Γιάννης Ευσταθιάδης: «Κλεινόν» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

2017-02-16 17:51

Ένα ακόμη ευφυέστατο βιβλίο καταθέτει προς αναγνωστική τέρψη ο γνωστός ποιητής, πεζογράφος και δοκιμιογράφος Γιάννης Ευσταθιάδης, ο οποίος επιθυμεί να επανέλθει στην παιδική ηλικία και, μέσω αυτής, να αναδείξει σε επίπεδο πολιτικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, επιστημονικό, καλλιτεχνικό και πνευματικό την Αθήνα των δεκαετιών του ’50 και του ’60.
Τι ακριβώς όμως κάνει ο συγγραφέας; Απλώς, διαλέγοντας ένα άτομο από κάθε πτυχή της ζωής εκείνης της περιόδου (έναν αρχιτέκτονα, έναν ζωγράφο, μια ηθοποιό, ένα ποιητή, έναν πολιτικό, έναν σεισμολόγο, έναν ραλίστα, έναν ποδοσφαιριστή, μια λαογράφο, έναν μάγειρα, έναν πεζογράφο, έναν μαέστρο, έναν συνθέτη, μια αρτίστα, έναν πιλοποιό, έναν πιλότο, έναν μαραθωνοδρόμο, έναν μετεωρολόγο, έναν πιανίστα, μια υψίφωνο, έναν σκηνοθέτη και έναν γλύπτη) και σε μια έκταση τριών σελίδων, μιλά για το έργο του, τη συνεισφορά του στον χώρο, την εκτίμηση που του επιστρέφει ο απλός πολίτης – και άλλοτε με καθαρά λογοτεχνικό τρόπο, άλλοτε ως απλή αναφορά, παραθέτει σχεδόν ποιητικά την προσωπικότητα και το κοινωνικό μέγεθος και εύρος του καθενός.

Αυτές οι μυθιστορίες, που πηγάζουν αλλά και στόχο έχουν την Αθήνα λίγο μετά τη λήξη του Εμφυλίου και λίγο πριν τη Χούντα, είναι από μόνες τους ικανές να χαρακτηρίσουν μιαν εποχή κατά την οποία ο συγγραφέας ήταν παιδί, έφηβος ή νέος άντρας και να μας υπενθυμίσουν με το τι ασχολείτο ο κόσμος αλλά και ο Τύπος τότε, ενώ παράλληλα βλέπουμε μιαν άλλη Αθήνα, που σχέση καμία δεν έχει με ό,τι ζούμε σήμερα. Ο Ευσταθιάδης, με τις κεραίες του τεντωμένες, επαναφέρει στην καθημερινότητά μας άτομα που άφησαν το στίγμα τους, που δεν ξεχάστηκαν ποτέ, που και τώρα, ανάλογα με τον τομέα, αναφερόμαστε σ’ αυτά, έτσι που το βιβλίο να παίρνει μια ήρεμη και χαλαρωτική χροιά και ένα συμβολικό ενδιαφέρον, παρά την ως επί το πλείστον ρεαλιστική του διαστρωμάτωση.

Ο Ευσταθιάδης είναι ένας συγγραφέας, θα έλεγε κανείς, της ευθείας βολής. Χωρίς να απαρνιέται τη φαντασιακή παράμετρο της δημιουργίας του, χωρίς να υστερεί σε μύθους λογοτεχνικού ψεύδους, προτιμά να περιγράφει με πραγματική ειλικρίνεια.

Ο Ευσταθιάδης είναι ένας συγγραφέας, θα έλεγε κανείς, της ευθείας βολής. Χωρίς να απαρνιέται τη φαντασιακή παράμετρο της δημιουργίας του, χωρίς να υστερεί σε μύθους λογοτεχνικού ψεύδους, προτιμά να περιγράφει με πραγματική ειλικρίνεια, πάνω και πρώτα απ’ όλα για να μην περιπαίξει τον αναγνώστη του, αλλά και για να δώσει μεγαλύτερη πειστικότητα στα γραπτά του. Καθώς ο ίδιος είναι και ποιητής, έχουμε μια σύζευξη πεζού και ποιητικού λόγου, έτσι ώστε να μιλάμε για μια πρόζα που κατευθύνεται στην υπέρβαση, μέσω των τεχνικών αλλά και των εφοδίων τα οποία διαθέτει αλλά και κατέχει.

