Ηλίας Μαγκλίνης: «Πρωινή γαλήνη» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

2017-05-24 08:56

Είχαμε πολύ καιρό να διαβάσουμε ένα μυθιστόρημα δομημένο με τέτοιο γραμμικό τρόπο, με αρχή, μέση και τέλος, με αντιστοιχία των γεγονότων, με την χρονική διαδικασία. Πράγματι, ακόμη και οι τελευταίες εξήντα σελίδες, όπου ο ερευνητής, ο δημοσιογράφος ή εν πάση περίπτωση ο αφηγητής, φέρνει στο σήμερα μια ιστορία, που διαδραματίστηκε αρχές του '50, είναι τοποθετημένες με τέτοιο τρόπο, ώστε όλα να έχουν την συνέπεια μιας συνέχειας χρονικής, όλα να ερμηνεύονται με βάση το τι έγινε αργότερα, αφού δηλαδή ο ήρωας άφησε την τελευταία του πνοή, πολεμώντας για τον ελεύθερο κόσμο, Κινέζους και Βορειοκορεάτες στον εμφύλιο της Κορέας. Έτσι, παρακολουθούμε ένα παιδί από την Έδεσσα, που το όνειρό του είναι να πετάξει, να προσπαθεί να μπει στην Σχολή Ικάρων, μα μετά το ταξίδι στην Αμερική να κόβεται, να μπαίνει άνευ εξετάσεων στην Σχολή Ευελπίδων, να παίρνει τον βαθμό του ανθυπολοχαγού και να εκστρατεύει στην Κορέα για να πολεμήσει, και εκεί να σκοτώνεται ως γνήσιος Έλληνας, αφήνοντας ανοιχτούς λογαριασμούς τόσο με την οικογένειά του, όσο και με την ερωτική του σύντροφο, όπως επίσης και με την πατρίδα του εν γένει – μετά τα όσα σχόλια τα αποδοκιμαστικά έγιναν για την ανάγκη νεκρών σε έναν πόλεμο, απ’ τον οποίο η Ελλάδα δεν είχε να κερδίσει απολύτως τίποτα.

Προς το τέλος, ο αφηγητής βρίσκει τον αδελφό του αδικοχαμένου, πιλότος εκείνος, βρίσκει την Εύα, έρχονται στα χέρια του πολύτιμα αντικείμενα του πρωταγωνιστή, ενώ ο εξαφανισμένος σε όλη την διάρκεια της αφήγησης θείος Προκόπης κάνει την εμφάνισή του από τον τόπο της εξορίας, την Βουλγαρία, όπου κατέφυγε μετά την λήξη του εμφυλίου πολέμου, και κάνει άνω κάτω ολόκληρη την οικογένεια, χαρακτηρίζοντας ιμπεριαλιστικό τον πόλεμο στην Κορέα και κατηγορώντας τον ανιψιό και βαφτισιμιό του για λάθος επιλογή. Άρα, ο Μαγκλίνης δεν έχει σκοπό να μπερδέψει κανέναν, δεν φέρνει ούτε μια μέρα πίσω από την άλλη, με στόχο να διεκδικήσει κατασκευαστικές δάφνες, το αντίθετο, με εντελώς καθαρό τρόπο, με μια μέθοδο πλήρους διαφάνειας, πετυχαίνει να αφηγηθεί μια ιστορία, που και εύκολη δεν είναι, και παράλληλα απαιτεί γνώσεις πολλές, γύρω από την αεροπλοΐα, γύρω από τον πόλεμο, γύρω από εδαφολογικά και μετεωρολογικά φαινόμενα – πράγμα που παίρνει ίσως σάρκα και οστά καθώς τόσο ο πατέρας του όσο και ο αδερφός του, πιλότοι και οι δύο, τον ενέπνευσαν για να γράψει με τέτοια πειστικότητα το μυθιστόρημα Πρωινή γαλήνη, με τόσο ιδιαίτερο και αποδοτικό ένστικτο.

Ήπειροι, χώρες, πόλεις, τοποθεσίες γενικώς, ό,τι αφορά τους αεροπόρους αλλά κυρίως τους πεζικάριους που πραγματοποιούν πολλές και ποικίλες αποστολές, σχεδόν αυτοκτονίας, δίδονται με μια εκπληκτική ψυχραιμία συγγραφική, με μια νηφαλιότητα πεζογραφική, με μια ηρεμία λογοτεχνική, σαν να πρόκειται για ό,τι πιο απλό υπάρχει στον κόσμο, ενώ στην ουσία μιλάμε για απώλειες ανθρώπινων ζωών.

