Γιώργος Χειμωνάς: «Αγάπη σαν ακολασία» κριτική της Ανθούλας Δανιήλ

2016-10-26 12:28

Ο ποιητής Αργύρης Παλούκας, που κάνει την επιλογή των αποσπασμάτων από το έργο του Γιώργου Χειμωνά μάς προσφέρει στα κείμενα αυτά δείγμα των ποικίλων καταβυθίσεων του σημαντικού πεζογράφου στο νου και στην ψυχή, εκεί από όπου θα ανασύρει όχι άνθη από ροδώνα αλλά αγκάθια, ίσως και σαν εκείνο του Όσκαρ Ουάιλντ που όσο βυθιζόταν στο στήθος του πουλιού τόσο το πουλί κελαηδούσε καλύτερα και κελαηδούσε καλύτερα όσο πέθαινε. Αποσπάσματα από δύσβατες ψυχονοητικές περιπλανήσεις, δηλαδή.

Αντιγράφω, επιλέγω και απομονώνω με τη σειρά μου από την καλογραμμένη «Εισαγωγή» του Α. Παλούκα ό,τι εκείνος γράφει, καθώς το θεωρώ ικανό να αντιπροσωπεύσει τον σπουδαίο αυτόν συγγραφέα που διάβασε την ελληνική, και όχι μόνο, φιλολογία ώς το μεδούλι της. Που είδε πίσω από την ευτρεπισμένη επιφάνεια τον πόνο που απαιτείται για να γεννηθεί το θαύμα. Λέει ο Α. Παλούκας: «Η Αγάπη στην πεζογραφία του Χειμωνά είναι... μια καινούρια λέξη και μια καινούρια έννοια. Αποσυνδέεται από τη συναισθηματική φόρτιση για να περιγράψει τη φανατική αφοσίωση ή την απλή καθημερινή εγγύτητα, την απιστία ή το φόβο της απομάκρυνσης. Εμπεριέχει το ιδανικό και την ίδια στιγμή τον τρόμο για την εξάτμισή του, το όνειρο και την αγωνία του ξυπνήματος. Η αγάπη είναι ένοικος του κόσμου που οραματίζεται ο συγγραφέας (ο άνθρωπος) του νέου κόσμου που θα αντικαταστήσει αυτόν που έχει πεθάνει». Στο απόσπασμα από τους Χτίστες διαβάζουμε: «Αρχίζει μία Αναγέννηση... αδιάφορη για τις σφαγές. Σαν εξουσία δόξας θα παρουσιαστεί. Θα παρουσιαστεί με τη βία, όπως η καταστροφή». Προφητεία; Αποκάλυψη; Δεν είναι ο πρώτος φυσικά που έθεσε έτσι την έννοια της αγάπης. «Πώς αλλιώς, αφού αγαπιούνται οι άνθρωποι/ Θα παραστήσει ο ουρανός τα σωθικά μας/ Και θα χτυπήσει τον κόσμο η αθωότητα/ Με το δριμύ του μαύρου του θανάτου» (Οδυσσέας Ελύτης, Μονόγραμμα, Ι).

«Η ρήξη του συγγραφέα με τον κόσμο έχει συντελεστεί», λέει ο Α. Παλούκας, «ο κόσμος είναι μια τελειωμένη υπόθεση και πρέπει να ξαναφτιαχτεί από την αρχή». «Ο συγγραφέας δεν υπακούει σε καμία γραμμική λογική», «το νόημα αποκαλύπτεται μόνο σε όποιον το κυνηγάει». «Με τη γλώσσα μας περιγράφουμε όχι μόνο τη ζωή που ζούμε αλλά και τη ζωή που θέλουμε να ζήσουμε», «ένα γλωσσικό όραμα που δεν είναι μόνο γλωσσικό».
 

Η Αγάπη σαν ακολασία μοιάζει με καταβύθιση σε ταραγμένη συνείδηση, σε όνειρο. Ένα εγώ μοιρασμένο σ’ αυτό και στο άλλο, ένα παραλήρημα της Πυθίας, ένα τοπίο θολό από το οποίο αναδύονται φωτεινές προεξοχές, αστραπές ψυχής και νου.

Από το μότο που εισάγει το Μυθιστόρημα απομονώνω τη φράση: «Γιατί ζωή είναι οι άλλοι και ζωή είναι όταν οι άλλοι σ’ ακουμπάν κι όταν γυρνούν προς εσένα και τα σώματα των ανθρώπων». Να πούμε δηλαδή πως ζωή είναι όταν κάνεις τον κόσμο να γυρνά γύρω σου, όπως περίπου διατύπωνε ο Πικασό; Ίσως. Πάντως, αυτομάτως ο νους τρέχει στο «η κόλαση είναι οι άλλοι», που έλεγε ο Ζαν Πολ Σαρτρ και περίπου ο Οδυσσέας Ελύτης: «Βλέπεις, είπε, είναι οι Άλλοι/ και δε γίνεται Αυτοί χωρίς Εσένα/ και δε γίνεται μ’ Αυτούς χωρίς Εσύ/ Βλέπεις, είπε, είναι οι Άλλοι/ και ανάγκη πάσα να τους αντικρίσεις».

