Κωνσταντίνος Τζαμιώτης: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

2017-01-11 10:14

Ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης γεννήθηκε στη Λάρισα το 1970 και σήμερα ζει στην Αθήνα. Σπούδασε κινηματογράφο. Εργάστηκε στην τηλεόραση, στη διαφήμιση και στον κινηματογράφο. Παλαιότερα διηύθυνε την πολιτιστική έκδοση Highlights. Έχει γράψει τα βιβλία: Η συνάντηση (Ίνδικτος, 2002), Βαθύ πηγάδι (Ίνδικτος, 2003), O βαθμός δυσκολίας (Ίνδικτος, 2004), Παραβολή (Καστανιώτης, 2006), Η εφεύρεση της σκιάς (Καστανιώτης, 2008), το θεατρικό έργο Τερματικός σταθμός (Εξάρχεια, 2015) και Η πόλη και η σιωπή, (Καστανιώτης, 2013) και έχει λάβει μέρος σε συλλογικά, θεματικά λογοτεχνικά εγχειρήματα.

Μια χειμωνιάτική νύχτα ένα καράβι γεμάτο πρόσφυγες ναυαγεί σ’ ένα μικρό νησί. Ποιος είναι ο προορισμός των προσφύγων;

Η ασφάλεια και, κατόπιν, αν σταθούν αρκετά τυχεροί, μια νέα πατρίδα που θα τους επιτρέψει να ξεκινήσουν τις ζωές τους από την αρχή.

Είναι συγκινητικές οι σκηνές που περιγράφετε και η προσπάθεια των προσφύγων να φτάσουν στην ακτή. Υπάρχει βοήθεια;

Συχνά, σε οριακές καταστάσεις όπως αυτές που περιγράφονται στα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου, ο καθένας είναι μόνος του. Οι ντόπιοι σπεύδουν να βοηθήσουν, βέβαια, μα οι πρόσφυγες, ακόμη και αν καταφέρνουν να επιζήσουν του ναυαγίου, έχουν μπροστά τους πολλά ακόμη εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσουν.

Πώς τους αντιμετωπίζουν οι ντόπιοι στο νησί;

Οι περισσότεροι από τους ντόπιους κάνουν ό,τι μπορούν. Μερικοί ακόμη περισσότερα. Μα οι δυνάμεις τους δεν φτάνουν για να αντιμετωπιστεί μια τόσο σοβαρή κατάσταση.

Τα πλοία που φτάνουν στην ακτή συνήθως είναι παλιά σκαριά που τα παίρνει το κύμα και τα συνθλίβει. Είναι αυτός ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο θρηνούμε θύματα;

Υπάρχουν ανάμεσα στους πρόσφυγες κάποιοι ελάχιστοι που έχουν τη δυνατότητα να ναυλώσουν ασφαλή και καμιά φορά πολυτελή σκάφη. Οι κάτοικοι των νησιών υποδοχής το γνωρίζουν πολύ καλά. Οι πολλοί, ωστόσο, είναι αναγκασμένοι να διακινδυνέψουν τις ζωές τους. Καλύτερα σκάφη για όλους ασφαλώς θα σήμαιναν λιγότερους πνιγμούς. Μα κάτι τέτοιο θα απαιτούσε τη συμβολή της διεθνούς κοινότητας, η οποία δυστυχώς δεν έπραξε και συνεχίζει να μην πράττει όσα θα έπρεπε.

Η διαβίωση των προσφύγων είναι δύσκολη. Οι συνθήκες απαράδεκτες. Μπορεί η ελληνική κοινωνία να ανταποκριθεί σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση;

Δεν είμαι ειδικός στο προσφυγικό, μα νομίζω πως αν υπήρχε τρόπος να μετριαστεί ο φόβος που γεννούν η άγνοια, η καχυποψία και η διασπορά ψευδών ειδήσεων ίσως βλέπαμε πως πενήντα χιλιάδες άνθρωποι σε ανάγκη δεν αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για κανέναν. Αυτό θα ήταν μια καλή αρχή που ίσως να διευκόλυνε τις ζωές αυτών των ανθρώπων. Δεν υποστηρίζω πως είναι εύκολο, η ελληνική κοινωνία έχει σοβαρά προβλήματα αυτή την περίοδο και οι δυνατότητες του κράτους είναι περιορισμένες, οφείλουμε ωστόσο να διατηρήσουμε την ανθρωπιά μας και να συμβάλουμε, ο καθένας με τις δυνάμεις του, προκειμένου οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων να βελτιωθούν.

Πώς θα περιγράφατε τους διακινητές; Μπορεί το κέρδος να σε κάνει να ξεχάσεις την ανθρωπιά σου;

Συχνά, από υποκρισία, φόβο ή ανάγκη, παραβλέπουμε πως η ανθρώπινη φύση κουβαλά πολύ σκοτάδι. Δεν υπάρχει κοινωνία που να αποτελείται μόνον από ευαίσθητους ανθρώπους, όπως δεν υπάρχει κοινωνία που να αποτελείται αποκλειστικά από σκληρούς ανθρώπους.

