Μαρία Δαμηλάκου: «Ιστορία της Λατινικής Αμερικής - από το τέλος της αποικιοκρατίας μέχρι σήμερα» κριτική του Θανάση Αντωνίου

2016-06-23 08:42

Απομένουν λίγες εβδομάδες για την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων και η Βραζιλία βιώνει πολιτική κρίση. Η απομάκρυνση της Προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ με το ερώτημα της υπεξαίρεσης δημόσιου χρήματος μπορεί να μην έριξε την κυβέρνηση, ουσιαστικά όμως η χώρα είναι ακέφαλη. Στη Βενεζουέλα ο κόσμος είναι στους δρόμους διαδηλώνοντας και λεηλατώντας, ο Πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο κλονίζεται και το όνειρο για μια σοσιαλιστική δημοκρατία έχει μετατραπεί σε έναν κλασικό λατινοαμερικάνικο εφιάλτη. Στη Βολιβία, ο Πρόεδρος Έβο Μοράλες «απειλεί» με δεύτερο δημοψήφισμα για να διευρύνει μέσω αυτού τις προεδρικές αρμοδιότητες ενώ έχει ήδη χάσει το πρώτο, φέτος τον Φεβρουάριο.

Στη διήγηση της Μ. Δαμηλάκου υπάρχουν ξεχωριστές στιγμές: σημαντικά ιστορικά γεγονότα με ιδιαίτερο βάρος που ξεπερνούν τη Λατινική Αμερική και γίνονται παγκόσμιες αναφορές, όπως επίσης και χαρισματικές προσωπικότητες που εμπνέουν λαούς και πολιτικά κινήματα εδώ και δεκαετίες.  

Μέχρι σήμερα, όποιος ήθελε να μελετήσει τη λατινοαμερικάνικη ιστορία –υπάρχουν πολλοί Έλληνες που λατρεύουν τη Λατινική Αμερική, συγκινούνται με τα πάθη της κι εμπνέονται από τους αγώνες των λαών της– περιορίζονταν σε λιγοστά μεταφρασμένα έργα, μεταξύ των οποίων ξεχωριστή θέση είχε (και θα έχει...) το βιβλίο Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής του Εδουάρδο Γκαλεάνο (1940-2015).

Τελευταία, η Λατινική Αμερική προσεγγίζεται όλο και συχνότερα από Έλληνες συγγραφείς, λόγω της κρίσης ίσως. Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν κυκλοφορήσει μερικά εξαιρετικά βιβλία για τη Λατινική Αμερική κι ένα από αυτά είναι το παρόν.

Όλοι στη Λατινική Αμερική

Πρόκειται για περιεκτική, πολύπλευρη και συναρπαστικά γραμμένη ιστορία των χωρών που συγκροτούν αυτό που αποκαλείται «Americas», από το Μεξικό δηλαδή μέχρι την Αργεντινή κι από τον Παναμά μέχρι την Κούβα.

Η εξιστόρηση ξεκινάει από την κατάληψη της Ιβηρικής Χερσονήσου από τον Ναπολέοντα, την κρίση που προκάλεσε το γεγονός αυτό στις μοναρχίες της Ισπανίας και της Πορτογαλίας και την αναγκαστική παραίτηση του βασιλιά Φερδινάνδου το 1808. Η παραίτησή του προκάλεσε κενό εξουσίας στην Ισπανική Αυτοκρατορία, πυροδότησε μια φιλελεύθερη επανάσταση και οδήγησε τους λαούς της μητρόπολης και των αποικιών στην αναζήτηση μιας νέας πολιτικής νομιμότητας και τη δημιουργία μιας σειράς κρατών στην περιοχή που από το 1850 θα αποκαλείται πλέον «Λατινική Αμερική».

