Λιάνα Σακελλίου: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

2018-10-04 19:24

Η Λιάνα Σακελλίου έχει εκδώσει 18 βιβλία κριτικής, μετάφρασης και ποίησης στην Ελλάδα, την Αμερική και τη Γαλλία. Τα ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν κυκλοφορήσει σε διεθνείς ανθολογίες και περιοδικά. Διδάσκει αμερικανική ποίηση και δημιουργική γραφή στο Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, του οποίου και διετέλεσε πρόεδρος (2013-2017), ξένη ποίηση και δημιουργική γραφή στο Ίδρυμα Τάκης Σινόπουλος, και είναι μέλος του ΔΣ της Εταιρείας Συγγραφέων, καθώς και της Επιτροπής του Βραβείου Διηγήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Ποια ήταν τα πρώτα σας διαβάσματα;

Η βιβλιοθήκη της μητέρας μου. Με απασχολούσε συχνά πώς διαμορφώνεται το αναγνωστικό γούστο. Ρώτησα τη μητέρα μου κάποτε: «Γιατί τη Σαγκάν, τον Κρόνιν, την Περλ Μπακ;» Μου είπε πως ερχόταν ένας κύριος στο σπίτι μας κάθε μήνα –σας μιλώ για τις αρχές της δεκαετίας του ’50– και της έφερνε καταλόγους με βιβλία. Της πρότεινε βιβλία και εκείνη τα αγόραζε με δόσεις. Ήταν δηλαδή δοσάς λέξεων. Είχαν εικονογραφημένα λεπτά εξώφυλλα, τα οποία σκίστηκαν με τον χρόνο και τα διαβάσματα. Αργότερα τα έντυσε με αυτοκόλλητο ύφασμα και τέλος με δερμάτινο εξώφυλλο σε καλλιτεχνικό βιβλιοδετείο. Πάντοτε είχε ένα βιβλίο να μου προτείνει για κάθε διάθεσή μου και ήταν περήφανη γι’ αυτό.

Ποιοι ποιητές σάς επηρέασαν;

Αυτοί που είχαν ωραίες φωνές και διάβαζαν «σωστά» τα ποιήματά τους από τη δισκογραφία της Λύρας. Α, ναι, και η φωνή του Κώστα Καστανά όταν διάβαζε τον Κοσμοκαλόγερο και ήταν νύχτες πολλές στην εφηβεία μου που τον άκουγα από το ραδιόφωνο και έτσι αποκοιμιόμουν. Και η φωνή της Λαμπέτη όταν διάβαζε Καβάφη μοναδικά.

Πότε ξεκίνησε το ταξίδι σας στη συγγραφή;

Όταν άρχισα να παρατηρώ τα χέρια των ανθρώπων – τις φλέβες, τις κηλίδες, το δέρμα τους. Και τα δαχτυλίδια που φορούσαν.

Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί η ποιητική συλλογή Όπου φυσά γλυκά η αύρα (Εκδόσεις Gutenberg);

Η θάλασσα στην οποία έμαθα να κολυμπώ και οι γείτονες που με κρατούσαν για να μη βουλιάξω, ήμουν δύο ετών, και η αύρα που τους έκανε γελαστούς και τρυφερούς. Γι’ αυτό και το νησί ονομάστηκε Καλαυρία.

Η ποίηση μετασχηματίζει την απλή γλώσσα σε συμβολικές εκφράσεις που απαιτούν τη φαντασία περισσότερο από την απλή γλώσσα. Η ποίηση ολοκληρώνεται όταν αξιώνει από τη φαντασία να λειτουργεί με νέους τρόπους και να μετασχηματίζεται.

Γράφετε «Προχώρησε βαθιά να βρει/ο τυφλός πηγή στο δάσος/ τότε άκουσε τη φωνή/ ήπιε και ευφράνθηκε/ και είδε κρυστάλλινο νερό/ ν’ αναβλύζει». Πού αρχίζει η φαντασία και πού τελειώνει στην ποίηση;

