«Η Φιλαρμονική Ορχήστρα του Ισραήλ υπό τον Zubin Mehta στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών» της Μαρίας Κοτοπούλη

Μέσα σε διάστημα τριών περίπου μηνών, είχαμε την τιμή και τη χαρά να μας επισκεφθεί ξανά στις 31-1-2016, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, η περίφημη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Ισραήλ, υπό την μπαγκέτα του διακεκριμένου αρχιμουσικού της, Zubin Mehta, και να μας χαρίσει μια, σπάνιας ομορφιάς, ερμηνεία έργων του Maurice Ravel (1875-1937) και του Camille Saint-Saëns (1835-1921).

Το Βαλς, «χορογραφικό ποίημα για ορχήστρα», ο Maurice Ravel το συνέθεσε μεταξύ των ετών 1919-1920, έπειτα από παραγγελία του δημιουργού των Ρωσικών Μπαλέτων, Sergei Diaghilev. Η ιδέα ενός Βαλς απασχολούσε τον Ravel από το 1906, όταν σχεδίαζε τη σύνθεση ενός «Συμφωνικού ποιήματος» με τίτλο Βιέννη, αφιερωμένου στον «πατέρα του Βαλς», Johann Strauss τον νεότερο, και θεώρησε ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή να ενσαρκώσει την ιδέα του, την οποία και υλοποίησε μέσα σε έναν χρόνο.Όταν το έργο περιήλθε στα χέρια του Diaghilev, επειδή δεν βρήκε αυτό που είχε οραματιστεί το απέρριψε, με αποτέλεσμα να διαρραγούν οριστικά οι σχέσεις των δύο ανδρών. Ωστόσο, το Βαλς έκανε την πρεμιέρα του στις 12 Δεκεμβρίου 1920 στο Παρίσι υπό τον Camille Chevillard με επιτυχία και έκτοτε συνεχίζει να παίζεται στις αίθουσες συναυλιών.

Ο συνθέτης καθορίζει τον χώρο και τον χρόνο. Τοποθετεί το έργο στη λάμψη της αυτοκρατορικής Αυλής του 1855 και φαίνεται να αναζητά την απαρχή της γέννησης, της κορύφωσης και της πτώσης του λαμπερού αυτού χορού, που σημάδεψε τα μουσικά και χορευτικά δρώμενα της εποχής. Η περιγραφή της υπόθεσης από τον Ravel είναι χαρακτηριστική και είναι εκπληκτικός ο τρόπος που ο μεγάλος αυτός αρχιμουσικός, αποσπώντας ήχους εξαίσιους από κάθε οικογένεια οργάνων, εξέφρασε αυτό που ο συνθέτης οραματιζόταν, τον στροβιλισμό των ζευγαριών στους ρυθμούς του βαλς σε μια απέραντη αίθουσα χορού γεμάτη κόσμο, με το εκτυφλωτικό φως, το διαθλώμενο μέσα από τα κρύσταλλα των πολυελαίων, να αποκαλύπτει στο τέλος τη μεγαλοπρέπεια μιας αυτοκρατορικής Αυλής του 19ου αιώνα.

Η μουσική μπαλέτου Δάφνις και Χλόη, από τα μεγαλύτερα σε έκταση έργα του Ravel, γράφτηκε το 1909 για τα Ρωσικά Μπαλέτα. Ο Γάλλος συνθέτης, εμπνεόμενος από το ομότιτλο έργο, Δάφνις και Χλόη, του Λόγγου, που η σύγχρονη έρευνα τείνει να τον τοποθετεί στις αρχές του 3ου μ.Χ. αιώνα, υφαίνει με τη λεπτότητα του ιμπρεσιονιστή τον ελληνικό μύθο, αναπλάθει με τη μουσική του παλέτα τον αγνό έρωτα των δυο νέων και αφιερώνει το έργο του στην Ελλάδα των ονείρων του. Καθώς η συνεργασία του με τον Diaghilev δεν ήταν απρόσκοπτη, ο Ravel δημιουργεί από το Μπαλέτο δύο Ορχηστρικές σουίτες. Η Σουίτα για ορχήστρα από το μπαλέτο Δάφνις και Χλόη, αρ.2, την οποία και ακούσαμε, περιλαμβάνει το τελευταίο μέρος του Μπαλέτου, με τον ιδιαίτερα δημοφιλή Βακχικό χορό.

