"M*A*S*H", η καλύτερη αντιπολεμική σάτιρα όλων των εποχών από το Cine Δράση

2016-09-20 23:56

Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου, στις 8:15΄μμ στο ΤΥΠΕΤ

Πριν 50 σχεδόν χρόνια, η ταινία M*A*S*H άλλαξε τον κινηματογράφο, έκανε τον σκηνοθέτη της Robert Altman θρύλο και τους πρωταγωνιστές της Donald Sutherland, Elliot Gould, Tom Skerrit, Sally Kellerman, κ.ά αστέρες. Τα μηνύματά του ακόμα και σήμερα εξακολουθούν να είναι επίκαιρα και το ίδιο αναγνωρίζεται ως επαναστατικό ορόσημο στην ιστορία του κινηματογράφου.

Ο σκηνοθέτης κινήθηκε εκτός της νόρμας της εποχής και άδραξε την ευκαιρία να μιλήσει για την εθνική τραγωδία των ΗΠΑ: τον πόλεμο του Βιετνάμ, που εκείνη την περίοδο ήταν σε πλήρη εξέλιξη, η έκβασή του δεν είχε ακόμα κριθεί, ενώ το κίνημα, ιδιαίτερα της νέας γενιάς εναντίον του, μέσα στην ίδια τη χώρα και σε ολόκληρο τον κόσμο, βρίσκονταν στο ζενίθ του. Δημιούργησε μια ανατρεπτική σατιρική και μαύρη κωμωδία που καταγγέλλει ωμά και ρεαλιστικά τον παραλογισμό του πολέμου. Κάθε πολέμου. Ο σαρκασμός, η ειρωνεία και η διακωμώδηση κυκλοφορεί ευρύτατα στην ταινία, απαξιώνοντας τις μυθολογίες της αμερικάνικης κοινωνίας και αποδιαρθρώνοντας τις αξίες του αμερικάνικου στρατού, διαμορφώνοντας του ένα πορτραίτο απογυμνωμένο από κάθε επικό και ηρωικό στοιχείο.

Το σενάριο επικεντρώνεται στην καθημερινότητα μιας ομάδας χειρουργών που υπηρετούν σε μια Κινητή Ιατρική Μονάδα του Αμερικανικού Στρατού στην πρώτη γραμμή του πολέμου της Κορέας, το 1951. Ο Ντιουκ Φόρεστ και ο Χώκαϊ "Ανοιχτομάτης" Πιρς δυο νεαροί γιατροί μαζί με τον μυστηριώδη χειρουργό θώρακος, Τζον Μακ Ίνταϊρ "Το Καμάκι", μπουχτισμένοι, κουρασμένοι και απελπισμένοι αντιμετωπίζουν καθημερινά την φρίκη και την παράνοια του πολέμου όπως και την ανοησία της στρατιωτικής γραφειοκρατίας. Μέσα στην αίθουσα του χειρουργείου είναι συνέχεια βουτηγμένοι στο αίμα, ακρωτηριάζουν τραυματισμένους στις μάχες στρατιώτες, κλείνουν αιμορραγούσες αρτηρίες. Προσποιούνται τους αδιάφορους και σκληρούς. Έξω από το χειρουργείο αφιερώνουν όλο το δυναμισμό τους στο να παραμείνουν ψυχικά υγιείς. Για να το πετύχουν επιλέγουν ένα διαφορετικό τρόπο αντίληψης και δράσης. Υιοθετούν αντί της αναισθησίας ή του ντοπαρίσματος με ουσίες, το καθαρό χιούμορ, μεταλλάσσουν τη θητεία τους σε μια ανεπανάληπτη, σουρεαλιστική περιπέτεια και αποδεικνύουν ότι ακόμα και μέσα στην κόλαση του πολέμου, υπάρχει χώρος για σάτιρα και χαμόγελο, έστω ειρωνικό.

