"H Νοσταλγός" από το Cine-Δράση την Τετάρτη

2017-02-28 18:52

Μια από τις πλέον ευαίσθητες και ποιητικές ταινίες του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου την Τετάρτη 1η Μαρτίου 2017, 8:15΄μμ στο ΤΥΠΕΤ

Είναι κάτι στιγμές, τρυφερές πινελιές

ζωγραφιάς που δεν έχει τελειώσει

λήγουν κάπου ακριβά των χρωμάτων νερά

για να δώσουν του τόπου τη γνώση

Για τους κήπους της γης, για το ροζ της αυγής

για το κύμα που απόμεινε μόνο

να χαϊδεύει με αφρούς τους πικρούς μας καημούς

και να διώχνει της πίκρας τον πόνο.


Νίκος Παπάζογλου στίχοι από το τραγούδι «Είναι κάτι στιγμές» (περιλαμβάνεται στο CD «Μάγισσα Σελήνη») που έγραψε ειδικά για την ταινία.







Ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής λογοτεχνίας, το διήγημα «Η Νοσταλγός» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, τα μαγευτικά Δωδεκάνησα και συγκεκριμένα η ηφαιστειογενής Νίσυρος και το Γυαλί, το απέναντι μικρό νησάκι, που ακόμα καταφέρνουν να μένουν ανέγγιχτα από την βίαιη ανθρώπινη παρέμβαση, η μαγεία μιας φεγγαρόλουστης βραδιάς, η γοητεία της ήρεμης θάλασσας, η σαγηνευτική μουσική του Νικόλα Παπάζογλου και οι ερμηνείες επαγγελματιών και ερασιτεχνών, είναι τα στοιχεία που χρησιμοποιεί η Ελένη Αλεξανδράκη (βραβευμένη το 1995 για τη «Σταγόνα στον ωκεανό», στο Φεστιβάλ Βερολίνου) για να κάνει μια από τις πλέον ευαίσθητες και ποιητικές ταινίες του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου με θέμα το πόνο της νοσταλγίας και το πάθος του έρωτα.

Ένα φιλμ στο οποίο συναντιούνται οι μύθοι και η πραγματικότητα του καθένα μας, όλα τα βιώματα μας, οι έρωτες και οι ξενιτεμοί μας, ιστορίες που ζήσαμε ή δεν ζήσαμε αλλά ακούσαμε ή διαβάσαμε και έπειτα δεν ξεχάσαμε ποτέ.

Η Αννιώ μια γυναίκα παντρεμένη με ένα πολύ μεγαλύτερό και πλούσιο άντρα ζει στο αντικρινό νησί από αυτό που γεννήθηκε. Η γυναίκα «θύμα, θύτης κακής συγκυρίας» αισθάνεται τόσο δυνατή νοσταλγία που το μόνο που επιθυμεί είναι η επιστροφή στην ιδιαίτερη πατρίδα της, την οποία τα βράδια αγναντεύει από την ταράτσα του σπιτιού της. «Για όλα αυτά που ζητά, για πολλά που πονά, για το τίποτα μιας ευτυχίας» η αλλοπαρμένη Αννιώ, σε μια πράξη ύστατης γυναικείας απελευθέρωσης, μια νύχτα που η πανσέληνος φωτίζει το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου αποφασίζει να δραπετεύσει και πείθει τον Μαθιό, έναν ερωτοχτυπημένο μαζί της νεαρό βοσκό, να την οδηγήσει με την «Αρτεμη», ένα βαρκάκι με κουπιά, στον τόπο της και στους δικούς της. Αυτός δέχεται, το ταξίδι τους ξεκινάει και κρατάει μια νύχτα. Στο κατόπι τους ο σύζυγος με τους κατοίκους του νησιού να του παραστέκουν. Αρχικά τρυφερός και γεμάτος αγωνία την αναζητά και στη συνέχεια οργισμένος, πάνω σε μια μεγάλη σκούνα καταδιώκει το όνειρο και τον ανομολόγητο έρωτα. Με κίνδυνο να τους προλάβει και να ματαιώσει τα σχέδια τους το μικρό ταξίδι τους μετατρέπεται σε ταξίδι ζωής. Στη διάρκεια του ο νεαρός άντρας ελπίζει ότι θα την κατακτήσει και θα ζήσει μια ερωτική περιπέτεια. Αλλά αυτή, αν και τρέφει κάποια αισθήματα, έχει ως μοναδικό «θέλω» και οδηγό στο φευγιό της την νοσταλγία για τον τόπο που γεννήθηκε. Σε αυτόν δεν έχει να προσφέρει τίποτα άλλο, παρά το φουστάνι της ως αυτοσχέδιο πανί για τη βάρκα της απόδρασης της.