Η πλούσια ενορχήστρωση της Σουίτας βρήκε τον ιδανικό ερμηνευτή της. Ο αρχιμουσικός Zubin Mehta, με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Ισραήλ, αποκάλυψε τα σπάνια ηχοχρώματα που θυμίζουν τη διαφάνεια του εωθινού φωτός, την αρμονική, ποιητική αφήγηση των ερώτων του Πανός, των Νυμφών, τη μελωδική παντομίμα των παιδιών. Με τη μαγική του μπαγκέτα, ο αρχιμουσικός ζωντάνεψε το μεγαλείο της ειδυλλιακής φύσης, τον υπαινικτικό ερωτισμό, την ελεγειακή ποιητική διάσταση και τη μυστηριακή γαλήνη του έργου.

Ο Camille Saint-Saëns, Γάλλος συνθέτης της Ρομαντικής εποχής, υπήρξε σπουδαίος αρχιμουσικός, πιανίστας, οργανίστας και δάσκαλος. Παιδί-θαύμα, συνέθετε από τα έξι χρόνια του και μπορούσε να ερμηνεύσει από μνήμης οποιαδήποτε από τις 32 σονάτες του Beethoven. Σπούδασε στο Conservatoire του Παρισιού και ακολούθησε καριέρα οργανίστα. Πρώτα στην εκκλησία Saint-Merri, στο καμπαναριό της οποίας υπάρχει η παλαιότερη καμπάνα του Παρισιού (1331), η οποία επέζησε και της Γαλλικής Επανάστασης. Στη συνέχεια ανέλαβε τη θέση του οργανίστα στην Madeleine, όπου έπαιζε στο ονομαστό όργανο του Aristide Cavaillé-Coll (1811-1899). Δίδαξε στην École de Musique Classique et Religieuse. Ανάμεσα στους μαθητές του συγκαταλέγονται ο Gabriel Fauré και ο Maurice Ravel – και οι δυο δέχτηκαν επιρροές από τον δάσκαλό τους, που τον θεωρούσαν μεγαλοφυΐα. Στα πιο γνωστά του έργα συμπεριλαμβάνεται και η Τρίτη συμφωνία του.

Η Συμφωνία αρ.3 σε ντο ελάσσονα, έργο 78, γνωστή και ως «του εκκλησιαστικού οργάνου», του Saint-Saëns είναι και η τελευταία του. Γράφτηκε το 1886, όταν ο συνθέτης βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του, έπειτα από παραγγελία της Βασιλικής Φιλαρμονικής Εταιρείας του Λονδίνου, και παίχτηκε στο St. James Hall, υπό τη διεύθυνση του ίδιου. Είναι αφιερωμένη στη μνήμη του δασκάλου και φίλου του, Franz Liszt, o οποίος έφυγε από τη ζωή δύο ημέρες μετά την πρεμιέρα της Συμφωνίας. «Αυτό που πέτυχα, ποτέ δεν θα το πετύχω ξανά», θα πει ο συνθέτης τελειώνοντας τη Συμφωνία του, με τη σημαντική καινοτομία της εισαγωγής του εντυπωσιακού εκκλησιαστικού οργάνου, καθώς και τη χαρακτηριστική χρήση πιάνου για τέσσερα χέρια. Η «θεματική μεταμόρφωση», τεχνική που ανέπτυξε άριστα ο Liszt, εμπνέει τον Saint-Saëns και στην Τρίτη συμφωνία του, μοτίβα επανέρχονται ξανά και ξανά, μεταμορφωμένα μα τόσο γνώριμα, αποτίνοντας φόρο τιμής στον δάσκαλο και φίλο.

H αριστοτεχνική διεύθυνση ορχήστρας από τον Zubin Mehta αξιοποίησε κάθε όργανο. Από το θαυμαστό όμποε της έναρξης ως την εισαγωγή του εκκλησιαστικού οργάνου, που συνόδευε, λεπταίσθητα, τα έγχορδα και το εξαίσιο πέρασμα της ορχήστρας στο μεφιστοφελικό σκέρτσο. Όλα γίνονταν «γοργά σαν αστραπή», όπως τα ήθελε ο συνθέτης. Να όμως που η προσωπική, δημιουργική ανάγνωση του αρχιμουσικού υφαίνει ερωτήματα και τα αφήνει να αιωρούνται, ώσπου το Όργανο να «εξαγγείλει τον επερχόμενο θρίαμβο μιας ήρεμης και μεγαλόπρεπης σκέψης». Ο κύκλος θα κορυφωθεί με αποθέωση της ορχήστρας, και με τον «βασιλιά των οργάνων» να στέκει στο βάθρο του. Εξαίσια η ερμηνεία! Εξαίσιος ο αρχιμουσικός! Εξαίσια η ορχήστρα!

Πηγή : diastixo.gr