Δεν αναφέρθηκα τυχαία στα παραπάνω αποσπάσματα, που και τα δύο από διαφορετική άκρη κάνουν λόγο για το ίδιο πράγμα και είναι αυτό που απασχολεί και τον Χειμωνά στο μικρού σχήματος, καλαίσθητο αυτό βιβλίο. Ολιγοσέλιδο μεν, αλλά η ανάπτυξη του περιεχομένου του θα απαιτούσε τεράστια δουλειά. Μικρό, αλλά πυκνό και δύσβατο, το είπαμε, και βαθύ σαν έρευνα στους σκοτεινούς λαβυρίνθους της ψυχής, εκεί που δεν φτάνει ο λόγος για να περιγράψει ή να εκφράσει τα πράγματα. Μόνο να τα υπαινιχθεί.

Στο πρώτο απόσπασμα ο συγγραφέας βλέπει όνειρο. Και αν, όπως λένε οι υπερρεαλιστές που βασίζονται στους ψυχαναλυτές, η ζωή συνεχίζεται στο όνειρο, τότε ο ποιητής, ο συγγραφέας δίνει, προσφέρει την αγάπη του στο κοινό, αλλά το κοινό απομακρύνεται με «μικρό χαμόγελο». Γιατί ο ξεχωριστός είναι ένας και πάντα βαδίζει μόνος, όπως όλοι οι ξεχωριστοί. Στο δεύτερο κείμενο, ο ηθοποιός, μετά την παράσταση, παίζει αυτό που ο ίδιος θέλει και όχι αυτό που ο σκηνοθέτης του επιβάλλει. Παρακάτω θα συναντήσει έναν παλιό του γνώριμο, τον Πεισίστρατο. Όνομα που φτάνει στη σελίδα μας από την αρχαία Αθήνα. Ο τύραννος και προστάτης Γραμμάτων και Τεχνών, προσωπικότητα που μπορεί να προκαλέσει και την αγάπη και το μίσος των πολιτών, είναι γιος του Ιπποκράτη. «Ο Πεισίστρατος που είναι όμορφος και ψηλός μιλάει έξυπνα και με φωνάζει μελαγχολική σουλφαμίδα... με φαρμακώνει ο φθόνος κι έχω πίκρα και θυμό». Σαν αυτοβιογραφία ή αντανάκλαση του ήρωά του μπορεί να θεωρηθεί εδώ ο γιατρός Χειμωνάς, καθώς επίσης και γιος του Ιπποκράτη, όπως όλοι οι γιατροί.

Σε άλλο απόσπασμα, ο Πεισίστρατος ως Ηράκλειτος αναζητά τον εαυτό του και: «Με αγκάλιασε», λέει ο Χειμωνάς, «και μου είπε... “Δεν μπορείς να καταλάβεις, σ’ αγαπώ. Αγαπώ εσένα και τον θάνατο. Σε μπερδεύω με τον θάνατο»».

Κι ο θάνατος επανέρχεται σαν «ένα μαύρο πράγμα μεγάλο όσο κι ο κόσμος μπορεί και μεγαλύτερο κι έχει αντί για πρόσωπο στόμα». Πιο κάτω ο Πεισίστρατος έβγαλε ένα μάτσο χαρτιά «όλα είναι δικά σου. Για σένα. Τάγραψα για σένα». Ο «θάνατος είναι ένα σπάνιο εκθαμβωτικό γεγονός ένα αστραπιαίο και προκαλεί μια φοβερή έκπληξη». Σε ένα παραλήρημα «η Α. φωνάζει εγώ με μένα ζεις αυτό που είσαι γιατί μονάχα εγώ σ’ αγαπώ. Ο Τ. λέει αυτός εκεί. Ήταν η μοναδική ευκαιρία να ζήσω αυτό που είμαι και μέσα στη γνώση του θα ζούσα την αληθινή ζωή και θα μου εβεβαίωνε τον αληθινό μου εαυτό...». «Εσύ ακουμπάς κι εγώ αισθάνομαι άφησε με. Να δω πώς απλώνει το χέρι σου... πώς πιάνεις πώς μαλάζεις... Το στόμα σου πώς τους μιλάς πώς τους φιλάς και πώς ανατριχιάζεις».

Η Αγάπη σαν ακολασία μοιάζει με καταβύθιση σε ταραγμένη συνείδηση, σε όνειρο. Ένα εγώ μοιρασμένο σ’ αυτό και στο άλλο, ένα παραλήρημα της Πυθίας, ένα τοπίο θολό από το οποίο αναδύονται φωτεινές προεξοχές, αστραπές ψυχής και νου. Ένας τόπος προσδιορισμένος από τα ονόματα σαν αρχαίος αλλά από τα γεγονότα σαν αιώνιος. Ένα διηνεκές, δηλαδή, σε χώρο, σε χρόνο, σε ψυχή και σε νου, σε κείμενα και συναισθήσεις. Κείμενα γραπτά με στίξη προφορική, αγωνιώδη, αγχωμένη και αγχωτική. Ο ανενημέρωτος αναγνώστης θα τρομάξει, ο ενήμερος θα τρανταχτεί, ο ξεχωριστός θα μπει στη σκοτεινή μήτρα των μυστηρίων.

Αγάπη σαν ακολασία
Γιώργος Χειμωνάς
Επιλογή αποσπασμάτων - εισαγωγή: Αργύρης Παλούκας
Κριτική
128 σελ.
ISBN 978-960-586-156-8
Τιμή: €10,00

 

Πηγή : diastixo.gr