Μέσα από τα γεγονότα του μυθιστορήματος, τα διάφορα πρόσωπα μοιάζουν να ψάχνουν το φως της απόδρασης από την απελπισία. Κάποιοι είναι διορατικοί, οι υπόλοιποι όμως τι θα κάνουν;

Κάθε ιστορική συγκυρία έχει νικητές και ηττημένους· αυτούς που τα καταφέρνουν και αυτούς που χάνονται. Το σύγχρονο προσφυγικό είναι ένα ιστορικό γεγονός που δοκιμάζει τις αντοχές πολλών ανθρώπων. Όχι μόνον εκείνων που περνούν τη θάλασσα αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο, μα συχνά και όσων ζουν στις ζώνες υποδοχής.

Στο βιβλίο μου το άγχος της εξεύρεσης «περάσματος» δεν κατατρέχει μόνον τους πρόσφυγες μα και τους ντόπιους. Κανείς δεν δείχνει να είναι ευχαριστημένος με την πραγματικότητά του. Φυσικά οι αντικειμενικές δυσκολίες δεν είναι ίδιες για όλους.

Από ποιους δρόμους περνά η ηθελημένη, ίσως, άγνοια για το ότι η ανθρώπινη μοίρα απέναντι στο βάρος της ιστορίας είναι κοινή;

Η ειρήνη των τελευταίων δεκαετιών, η μαζική αποχαύνωση εξαιτίας του άκρατου καταναλωτισμού, η απαξίωση των ανθρωπιστικών σπουδών, η κυριαρχία του οικονομισμού και ο επιζήμιος ρόλος των ΜΜΕ (για να αναφερθώ μόνο σε ορισμένους λόγους) οδήγησαν σε μια συλλογική λήθη και φύτεψαν στο κεφάλι των ανθρώπων την παράλογη ιδέα πως η Ιστορία τελείωσε και πως από δω και πέρα θα υπάρχουν μόνον Αγορές, οι οποίες ξέρουν το συμφέρον τους και άρα αποκλείεται να επαναλάβουν τα λάθη του παρελθόντος, εγγυώμενες την αέναη πρόοδο. Αλλά η Ιστορία δεν τελείωσε, όπως τόσοι και τόσοι υποστήριζαν μέχρι πρόσφατα. Η Ιστορία ήταν πάντα εδώ. Οι ντόπιοι και οι πρόσφυγες στο Πέρασμα βιώνουν κάτι που δυνητικά μπορούμε να ζήσουμε όλοι. Η εμπειρία τους είναι μια αθέλητη μετακίνηση από την επικράτεια του πολιτισμού στην επικράτεια της επιβίωσης. Τέτοιου είδους εμπειρίες δεν αφήνουν αλώβητη καμιά ζωή.

Ποια είναι τα πρώτα σημάδια που έχετε από την ανταπόκριση των αναγνωστών στο μυθιστόρημά σας;

Συχνά δέχομαι κριτική πως τα θέματα που επιλέγω παραείναι δυσάρεστα, επίκαιρα, καθημερινά, σκοτεινά και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο. Όποιος επιλέγει να γράψει για την εποχή του και τους συγκαιρινούς του αναλαμβάνει ένα μεγαλύτερο ρίσκο από τα συνηθισμένα. Οι άνθρωποι σπάνια είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν την ασφάλεια των βεβαιοτήτων τους και, επίσης, δεν συγχωρούν εύκολα όποιον τους φέρνει αντιμέτωπους με την αλήθεια τους. Δεν θα μπορούσαν να λείπουν λοιπόν εκείνοι που βλέπουν το Πέρασμα ως ένα ενοχλητικό αφήγημα. Υπάρχουν πολλοί άλλοι, ωστόσο, που αγκάλιασαν το βιβλίο από την πρώτη στιγμή.

Τα παλαιότερα έργα σας αλλά και το Πέρασμα απευθύνονται σε προβληματισμένους αναγνώστες. Θέλει ο μέσος αναγνώστης να διαβάσει ένα ανάλογο βιβλίο ή προτιμά ένα μπεστ σέλερ για να περάσει ευχάριστα την ώρα του;

Όχι, ο μέσος αναγνώστης, και το δηλώνω κατηγορηματικά, θέλει να περάσει απλώς την ώρα του. Όσο κι αν προσπαθήσει κανείς να διανθίσει ή να αιτιολογήσει το φαινόμενο, η πραγματικότητα δεν αλλάζει. Η ευκολία και η φτήνια κυριαρχούν παντού, πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά τα πράγματα στη λογοτεχνία; Αλλά δεν πρόκειται για κάτι καινούριο. Οι δημιουργοί ανέκαθεν (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων που απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα) ζούσαν και παρήγαν έξω από το πλαίσιο του κοινού γούστου. Γνώμη μου είναι πως δεν υπάρχει ούτε μία τυπωμένη αράδα καλής λογοτεχνίας που να μη γράφτηκε με την πρόθεση να αλλάξει ο κόσμος έστω και λιγάκι προς το καλύτερο. Και οι άνθρωποι τρέμουν κάθε είδους αλλαγή.

