. Πάντα όμως, κι όταν ακόμα βρίσκομαι στον πάτο του πηγαδιού, ονειρεύομαι έναν σπόρο που μπορεί να γίνει μαγική φασολιά.

Στη λύπη και στη χαρά χρησιμοποιούμε λέξεις που κρύβουν τα μυστικά μας. Η κωδικοποίηση των συναισθημάτων είναι ένα παιχνίδι που μπορεί να περάσει εύκολα από τις σελίδες ενός εφηβικού βιβλίου;

Ο κάθε συγγραφέας έχει το προσωπικό του ζύγι για να μετράει τα υλικά του κι εκεί βρίσκεται κι ένα μεγάλο κομμάτι της επιτυχίας του να μπορέσει να πει την ιστορία του φωτίζοντας συναισθήματα και καταστάσεις. Νομίζω ότι ο στόχος πάντα είναι να ισορροπείς στα δύσκολα, να βρεις τρόπο να πεις τα ανείπωτα, τα κρυμμένα. Αυτά που σε ταράζουν θα πρέπει να τα ξορκίσεις πριν τα γράψεις. Αυτά που γράφεις είσαι εσύ· για τις ιστορίες που έχεις στις βαλίτσες σου κάθε φορά γράφεις, και δε φωτογραφίζεις, δημιουργείς μια άλλη πραγματικότητα.

Η αλήθεια είναι ότι από τότε που ήμουνα μικρή τα έβλεπα όλα σαν ιστορίες. Δεν είναι η δουλειά μου αλλά η καθημερινότητά μου, ο τρόπος μου να βλέπω τα πράγματα.

Ποια είναι σήμερα η κατάσταση στην παιδική και εφηβική λογοτεχνία; Υπάρχουν νέοι συγγραφείς; Τι γίνεται με την έκδοση νέων βιβλίων;

Ναι, νομίζω ότι υπάρχει μια μεγάλη δυναμική στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας. Δε νομίζω ότι πρέπει να φοβόμαστε ότι τα παιδιά μας θα χαθούν στον ιντερνετικό λαβύρινθο. Η δύναμη μιας καλής ιστορίας συγκινεί τους αναγνώστες σήμερα εξίσου με τα χρόνια της οικονομικής ανάπτυξης στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Από την άλλη, δυστυχώς, στις σημερινές συνθήκες στην Ελλάδα το βιβλίο γενικά απειλείται και ασφυκτιά. Και δεν είναι μόνο οι δεδομένες οικονομικές δυσκολίες αλλά και η στάση της πολιτείας, που παραδοσιακά αγνοεί την ανάγκη ουσιαστικής, και όχι οικονομικής, στήριξης του βιβλίου. Αυτή η κυβέρνηση όταν ήταν αντιπολίτευση είχε σταθεί δίπλα στο αίτημα του χώρου του βιβλίου για πλήρη επαναφορά του νόμου της ενιαίας τιμής, αλλά η αργοπορία με την οποία αντιμετωπίζεται το θέμα με κάνει να υποψιάζομαι ότι και αυτό μπορεί να θυσιαστεί στον βωμό της ανάγκης και της υπακοής.

Διαβάζουν οι νέοι;
Άλλοι διαβάζουν κι άλλοι δε διαβάζουν. Δε νομίζω ότι η εποχή και η εκπαίδευση ευνοούν την ανάγνωση. Και γι’ αυτό νομίζω ότι από την παιδική ηλικία στην εφηβική υπάρχει καθοδική πορεία. Τα παιδιά για να αντεπεξέλθουν στις μαθητικές υποχρεώσεις και στο κυνήγι της εισαγωγής στο πανεπιστήμιο, αλλά και στους ρυθμούς της καθημερινότητας, θυσιάζουν κατά την εφηβεία την ανάγνωση. Υπάρχουν βέβαια πάντα παιδιά που λατρεύουν το διάβασμα και βρίσκουν τον χρόνο για να διαβάσουν. Κι αν το βιβλίο τούς συγκινήσει, τότε ο χρόνος σταματάει ή τότε ταξιδεύουν και σ’ ένα άλλον χρόνο.

Μπορείτε να μας προτείνετε κάποια ενδιαφέροντα βιβλία;
Αυτό το καλοκαίρι αγάπησα την Υπέροχη φίλη μου της Φερράντε και το Confiteor του Ζάουμε Καμπρέ. Από εφηβικά τον Υπέροχο Κόσμο του Μανδηλαρά, , τον Μικρόκοσμο του Παναγιωτάκη, τη Γυναίκα με τα χέρια από φως της Λαμπρέλλη, για πιο μικρά παιδιά τον Τρύφωνα από τη Δρακολανδία του Σπύρου Γιαννακόπουλου και σήμερα το πρωί χάρηκα ένα ολόφρεσκο βιβλίο, το Καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι... της Αργυρώς Πιπίνη, ένα από αυτά τα εικονογραφημένα βιβλία που αποδεικνύουν πως τα παιδικά βιβλία είναι για όλους.

 

Παπούτσια με φτερά
Μαρία Παπαγιάννη
Πατάκης
278 σελ.
ISBN 978-960-16-6682-2
Τιμή: €11,80

 

 

 

πηγή : diastixo.gr