Η Μαρία Δαμηλάκου, λέκτορας στο τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, κάτοικος επί χρόνια της Αργεντινής, περιγράφει τη μακρόχρονη συγκρότηση των κρατών της Λατινικής Αμερικής, χωρίζοντας τους δύο αιώνες που καλύπτει το έργο της σε ευδιάκριτες περιόδους. Εξετάζει κοινωνίες και πολιτικά κινήματα, ταξικές και φυλετικές αντιπαραθέσεις, επαναστάσεις και εξεγέρσεις, εθνικισμούς και ιδεολογίες, αναλύει οικονομικά συστήματα και δημοσιονομικές επιλογές.

Παρακολουθεί τις εξελίξεις στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό κάθε χώρας όπου δρουν θρυλικές επαναστατικές φυσιογνωμίες και εμβληματικοί πολιτικοί άνδρες, ενώ ταυτόχρονα μας παρέχει σημαντικά στοιχεία για την κοινωνική διαστρωμάτωση της εξαιρετικά ρευστής (μέχρι και σήμερα) Λατινικής Αμερικής, για την οικονομική πορεία των κρατών της, για τις δημοσιονομικές πολιτικές που κατά καιρούς επιλέχθηκαν, για το ρόλο της καθολικής εκκλησίας, για τις πλουτοπαραγωγικές πηγές γύρω από τις οποίες κηρύχτηκαν πόλεμοι και ξέσπασαν επαναστάσεις.

Ασφαλώς, σε μια τέτοια ιστορία δεν θα μπορούσε να απουσιάζει ο ρόλος της διεθνούς κοινότητας. Πρώτα οι Ισπανοί, μετά οι Άγγλοι και τέλος οι Αμερικανοί, όλοι οι... αυτοκράτορες του κόσμου (ακόμα και οι πρόσκαιροι ή οι εν δυνάμει, όπως η ναζιστική Γερμανία και η σταλινική Ρωσία) επιδίωξαν και συχνά πέτυχαν να βάλουν... πόδι και να επηρεάσουν τις τύχες των λαών και των κρατών της Λατινικής Αμερικής.

Η συναρπαστική εξιστόρηση, χωρίς πληθώρα ιστορικών γεγονότων που ενδεχομένως θα κούραζαν τον μέσο αναγνώστη, χωρίς εξαντλητική οικονομική ανάλυση που ίσως απωθούσε τους περισσότερο πολιτικοποιημένους αναγνώστες, φωτίζει μια εν πολλοίς άγνωστή μας ήπειρο και εξηγεί ορισμένες έννοιες που «δανειστήκαμε» από τη Λατινική Αμερική χωρίς όμως να γνωρίζουμε πάντα ούτε το αρχικό νόημά τους, ούτε την πολιτική σημασία τους.

Ριζοσπαστισμός, λαϊκισμός, περονισμός

Η έννοια του λαϊκισμού, για παράδειγμα, που χαρακτηρίζει ηγέτες με μια συγκεκριμένη κοσμοθεωρία όσον αφορά τις σχέσεις τους με το λαό, τα συνδικάτα και το στρατό, είναι μια από αυτές που αναλύονται επαρκώς στον παρόντα τόμο· ο «περονισμός», εκδοχή του λαϊκισμού στην Αργεντινή, «μια απτή καθημερινή εμπειρία, που ξεκινούσε από το εργοστάσιο και εκτεινόταν σε όλες τις σφαίρες της ζωής, ιδιωτικής και δημόσιας», όπως τον χαρακτηρίζει η συγγραφέας· ο ριζοσπαστισμός ως κίνημα μεταρρύθμισης σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, που συνάντησε όμως την αντίδραση της συντηρητικής ολιγαρχίας αλλά και τις πιέσεις των λαϊκών στρωμάτων· η «Θεολογία της Απελευθέρωσης» που αφορά σε μερίδα καθολικών ιερωμένων που αντιτάχθηκαν στις δικτατορίες πληρώνοντας, ορισμένοι από αυτούς, βαρύτατο τίμημα· ο γκεβαρισμός· ο «μπολιβαριανισμός», ένα μείγμα εθνικισμού, λαϊκισμού και αντιιμπεριαλισμού· ο «ιθαγενισμός» κ.ά.