Ξέρω πως πολλοί υποστηρίζουν ότι οι Έλληνες συγγραφείς δεν θα έπρεπε να μιλούν απαξιωτικά για την παραλογοτεχνία, επειδή χάρη στην εμπορικότητά της τα βιβλία τους συνεχίζουν να εκδίδονται. Πρόκειται για σαθρό επιχείρημα που επιπλέον βρίσκω και υποκριτικό. Πραγματική λογοτεχνία θα συνεχίσει να γράφεται ακόμη και αν δεν υπάρχουν πια εκδότες, ακόμη και αν κλείσουν όλα τα βιβλιοπωλεία.

Ποια βιβλία διαβάσατε το τελευταίο διάστημα και σας άρεσαν;

Πολλά. Τελευταία νέα από την Ιθάκη του Κώστα Ακρίβου, Indigo του Δημήτρη Κωνσταντίνου, Τίγρεις σε ενυδρείο του Δημήτρη Λεοντζάκου, Ο κύριος Μάνι του Α.Β. Γεοσούα, Το βάρος της πεταλούδας του Erri De Luca, Δύο δοκίμια πολιτικής αισθητικής του ρομαντισμού του Στέφανου Ροζάνη, για να αναφερθώ σε μερικά μόνο από τα αναγνώσματα του τελευταίου διαστήματος.

Η άσχημη οικονομική κατάσταση της χώρας έχει επηρεάσει τον χώρο του βιβλίου. Υπάρχει κάποια ελπίδα βελτίωσης για τη συνέχεια;

Η άσχημη οικονομική κατάσταση της χώρας επηρέασε τα βιβλία που διαβάζονται από όσους ταυτίζουν την ανάγνωση με τις υπόλοιπες καταναλωτικές τους συμπεριφορές. Η καλή ελληνική λογοτεχνία, για παράδειγμα, παρά τις δυσκολίες, συγκράτησε, αν δεν αύξησε σε κάποιες περιπτώσεις, το κοινό της. Δεν μπορεί να είναι τυχαίο, κι ας μιλάμε για ένα πολύ μικρό κοινό που δεν μπορεί να στηρίξει μια ολόκληρη αγορά. Κι όμως, ίσως ποτέ άλλοτε δεν διαθέταμε τόσο πολλούς εν ενεργεία καλούς συγγραφείς. Το παράδοξο είναι, επίσης, πως ποτέ άλλοτε η ελληνική λογοτεχνία δεν αντιμετωπιζόταν με τόση εχθρότητα από ένα σημαντικό κομμάτι αναγνωστών. Η στενάχωρη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα ίσως πριμοδοτεί αναγνώσματα που σε απομακρύνουν απ’ αυτήν ή την εξωραΐζουν, μα όποιος υποστηρίζει πως τα τελευταία χρόνια δεν παράγεται πολλή και καλή λογοτεχνία στα ελληνικά, μάλλον μιλά δίχως να γνωρίζει πραγματικά.

Ποια ευχή θα κάνατε για τη δύσκολη κατάσταση που περνάμε σήμερα;

Εύχομαι η δύσκολη συγκυρία που περνάμε ως κοινωνία να μη μας κάνει περισσότερο κυνικούς από όσο ήδη είμαστε.

Τι θα προτείνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;

Να μη διαβάζουν μόνον όταν δεν τους παίρνει ο ύπνος. Να μη διαβάζουν μόνον ό,τι τους επιβεβαιώνει ή κολακεύει την αυτοεικόνα τους. Να μη διαβάζουν οτιδήποτε μόνον και μόνο επειδή σε κάποιους κύκλους είναι της μόδας το διάβασμα. Έπειτα, εκτός από βιβλία, υπάρχουν εξαιρετικές ταινίες, θεατρικές παραστάσεις και μουσικές που πιθανόν να έχουν να τους προσφέρουν περισσότερα από κάποια «αψεγάδιαστα κατασκευάσματα» που διαφημίζονται ως αριστουργήματα. Αν πάλι επιμένουν να διαβάζουν, ας διαβάζουν με ταπεινότητα αλλά και με αυτοπεποίθηση.

Το πέρασμα
Κωνσταντίνος Τζαμιώτης
Μεταίχμιο
264 σελ.
ISBN 978-618-03-0485-5
Τιμή: €15,50

 

 

 

πηγή : diastixo.gr