.png?ph=89752c26b8)
Ισμήνη Καπάνταη: «Αστική οικία στο Χαλάνδρι»
Η ιδιομορφία που παρουσιάζει το αστυνομικό μυθιστόρημα στην κριτική του αποτίμηση είναι τέτοια που ουσιαστικά κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη κάθε άλλου λογοτεχνικού κειμένου. Και αυτό το λέω γιατί στα κανονικά, ας το πούμε έτσι, μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ακόμη και στην ποίηση, η κριτική πένα προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει σκοτεινές παραμέτρους που μόνο ένα έμπειρο αναγνωστικό μάτι μπορεί να διακρίνει, ενώ σε αυτό το πολύ δημοφιλές είδος πεζού λόγου (η κριτική πένα) οφείλει να κρύψει πράγματα, να αποσιωπήσει συνισταμένες, να μην αποκαλύψει τον δολοφόνο ή τους δολοφόνους, να μην παρασυρθεί από κάτι που ίσως οδηγήσει την προσοχή σε κάποιες διεξόδους, να μη στρέψει την ανάγνωση σε άλλους δρόμους. Το γεγονός αυτό περιορίζει την κριτική λειτουργία σε μεγάλο βαθμό, παρά ταύτα το διασκεδάζει όσο δεν παίρνει, αφού ουσιαστικά βρίσκεται σε ένα συνεχές παιχνίδι και με το έργο αλλά και με τον δέκτη, μιλώντας δηλαδή σαν την Πυθία, όπου όλα τα φαινόμενα είναι πιθανά, και όλα τα υπαρκτά δεδομένα είναι αντίστοιχα. Με αυτή τη λογική γράφεται το παρόν κείμενο για το βιβλίο (το πρώτο αστυνομικό) της γνωστής σε όλους μας και αγαπημένης Ισμήνης Καπάνταη, που πλην των άλλων έγραψε αριστουργήματα όπως το Απειρωτάν και Τούρκων και το Εφτά φορές στο δαχτυλίδι. Και για να κλείσουμε με τα προκαταρκτικά και να έλθουμε στο ψαχνό του βιβλίου, γίνεται αμέσως φανερό πως μια κριτική για κάποιο αστυνομικό μυθιστόρημα αφορά μόνο υποψήφιους αγοραστές, λήπτες ή αναγνώστες, μιας και όσοι το έχουν ήδη διαβάσει γνωρίζουν το τέλος του, πράγμα που στα άλλα πεζογραφήματα δεν είναι δεδομένο, πως η έξοδος αποτελεί τον πυρήνα της πλοκής και της υπόθεσης.
Το μυθιστόρημα λοιπόν της Ισμήνης Καπάνταη Αστική οικία στο Χαλάνδρι χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο με χροιά κοινωνιολογική (συγγένειες, σχέσεις, επαγγελματικά, συμφέροντα, κ.ο.κ.) μας κάνει φανερή την ηγεμονική μορφή μιας ογδοντάχρονης γυναίκας ιδιαίτερης και με τεράστια βαρύτητα, η οποία έχει παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα, και η οποία αρνείται πεισματικά να παραδώσει την εξουσία στους νεότερους. Γινόμαστε επίσης μάρτυρες κάποιων ειδικών χαρακτηριστικών του καθενός από τους επιγόνους, της θέσης τους στην εταιρεία και του υπαλληλικού προσωπικού, των ιδιαίτερων συναισθηματικών τους αδυναμιών, των εξωσυζυγικών επαφών και των προβλημάτων υγείας που ο καθένας αντιμετωπίζει και φθάνουμε στο σημείο όπου η γηραιά κυρία δολοφονείται. Όλοι οι παραπάνω, δηλαδή ο ένας γιος, τα τέσσερα εγγόνια, οικονόμος και κηπουρός, συνεργάτες της γυναίκας σε διάφορες βρομοδουλειές, ο δικηγόρος της, εν πάση περιπτώσει όσοι βρίσκονται κοντά της είναι υποψήφιοι δολοφόνοι, τους οποίους στο δεύτερο μέρος ο αστυνομικός διευθυντής, ο εκπρόσωπος της αστυνομίας και ο υπεύθυνος στο τμήμα ανθρωποκτονιών, και η συνεργάτιδά τους θα ανακρίνουν, θα απορρίψουν κατ’ αρχάς, σε άλλους θα ρίξουν μεγαλύτερο βάρος, έως ότου να αποκαλυφθεί ο πραγματικός ένοχος, ο οποίος όπως συνηθίζεται στα αστυνομικά μυθιστορήματα είναι κάποιος που δεν το βάζει ο νους του αναγνώστη, κατά το μεγαλύτερο μέρος της εξέλιξης της υπόθεσης.