Η φαντασία ξεκινά με οτιδήποτε κάνουμε. Η απλή γλώσσα απαιτεί φαντασία. Παρέχει ένα πλαίσιο και μια κατεύθυνση για το νόημα της κάθε πρότασης. Ένας σπουδαίος γλωσσολόγος ήρθε στην Αθήνα και μας μίλησε για ένα γλωσσολογικό πείραμα. Ηχογράφησε προτάσεις που άκουγε στο τρένο. Μετά ρώτησε αρκετούς ανθρώπους τι σήμαινε η κάθε πρόταση. Οι ερμηνείες τους διέφεραν πολύ. Επομένως, η φαντασία λειτουργεί για την ερμηνεία της απλής γλώσσας. Η ποίηση μετασχηματίζει την απλή γλώσσα σε συμβολικές εκφράσεις που απαιτούν τη φαντασία περισσότερο από την απλή γλώσσα. Η ποίηση ολοκληρώνεται όταν αξιώνει από τη φαντασία να λειτουργεί με νέους τρόπους και να μετασχηματίζεται.

Στο ποίημα «Με θέα τη θάλασσα», γράφετε: «Το ατμόπλοιο Kaiser Franz Josef 1 […] την 25η Μαΐου ξεκίνησε το παρθενικό ταξίδι του. Το έσχατο […] έγινε την 13η Ιουνίου του 1914». Ποια είναι η ιστορία αυτού του πλοίου; Τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε ώστε η ιστορία του να γίνει ποίημα;

Με αυτό το ατμόπλοιο μπάρκαρε ο παππούς μου για την Αμερική το 1914. Μου πήρε χρόνια να το ανακαλύψω και το βρήκα στα αρχεία του Ellis Island. Και σκέφτηκα με τις τεχνικές περιγραφές (ναυτικό φυλλάδιο, κ.λπ.) να μεταδώσω στον αναγνώστη μου όχι βέβαια την ανατριχίλα μου, αλλά εικόνες, να του ενεργοποιήσω συνειρμούς.

Στην ποιητική σας συλλογή αναφέρεστε στους ζωγράφους Παρθένη και Θεοτοκόπουλο. Ποια η σχέση ζωγραφικής και ποίησης;

Μόλις επέστρεψα από τη Γαλλία, όπου με κάλεσαν να μιλήσω για τη σχέση ποίησης και ζωγραφικής, με αφορμή την έκδοση σε λεύκωμα του Μουσείου Πολ Βαλερί (Musée Paul Valéry) ενός ποιήματός μου που αναφέρεται σ’ έναν πίνακα του 17ου αιώνα. Ο πίνακας, όπως το ποίημα, μπορεί να αιχμαλωτίσει μια στιγμή ενός συναισθήματος με τέτοιον τρόπο, ώστε κάποιος άλλος σε οποιαδήποτε στιγμή στο μέλλον να μπορέσει να το βιώσει ξανά μελετώντας την αποτύπωση. Η λέξη «αναπαράσταση» συνήθως χρησιμοποιείται μ’ έναν στατικό ή συγχρονικό τρόπο, όμως θα μπορούσε να έχει την έννοια μιας ενεργούς διαδικασίας μέσα στην οποία κάτι παρουσιάζεται ή βιώνεται ξανά. Οι πίνακες και τα ποιήματα δημιουργούνται ώστε το συναίσθημα να μπορεί να βιωθεί ξανά.

Στην εποχή μας με τα τόσα προβλήματα, μπορεί ακόμη η ποίηση να μας βοηθήσει να ανεβούμε λίγο ψηλότερα;

Η ποίηση μεγεθύνει τις δυνάμεις της φαντασίας. Έτσι καταφέρνουμε να αντιμετωπίσουμε προβλήματα και να μάθουμε αυτό που έχει αξία στις ανθρώπινες ζωές μας. Ο Γουέρτζγουορθ έγραψε πως η ποίηση μας ανυψώνει σε σχέση με τους πρότερους εαυτούς μας. Νέα πραγματικότητα και συνείδηση δημιουργείται με την ποίηση, νέες εικόνες που αλλάζουν τους ανθρώπους, την κοινωνία, μας διευρύνουν.

Πέρα από τις ποιητικές συλλογές, έχετε γράψει και ένα βιβλίο για τη δημιουργική γραφή. Αλήθεια, διδάσκεται η συγγραφή;

Πάντοτε διδασκόταν όπως άλλωστε όλες οι τέχνες, απλά τώρα μεταφέρθηκε σε άλλο, πιο «επίσημο» χώρο, σε μιαν αίθουσα διδασκαλίας σε σχολείο, σε πανεπιστήμιο – αυτή αντικατέστησε τα καφενεία, τα μπαρ, τα μουσεία κ.λπ.

