Γιάννης Τζανετάκης: «Θαμπή πατίνα»

2018-01-17 10:51

Με το βιβλίο αυτό, που είναι η ένατη ποιητική συλλογή του Γιάννη Τζανετάκη, γινόμαστε κοινωνοί μιας ιδιόμορφης προσωπικής φωνής, που ξεχωρίζει με την ποιότητα και την πρωτοτυπία της. Ο ποιητής βάζει μπροστά στα μάτια μας ένα πυκνοπλεγμένο δίχτυ μέσα από τα ανοίγματα του οποίου πρέπει να δούμε, διαπερνώντας μιαν αχλή παιδικότητας, τις εικόνες με τις οποίες διαπραγματεύεται το στοίχημα της ποίησης. Υποδόριο χιούμορ, ανατροπές, συνεσταλμένος υπερρεαλισμός, μίξη φαντασίας και πραγματικότητας και άλματα στον χρόνο με οπισθοβαρή ταχύτητα. Ο λόγος του Τζανετάκη συνίσταται από χαμηλόφωνα ψιθυρίσματα, λες και πίσω από κάθε λέξη κρύβεται ο φόβος μη και τυχόν ο θόρυβος την καταστρέψει. Κυρίως εκφέρεται σαν εξομολόγηση μυστικών μιας παλιάς συνωμοτικής ομάδας παίδων, γι’ αυτό και το παιγνιώδες ύφος αναφύεται από τη μία άκρη μέχρι την άλλη της συλλογής ερεθιστικότατο. Τα ευσύνοπτα ποιήματά του, αποτελούμενα από μικρούς αραιούς στίχους, ξετυλίγονται σαν εύθραυστες μινιατούρες με θέματα που τα μουσκεύει μια μελαγχολική βροχή.

Θαμπή πατίνα είναι αυτό το μυθικό υλικό που επιστρώθηκε στη μνήμη όχι για να την οξειδώσει, αλλά, εδώ, για να την προστατεύσει. Πρόκειται για μια απαλή δροσιά, η οποία επικάθεται με τα χρόνια και γλυκαίνει κάθε επιστροφή. Με μια υπερούσια υφή από εικόνες και λόγια κεντημένα πάνω στη σιωπή και το άναυδο βλέμμα το ποίημα εκμυστηρεύεται παλιά μυστικά σαν νανουρίσματα. Γι’ αυτό και ο κάθε στίχος του γίνεται μια αιφνίδια αφύπνιση που έρχεται να μας διεγείρει και να μας προκαλέσει ομόλογες φυγαδεύσεις.

Με μεγάλη μαεστρία και απλές εκφράσεις η ποίηση του Γιάννη Τζανετάκη προτείνει και επιτυγχάνει τις αλλαγές των ρόλων στο δραματικό δρώμενο του βίου, εκεί δηλαδή όπου η φύση της θνητότητας επιτείνει τα ονειρικά αδιέξοδα και τις απελπιστικά άπιαστες επιθυμίες μας: νεκροί / ζωντανοί, παιδιά / ενήλικες, αθώοι / ένοχοι:

Πιο άσπρη
κι απ᾽ τα τούλια

σε ξένα χέρια
ανεβαίνει τα σκαλιά

της εκκλησίας

ντυμένη
πριν την ώρα της
νυφούλα

Ο ποιητής δίνει την εντύπωση πως με κάθε αυταπάρνηση παραχωρείται σύσσωμος και σύψυχος στη διάθεση της ποίησης και μάλιστα προβαίνει στη διεκδίκηση της υποτελείας αυτής ως εγγενούς και υψηλού καθήκοντος του βίου του. Αυτό συντελείται στην παρούσα συλλογή με τη διαδικασία των συνεχών επιστροφών, κατακτώντας ταυτοχρόνως μιαν ηδύτητα σύμμεικτη οδύνης, που μεταπλάθεται εν τέλει επιτυχώς σε ποιητικό υλικό. Αναδομώντας έτσι μιαν ανάμνηση επέρχεται και η ανάλωση της χρονικής διάρκειας της ημέρας, υφιστάμενη μιαν αόρατη εσωτερική πυρπόληση: όλα γίνονται μια χούφτα στάχτη για να σκορπιστεί στον αέρα. Μια γεύση μηδενός, μια γεύση του τίποτα. 

Υποδόριο χιούμορ, ανατροπές, συνεσταλμένος υπερρεαλισμός, μίξη φαντασίας και πραγματικότητας και άλματα στον χρόνο με οπισθοβαρή ταχύτητα.