Το διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη διασκεύασε σε σενάριο η ίδια η σκηνοθέτης, με τη βοήθεια του Κωστή Παπαγιώργη. Οι σεναριογράφοι το εμπλούτισαν με αποσπάσματα και από άλλα διηγήματα του συγγραφέα, μετέφεραν την πλοκή από τα τέλη του 19ου αιώνα στην σημερινή νησιωτική πραγματικότητα και από το σύνηθες σκηνικό της Σκιάθου στα Δωδεκάνησα. Αλλά διατήρησαν ανέπαφη τη μαγεία του κειμένου, την πλαστικότητα της έκφρασης και την γλαφυρότητα των λεπτομερειών της αφήγησης.

Όπως λέει η ίδια η Αλεξανδράκη (συνέντευξη στον Παύλο Κάγιο, Τα Νέα, 26/5/2005): «...Μεγάλος Έλληνας συγγραφέας του τέλους του προπερασμένου αιώνα, ο Παπαδιαμάντης, παρατήρησε την ανθρώπινη συνθήκη γράφοντας κυρίως διηγήματα που αφορούσαν στον μικρόκοσμο του νησιού του, την Σκιάθο. Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος μας λέει πως το μέγα θαύμα του συγγραφέα είναι που "ανέβηκε ως τον λαό"... Ο Παπαδιαμάντης ζει. Ό,τι είχε γράψει παραμένει και σήμερα τόσο αληθινό γιατί εκφράζει την πεμπτουσία της ανθρώπινης ψυχής και της αγωνίας της, και νιώθω ζωντανή την παρουσία του σ' αυτό το νησί, παντού, στα πρόσωπα, στα τοπία, στα ζώα, στις συνθήκες, στους χαρακτήρες... Με τη δύναμη που μου έδινε λοιπόν η παρουσία του, και ελευθερωμένη από την υποχρέωση να είμαι πιστή στο γράμμα (Σκιάθος, εποχή, ρούχα, ηλικίες των πρωταγωνιστών κ.ο.κ.), προσπάθησα να αφουγκραστώ την παπαδιαμαντική μελωδία και να δουλέψω την ταινία σαν ένα μουσικό κομμάτι και κάποιες στιγμές στο γύρισμα ένιωθα ότι οι εικόνες ηχούσαν και οι λέξεις ήταν ορατές...». Ως αποτέλεσμα ο θεατής παρακολουθεί την οθόνη να αποτυπώνονται με την ίδια δύναμη και πάθος τα συναισθήματα που ο μεγάλος αυτός μάστορας της πεζογραφίας μας, αποδίδει στο χαρτί.

Η σκηνοθέτης επεδίωξε και κατάφερε να εμπλακούν στα γυρίσματα εκτός από επαγγελματίες του κινηματογράφου και κάτοικοι του νησιού. Έτσι, καταξιωμένους ηθοποιούς, όπως η Όλια Λαζαρίδου, συνοδεύουν επάξια ντόπιοι ερασιτέχνες που αποδίδουν τους διαλόγους στη διάλεκτο του τόπου τους. Η αφήγηση στην ιδιάζουσα καθαρεύουσα, αυτή την εντελώς προσωπική γλώσσα του Παπαδιαμάντη, μέσω της οποίας εκφράζει με ποιητικό τρόπο το βάθος των συναισθημάτων, τον πόνο, την ειρωνεία και το χιούμορ, γίνεται από τρία παιδιά της Νισύρου. Η μελωδική μουσική και οι ευαίσθητοι στίχοι του πρόωρα χαμένου Νίκου Παπάζογλου δένουν αρμονικά με την ανόθευτη ομορφιά του δωδεκανησιακού τοπίου, αποδίδουν με λόγια τη συνεχή αγωνία και νοσταλγία της γυναίκας και σφραγίζουν γλυκά το ταξίδι της φυγής.

Ελλάδα, 2004. Διάρκεια: 82΄. Σκηνοθεσία: Ελένη Αλεξανδράκη. Σενάριο: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (βιβλίο). Σεναριακή Διασκευή: Ελένη Αλεξανδράκη με συμβουλές του Κωστή Παπαγιώργη. Πρωταγωνιστούν: Όλια Λαζαρίδου, Γιώργος Τσούλαρης, Σπύρος Σταυρινίδης, Μαρία Μηνά, Μαρία Πασχαλίδου, Αντώνης Καρπάθιος, Γιάννης Σφακιανός, Βάνια Παρασκευοπούλου, Κλαυδία Ζαραφωνίτου, Τάσος Αναστασίου, Ανδρέας Ρούφος. Αφηγητές: Μαρία Μελαχροινάκη, Γιάννης Ορσάρης. Μουσική: Νίκος Παπάζογλου. Φωτογραφία: Βασίλης Καψούρος, Χρήστος Ασημακόπουλος.

* Οι χειμερινές κινηματογραφικές προβολές του Cine-Δράση πραγματοποιούνται Τετάρτη, 8.15 το βράδυ στην αίθουσα "Ν. Εγγονόπουλος" του πάρκου "Μ. Θεοδωράκης" (ΤΥΠΕΤ), Π. Μπακογιάννη 38-42, Βριλήσσια.


www.cinedrasi.com