Είναι σαν να υπάρχει κάτι στον ίδιο τον πόλεμο που τους εμπνέει να οργανώνουν, σαν παιδιά, φάρσες με τις οποίες φτιάχνουν το κέφι ολόκληρου του στρατοπέδου και μαζί του θεατή. Βάζουν μικρόφωνα κάτω από το κρεβάτι της αδελφής προϊστάμενης «Καυτά Χείλη», Μάργκαρετ Χούλιχαν και τα συνδέουν με μεγάφωνα έτσι που όλοι ακούν τις ερωτικές της περιπτύξεις ή στήνουν ενέδρα για να την δουν γυμνή στο ντους. Οι τρεις μαζί βιώνουν μια σειρά από «περίεργα» επεισόδια όπως ένας αγώνας ποδοσφαίρου με μια άλλη στρατιωτική μονάδα, ένα ταξίδι στο Τόκιο για να χειρουργήσουν το γιο ενός γερουσιαστή και να παίξουν γκολφ ή ανακαλύπτουν ότι η αδελφή προϊσταμένη, είναι φυσική ξανθιά. Στην ταινία ο πόλεμος παρουσιάζεται τόσο ρεαλιστικά που κάποιοι κριτικοί σχολίασαν αρνητικά το γεγονός ότι οι στρατιώτες εμφανίζονται βρώμικοι σε σχέση με εκείνους αντίστοιχων ταινιών, για να πάρουν την αποστομωτική απάντηση του σκηνοθέτη ότι οι στρατιώτες στον πόλεμο είναι πάντα βρώμικοι.

Ο Altman, ένας από τους σημαντικότερους αμερικανούς σκηνοθέτες, γύρισε στη διάρκειας μιας μακράς και ξέφρενα δημιουργικής καριέρας μερικές από τις κορυφαίες ταινίες (το Cine Δράση έχει προβάλει την ταινία του «Στιγμιότυπα») και έβαλε την υπογραφή του σε μερικά από τα πιο ασυνήθιστα και τολμηρά σε ύφος και θεματική σχέδια που ξεπήδησαν ποτέ στα χρονικά του μοντέρνου αμερικανικού σινεμά και της παγκόσμιας κινηματογραφίας.

Στα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του 70, όταν το Χόλυγουντ ακροβατούσε προσπαθώντας, μάταια από όσο αποδείχτηκε στη συνέχεια, να ισορροπήσει ανάμεσα στη δύναμη της ανερχόμενης τηλεόρασης που απειλούσε την μέχρι τότε παντοκρατορία του και την διάχυτη αμφισβήτηση της αμερικάνικης νεολαίας, που διάβρωνε υπόγεια τις εικόνες του, δημιούργησε το M*A*S*H το πρώτο του μεγάλο αριστούργημα και την καλύτερη αντιπολεμική σάτιρα όλων των εποχών με την οποία έγινε γνωστός στους εξεγερμένους της εποχής.

Εργάστηκε πάντα με τους δικούς του όρους εντός και εκτός χολιγουντιανού συστήματος, ύψωσε ανάστημα ενάντια σε ισχυρότατα στούντιο προκειμένου να υπερασπίσει το εκάστοτε όραμά του, ακολούθησε ανεξάρτητες και τυχοδιωκτικές διόδους για να χρηματοδοτήσει τις παράτολμες παραγωγές του. Λέγεται ότι όταν σκηνοθετούσε το φιλμ απήλαυσε μεγάλη καλλιτεχνική ελευθερία και καθόλου λογοκρισία γιατί την ίδια ακριβώς περίοδο η 20th Century Fox ήταν απορροφημένη στην επίβλεψη των πολεμικών υπερπαραγωγών «Πάττον, ο θρύλος της Νορμανδίας» και «Τόρα, Τόρα, Τόρα!» με τις οποίες φιλοδοξούσε να αποσπάσει μεγάλα χρηματικά ποσά και Βραβεία. Πράγματι ο «Πάττον» έκλεψε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας από το M*A*S*H αλλά διαχρονικά το τελευταίο είναι αυτό που επέζησε ενώ τα δύο άλλα ξεχάστηκαν. Οι ερμηνείες όλων των ηθοποιών αλλά κυρίως των Sutherland και Gould, είναι κορυφαίες και συνέβαλαν ώστε το φιλμ να γίνει μεγάλη εμπορική επιτυχία και να έχει θερμή υποδοχή από κριτικούς και κοινό.

Το M*A*S*H κέρδισε το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών (1970), είχε 5 υποψηφιότητες για Όσκαρ: καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, διασκευασμένου σεναρίου (το κέρδισε), β΄ γυναικείου ρόλου και μοντάζ. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου την περιέλαβε (56η) στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών και την κατέταξε 7η στη λίστα με τις καλύτερες κωμωδίες.

ΗΠΑ, 1970. Διάρκεια: 116'. Σκηνοθεσία: Robert Altman. Σενάριο: Robert Altman –Ring Lardner Jr, από το βιβλίο «MASH: A Novel About Three Army Doctors» του Richard Hooker. Πρωταγωνιστούν: Donald Sutherland, Elliot Gould, Tom Skerrit, Sally Kellerman, Robert Duvall.