Η ποίηση, δηλαδή, επαναφέρει στο προσκήνιο όλες τις πρώιμες αποτυχίες, συνυφασμένες με όλες τις πρώιμες επιθυμίες κατά την κρίσιμη ηλικιακή εγκοπή της σύνθεσης της προσωπικότητας, τότε που η παιδικότητα έμπαινε στην αχλή των αισθημάτων και αναδυόταν ο έφηβος πρώτα και αργότερα ο ενήλιξ. Με τον ίδιο ομόλογο τρόπο στοιχειώνονται τα εκφραστικά σχήματα και προπάντων οι παρομοιώσεις: το μόριο «σαν» κολλάει στις παλιές ράθυμες εικόνες που αναβιώνουν ξανά και παραπέμπονται σε κάτι άλλο που θυμίζει ολισθηρό συναίσθημα, ένα εφαλτήριο ανεξήγητου πόνου που εδράζεται στην ανεξέλεγκτη και ασταμάτητη νοσταλγία.

Οι αναπομπές αυτές δεν συντελούνται για να ακυρώσουν το γενόμενο, που είναι και αναπόδραστο στοιχείο του βίου. Αλλά μόνο για να το ηδονιστούν εκ νέου, επειδή η χρονική ροή με τη θαμπή πλέον πατίνα της γλυκαίνει τα πράγματα και ίσως ο ποιητής μέσα από την απόσταση να τα ξαναβιώσει με έναν ιδανικότερο τρόπο, όπως θα ήθελε να γίνει εξαρχής. Υπάρχουν φορές που οι αναμνήσεις ξαναχτίζονται και εξιδανικεύονται. Οι ποδοσφαιριστές, π.χ., ανακαλούνται φαντασιακά για να γυρίσουν το χαμένο παιχνίδι, για να τροχιοδρομήσουν εκ νέου τη ζωή σε πιο σωστές ράγες.

Ωστόσο, όλα αυτά έρχονται κι επανέρχονται και φεύγουν και ξαναφεύγουν. Πού πάνε; Χάνονται; Όχι, ποτέ. Το κάθε τι φεύγει προς το ανούσιο και ανόρεχτο, σε μια επικράτεια δίβουλη και αμφίσημη, ποτέ όμως ανύπαρκτη. Όπως ουδέποτε ανύπαρκτοι έγιναν οι νεκροί της παιδικής ηλικίας, οι οποίοι ανακαλούνται εδώ με μια διακριτική, όσο και επίμονη ποιητική νεκροφιλία. Για να λάμψουν με το αιώνιο παράπονο της απωλείας τους, εξαιτίας της άκαιρης στιγμής.

Μισόθαμπες εικόνες του χθες επαναπροβάλλονται σαν το ηλεκτρονικό ψιλόχιονο, που μας δυνάστευε στα χρόνια της ασπρόμαυρης, κόβοντας την ευκρίνεια εξαίσιων αγώνων η πρωτοφανέρωτων ερωτικών σκηνών. Αλλά και αιφνίδιες αποκαλύψεις, που αίρονται όπως η σκόνη στο φως, δίνοντας τώρα με την ωρίμανση του χρόνου μια πλάνη και μια προδοσία του μέσα μας κρυμμένου κόσμου. Εκεί εγγράφεται ακόμα και η ανολοκλήρωτη πράξη, θυσιασμένη κατάβαθα στην απογοήτευση, στην αποτυχία, στη ματαίωση.

Ο Γιάννης Τζανετάκης με τη «θαμπή πατίνα» του επιτυγχάνει να ισορροπεί και να μας μεταφέρει τον κραδασμό του «λίγο πριν» και του «όπου να ’ναι», που πετρώνουν το άναυδο διαχρονικά. Να δίνει συνεχή ζεστή χειραψία με όλα τα προαπελθόντα..

Και είναι όλα αυτά, παρ’ όλη την ευτέλεια και την ασημαντότητα ίσως της πραγματικής στιγμής που επισυνέβησαν, να φωτίζονται τώρα ποιητικά με μια εγκυρότητα συναισθήματος, μιαν επισημότητα του ιστορικού συμβάντος, μια περιγραφή που ανταποκρίνεται στην έκκληση του χαμένου μας εαυτού να υποκύψουμε ηδονικά σ’ αυτήν άσβηστη αντηλιά της μνήμης, επειδή και κάποτε έλαμψε, αλλά και σαν καθρέφτης της ματαιότητας τότε δεν μας είχε πείσει με την ανέφικτη παροδικότητα του.

 

Ο Ηλίας Κεφάλας είναι ποιητής.

 

Θαμπή πατίνα
Γιάννης Τζανετάκης
Πόλις
64 σελ.
ISBN 978-960-435-581-5
Τιμή: €10,00

 

 

 

πηγή : diastixo.gr