«Χώρα της πρωινής γαλήνης», λοιπόν, ονομάζεται η Κορεατική Χερσόνησος, στην οποία από το ’51 μέχρι το ’53 διεξήχθη ένας ανελέητος πόλεμος, ένας εμφύλιος, στον οποίο είχανε εμπλακεί όλες οι δυνάμεις του δυτικού κόσμου από την μια, και οι Κινέζοι από την άλλη, σ' έναν διχασμό που ισχύει ακόμη και σήμερα, όπου στο βόρειο τμήμα επικρατεί κουμμουνιστικό καθεστώς, ενώ στο νότιο καπιταλιστικό. Έτσι ο Δημήτρης, ο οποίος στην Ελλάδα δεν πρόλαβε την αιματοχυσία, βλέπει συντρόφους του να σκοτώνονται, σκοτώνει ο ίδιος, μάχεται με απαράμιλλη γενναιότητα, και στο τέλος χάνει την ζωή του σε μια μάχη σώμα με σώμα. Είναι τόσες οι λεπτομέρειες με τις οποίες ο Μαγκλίνης εμπλουτίζει το έργο του, ώστε δεν μας μένει η παραμικρή αμφιβολία για την τεράστια έρευνά του. Ήπειροι, χώρες, πόλεις, τοποθεσίες γενικώς, ό,τι αφορά τους αεροπόρους αλλά κυρίως τους πεζικάριους που πραγματοποιούν πολλές και ποικίλες αποστολές, σχεδόν αυτοκτονίας, δίδονται με μια εκπληκτική ψυχραιμία συγγραφική, με μια νηφαλιότητα πεζογραφική, με μια ηρεμία λογοτεχνική, σαν να πρόκειται για ό,τι πιο απλό υπάρχει στον κόσμο, ενώ στην ουσία μιλάμε για απώλειες ανθρώπινων ζωών. Χωρίς δηλαδή να λείπει το σασπένς, ιδίως το πολεμικό, το αρνητικό, το κακό, το άσχημο, το αποκρουστικό, ο Μαγκλίνης διαχειρίζεται το υλικό του με μια μαεστρία συγγραφική, ώστε να μη μείνουν αναγνωστικά τραύματα, να μην πέσουμε ως αναγνώστες στον τεράστιο θρήνο, όμοιο με εκείνων που έχασαν δικούς τους ανθρώπους σ’ αυτό το αποτρόπαιο αιματοκύλισμα.

Το μυθιστόρημα Πρωινή γαλήνη του Ηλία Μαγκλίνη επαναφέρει για μια ακόμη φόρα το άλυτο πρόβλημα για το πώς η λογοτεχνία διαχειρίζεται το ιστορικό γεγονός και παράλληλα για το πώς η βία της Ιστορίας εισέρχεται στον πεζό λόγο. Και επειδή όλοι συμφωνούν στο ότι ο καλλιτέχνης είναι εντελώς ελεύθερος να χειριστεί τα θέματα όπως ο ίδιος κρίνει, και επειδή άλλοι διαφωνούν, λέγοντας πως το ιστορικό συμβάν δεν επιδέχεται διαπραγμάτευση αφού αποτελεί ντοκουμέντο, ο συγγραφέας εδώ ακολουθεί έναν –παρότι μας ενημερώνει πως το έργο είναι καθαρά προϊόν μυθοπλασίας– δρόμο μιας μέσης οπτικής γωνίας: δηλαδή, δεν αντιστέκεται στην βία του πολέμου, δεν παραβλέπει πως υπάρχουν νεκροί, και δικοί τους που τους θρηνούν, υπάρχει όμως στα λόγια του μια υποκειμενική συνιστώσα, μια ατομική παράμετρος, που έχει να κάνει με μια αποστασιοποιημένη γραφή, η οποία δεν χάνει σε μαγεία, δεν χάνει σε λειτουργία, δεν χάνει σε λάμψη, το αντίθετο, γίνεται ευκολότερα αφομοιώσιμη, γίνεται πιο δίκαια μοιρασμένη, παρότι και στον ελληνικό εμφύλιο αλλά και στον εμφύλιο της Κορέας, στην άλλη άκρη της γης, η σκοπιά των πρωταγωνιστών είναι πάντα εκείνη του εθνικού στρατού, είναι αντίθετη με ό,τι αριστερό, τόσο στην χώρα μας, όσο και εκεί, μπόρεσε να δημιουργήσει, να δράσει, να προπαγανδίσει, να πολεμήσει, να αφοπλίσει. Έτσι γινόμαστε μάρτυρες αυτής της διαμέτρου, που για την χώρα μας ευτυχώς έχει πλήρως τελειώσει, για την Κορέα όμως αποτελεί ακόμη εμπόλεμη κατάσταση, ανάμεσα στα δύο τόσο διαφορετικά μεταξύ τους κράτη.

Διαβάζουμε την Πρωινή γαλήνη του Ηλία Μαγκλίνη όχι σαν κάτι που δεν μας αφορά, όχι σαν κάτι που πέρασε, όχι σαν ένα παραμύθι με ευτυχισμένο τέλος, αλλά με έντονο προβληματισμό για το πού μπορεί να οδηγήσει μια εμφύλια σύρραξη, για τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα, για το δράμα των αμάχων και όσων  έμειναν πίσω, για το τι μπορούν να προκαλέσουν οι βόμβες ναπάλμ, τέλος για το τι παίζεται στα επιτελεία των μεγάλων δυνάμεων, που ιδίως στην Κορέα πρωτοεμφάνισαν τους διεθνείς πολέμους, οι οποίοι και σήμερα έχουν όνομα, όπως Συρία, Ιράκ, Αφγανιστάν και λοιπά, με τους αμέτρητους νεκρούς και εκπατρισθέντες. Έτσι διαβάζουμε ένα μυθιστόρημα που μιλά για πόλεμο χωρίς να τον υιοθετεί, χωρίς να τον προπαγανδίζει, χωρίς να τον διαφημίζει, αλλά παράλληλα και να μην τον αγνοεί, προκειμένου να γίνουμε όλοι συμμέτοχοι μιας μεγάλης σφαγής που δεν άφησε αδιάφορη μια μικρή χώρα, όπως η πατρίδα μας, η Ελλάδα. 

 

Πρωινή γαλήνη
Ηλίας Μαγκλίνης
Μεταίχμιο
472 σελ.
ISBN 978-618-03-0349-0
Τιμή: €17,70

 

 

 

πηγή : diastixo.gr