Οι πίνακες και τα ποιήματα δημιουργούνται ώστε το συναίσθημα να μπορεί να βιωθεί ξανά.

Πώς νιώθουν οι φοιτητές σας στο πανεπιστήμιο, όταν ανακαλύπτουν ότι είστε ποιήτρια;

Διδάσκω ποιητικά, και αυτό εισπράττουν τα παιδιά. Το ότι είμαι ποιήτρια τους το κρατώ μυστικό. Συνήθως διδάσκω δημιουργική γραφή, αμερικανική ποίηση του 19ου αιώνα, σύγχρονη αγγλόφωνη ποίηση και ποίηση του μοντερνισμού.

Διαβάζουν οι νέοι ποίηση;

Διαβάζουν και γράφουν ποίηση όπως ερωτοτροπούν, όπως διαβάζουν τα μηνύματα στο κινητό τους.

Ποιους ποιητές θα μας προτείνατε να διαβάσουμε σήμερα;

Αφενός οφείλουμε να διαβάζουμε την καλύτερη ποίηση, όποτε και όπου έχει αυτή γραφτεί. Επειδή διαθέτει τη μεγίστη δύναμη να αλλάζει τη φαντασία μας. Αφετέρου, προτείνω στους φοιτητές μου να διαβάζουν ποιήματα που τους αρέσουν. Η χαρά, η αναψυχή θα τους οδηγήσει να μάθουν περισσότερα για την ποίηση. Διαβάστε τον Σέιμους Χίνι, τους λέω. Ακολουθεί τη σπουδαία ιρλανδική παράδοση από τον Γέιτς και από τους μεγάλους ποιητές πριν απ’ τον Γέιτς. Ταυτόχρονα, ήταν δημοφιλής συγγραφέας – και πολύ ζεστός άνθρωπος, κάτι που βγαίνει στη γραφή του!

Πριν από λίγα χρόνια, η ποίηση ή τα βιβλία εκδίδονταν μόνο σε έντυπη μορφή. Σήμερα που υπάρχει οικονομικό πρόβλημα, το διαδίκτυο δεν θα μπορούσε να αποτελέσει μια διέξοδο ή μια κατάθεση ψυχής για τους νέους που γράφουν;

Ναι, είναι καλό να δίνουμε ευκαιρίες σε νέους συγγραφείς και να κάνουμε πιο διαθέσιμη τη λογοτεχνία. Όμως τα προβλήματα των πνευματικών δικαιωμάτων είναι δυσεπίλυτα και επιβραδύνουν την αλλαγή από το χαρτί στην ηλεκτρονική μορφή. Φοβάμαι ότι θα βγει τόσο πολλή λογοτεχνία σε ηλεκτρονική μορφή, που θα χρειαστεί να εφεύρουμε νέους τρόπους επιλογής τού τι θα διαβάζουμε.

Ποια ποιητική συλλογή έχετε δίπλα στο μαξιλάρι σας;

Αυτή που έχει άσπρα όστρακα. Τις νύχτες κρυφακούω τη θάλασσα.

Ένα αγαπημένο ποίημα;

όποιος ποτέ του δεν αγάπησε θ’ αγαπήσει,
στο φως·
και είσαι
σ’ ένα μεγάλο σπίτι με πολλά παράθυρα ανοιχτά
τρέχοντας από κάμαρα σε κάμαρα, δεν ξέροντας από πού
να κοιτάξεις πρώτα,
γιατί θα φύγουν τα πεύκα και τα καθρεφτισμένα βουνά
και το τιτίβισμα των πουλιών
θ’ αδειάσει η θάλασσα, θρυμματισμένο γυαλί, από βοριά
και νότο
θ’ αδειάσουν τα μάτια σου απ’ το φως της μέρας
πώς σταματούν ξαφνικά κι όλα μαζί τα τζιτζίκια.

Γιατί σύμφωνα με τη ρήση του Σόμερσετ Μομ, η μεγαλύτερη τραγωδία στη ζωή δεν είναι ότι οι άνθρωποι χάνονται, αλλά ότι σταματούν ν’ αγαπούν. Σας ευχαριστώ!

 

Όπου φυσά γλυκά η αύρα
Λιάνα Σακελλίου
Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
142 σελ.
ISBN 978-960-01-1886-5
Τιμή €10,00

 

 

πηγή : diastixo.gr