Λίγοι πραγματικά τόλμησαν να αλλάξουν αυτό τον μύθο και αξίζουν συγχαρητήρια στην Ισμήνη Καπάνταη, που στην έβδομη δεκαετία της ζωής της τολμά να αναδιπλωθεί και να αναμετρηθεί με ένα είδος που ουσιαστικά απαιτεί διαφορετικές ικανότητες, παραδίδοντάς μας ένα τόσο άρτιο έργο.
Δεν ξέρω αν αυτό που θα αναφέρω παρακάτω προσμετράται στα θετικά του βιβλίου, του αστυνομικού μυθιστορήματος της Ισμήνης Καπάνταη, αλλά συμβαίνει το εξής: όλοι οι υποψήφιοι δολοφόνοι είναι παράλληλα και αθώοι, αφού πέραν από κάποιες κουβέντες τους προς ένα τελεσίδικο φινάλε της γηραιάς κυρίας, δεν παρουσιάζουν παραβατική συμπεριφορά. Όλοι αθώοι, λοιπόν, και παράλληλα όλοι ένοχοι. Εκεί πρέπει να επικεντρωθεί η αστυνομική έρευνα, η οποία με το ειδικό βάρος του αρχηγού, της ικανότητας του υφισταμένου του και της συνεργάτιδάς τους θα φθάσει στην εξιχνίαση του φόνου. Στο δεύτερο πάντα μέρος και από κεφάλαιο σε κεφάλαιο –μετά μάλιστα και τον δεύτερο φόνο μιας γραμματέως που δουλεύει για το ένα από τα τέσσερα εγγόνια– η γραφή σχεδόν εκτινάσσεται, πετώντας τη σκέψη μας άλλοτε στον έναν και άλλοτε στον άλλον, αδυνατώντας να επικεντρωθούμε σε κάτι που θα έδειχνε τον δράστη των δύο δολοφονιών, πράγμα που αποκαλύπτεται μόνο στο προτελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου. Ενός βιβλίου άκρως απολαυστικού, άκρως διασκεδαστικού και άκρως ενδιαφέροντος, το οποίο αποτελεί έκπληξη και για τις δυνατότητες της συγγραφέως, η οποία εννοείται γνώριζε ελάχιστα γι’ αυτό το είδος του πεζού λόγου, αλλά και για τους αναγνώστες, οι οποίοι ανακαλύπτουν μια νέα οπτική, η οποία είναι άκρως πετυχημένη.
Είναι γεγονός ότι οι μεγαλύτεροι πεζογράφοι, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς και παγκοσμίως, άφησαν το στίγμα τους επειδή υπηρέτησαν ένα συγκεκριμένο είδος μυθιστορήματος, το πολιτικό, το ιστορικό, το κοινωνικό, το αστυνομικό, τη θέση της γυναίκας στον σύγχρονο κόσμο, τα πιστεύω της νεολαίας, τους τρόπους ζωής της, την εξέλιξή της κ.ο.κ. Έτσι, λίγοι πραγματικά τόλμησαν να αλλάξουν αυτό τον μύθο και αξίζουν συγχαρητήρια στην Ισμήνη Καπάνταη, που στην έβδομη δεκαετία της ζωής της τολμά να αναδιπλωθεί και να αναμετρηθεί με ένα είδος που ουσιαστικά απαιτεί διαφορετικές ικανότητες, παραδίδοντάς μας ένα τόσο άρτιο έργο, ψυχαγωγικού κατά προσέγγιση χαρακτήρα, και πάντως με τη σοβαρότητα που θα περίμενε κανείς. Και απ' ό,τι είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, το Αστική οικία στο Χαλάνδρι δεν είναι απλώς ένα πυροτέχνημα, μια φωτοβολίδα, αλλά θα υπάρξει και συνέχεια, και σύντομα μάλιστα.
Αστική οικία στο Χαλάνδρι
Ισμήνη Καπάνταη
Ίκαρος
304 σελ.
ISBN 978-960-572-197-8
Τιμή: €14,50
πηγή : diastixo.gr