Στη διήγηση της Μ. Δαμηλάκου υπάρχουν ξεχωριστές στιγμές: σημαντικά ιστορικά γεγονότα με ιδιαίτερο βάρος που ξεπερνούν τη Λατινική Αμερική και γίνονται παγκόσμιες αναφορές, όπως επίσης και χαρισματικές προσωπικότητες που εμπνέουν λαούς και πολιτικά κινήματα εδώ και δεκαετίες.

Στα γεγονότα περιλαμβάνεται η μεγάλη Μεξικανική Επανάσταση του 1910 των Φρανσίσκο Μαδέρο, Εμιλιάνο Ζαπάτα και Πάντσο Βίλα, την οποία η συγγραφέας θεωρεί ίσως το σημαντικότερο γεγονός του 20ού αιώνα στη Λατινική Αμερική, η ειρηνική επανάσταση στη Χιλή την περίοδο 1970-1973, η Κουβανική Επανάσταση κ.ά.

Όσοι απορούν πώς είναι δυνατόν «αριστερές» κυβερνήσεις να (ξε)πουλούν δημόσια περιουσιακά στοιχεία ποντάροντας σε μια (αμφίβολη) μελλοντική ανάπτυξη, θα διαπιστώσουν ότι όλα έχουν τις ιστορικές αναφορές κι ερμηνείες τους.

Όσο για τις προσωπικότητες, στο βιβλίο της Μ. Δαμηλάκου μπορείτε να διαβάσετε εμπεριστατωμένες αναλύσεις –ευτυχώς όχι «αγιογραφίες»– για τον Σιμόν Μπολιβάρ (1783-1830) που πολέμησε τους Ισπανούς κι απελευθέρωσε τη Βενεζουέλα, την Κολομβία, τον Ισημερινό, το Περού και τη Βολιβία, τον Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν (1778-1850) που απελευθέρωσε τη Χιλή και κήρυξε στη Λίμα την ανεξαρτησία του Περού, τον εθνικό ήρωα της Νικαράγουα Αουγούστο Σέζαρ Σαντίνο που δολοφονήθηκε από τους Αμερικανούς το 1934 και, φυσικά για τους Φιντέλ Κάστρο, Τσε Γκεβάρα στην Κούβα και Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή. Ζωντανός θρύλος της επανάστασης ο πρώτος, δολοφονημένος αντάρτης το 1967 ο δεύτερος, αυτόχειρας πρόεδρος το 1973 ο τρίτος κ.ά.

Το βιβλίο της Μ. Δαμηλάκου αξίζει να διαβαστεί γιατί μας αφορά ως Έλληνες. Όσοι π.χ. αναζητούν εξηγήσεις για τη διγλωσσία του ΔΝΤ όσον αφορά τη συμμετοχή του στη διάσωση της χώρας μας, όσοι ανατριχιάζουν με την αναλγησία της Κριστίν Λαγκάρντ και τον κυνισμό του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, όσοι προσπαθούν να καταλάβουν την επιμονή των ΗΠΑ και της Ε.Ε. στο νεοφιλελευθερισμό κι όσοι απορούν πώς είναι δυνατόν «αριστερές» κυβερνήσεις να (ξε)πουλούν δημόσια περιουσιακά στοιχεία ποντάροντας σε μια (αμφίβολη) μελλοντική ανάπτυξη, θα διαπιστώσουν ότι όλα έχουν τις ιστορικές αναφορές κι ερμηνείες τους. Οι λαοί της Λατινικής Αμερικής τις γνωρίζουν εδώ και δεκαετίες.

Ιστορία της Λατινικής Αμερικής - από το τέλος της αποικιοκρατίας μέχρι σήμερα
Μαρία Δαμηλάκου
Αιώρα
301 σελ.
ISBN 978-618-5048-22-8
Τιμή: €19,00

 

Πηγή : diastixo.gr