Οι μυθιστορίες για την Αθήνα δε, πέραν όλων των άλλων, αποτελούν και ένα είδος λεξικού, κάθε λήμμα του οποίου παραπέμπει σε ό,τι καλύτερο η ζωή ανέδειξε και στο οποίο ο χρόνος δεν μπόρεσε να μην υποκλιθεί. Ο Ευσταθιάδης δρομολογώντας ένα τέτοιο υλικό ήξερε πολύ καλά πως και πολλοί άλλοι, εξίσου σημαντικοί άνθρωποι, θα μπορούσαν να έχουν θέση στο βιβλίο του, θα μπορούσαν να έχουν θέση στη μνήμη, θα μπορούσαν να διαθέτουν την ευγενική του απομνημόνευση, κάτι τέτοιο όμως φάνταζε αδύνατον, κυρίως για πρακτικούς λόγους. Εν κατακλείδι, και χωρίς κάποιος να θεωρεί πως όσοι αξιώθηκαν της γραφής του είναι οι καλύτεροι όλων, η ουσία είναι πως είναι τόσο διακριτικά διαλεγμένοι, που οι αντιρρήσεις αναστέλλονται, οι διαφωνίες υποστέλλονται και οι αντιδράσεις, όντως ελάχιστες, νομιμοποιούν τη συγγραφική επιλογή.

Ακολουθώντας τη συλλογιστική του βιβλίου Κλεινόν του συγγραφέα Γιάννη Ευσταθιάδη, μας δημιουργείται η εντύπωση πως ο τόπος αυτός αξιώθηκε όχι μόνο μονάδων ξεχωριστών που έγραψαν ιστορία στην περιοχή των ενδιαφερόντων τους, αλλά ότι οι ίδιες ξεχώρισαν από ένα πλήθος άλλων συναδέλφων, οι οποίοι και θα μπορούσαν να πάρουν τη θέση τους στις σελίδες του. Μας δημιουργείται η αίσθηση πως ως τόπος αναδείξαμε εκπληκτικούς επιστήμονες, καλλιτέχνες, πολιτικούς, ηθοποιούς, σκηνοθέτες και πάει λέγοντας, οι οποίοι θα μπορούσαν (μερικοί το κατάφεραν) να κάνουν και διεθνή καριέρα αν τα σύνορα εκείνη την εποχή ήταν το ίδιο ανοιχτά όπως και σήμερα. Μας δημιουργείται η αίσθηση πως είμαστε ένας λαός αληθινός κληρονόμος της αρχαιότητας, που ανέπτυξε κάθε πτυχή, σημαντική ή λιγότερο σημαντική, πάντως χρήσιμη, μιας λαμπρής περιόδου, όπως αυτή που αναφέρεται στο έργο.

Τέλος, μας δημιουργείται η πεποίθηση πως όσοι δεν ζούσαν τότε –άρα δεν μπορούν να έχουν προσωπική άποψη για το μέγεθος των ανθρώπων που ανθολογούνται– είναι μια καλή αφορμή να αναζητήσουν το έργο τους –είτε πρόκειται για μουσική, για θέατρο, για κινηματογράφο, για εικαστικά, για αρχιτεκτονική– και να συνευρεθούν πνευματικά με τον Ευσταθιάδη, δείχνοντάς του την εμπιστοσύνη τους σ’ αυτό που ο ίδιος –φαντάζομαι με πολλή προσοχή– επέλεξε.

Έχοντας αποκτήσει μεγάλη –λόγω της εργασίας μου– αναγνωστική πείρα, έφθασα πλέον στον σημείο να αναζητώ αναγνώσματα ιδιαίτερα, με περίεργη δομή, τεχνική και μορφή, με παράξενους μύθους, με ιδιάζουσα θεματογραφία. Όχι πως δεν γράφονται μεγάλα έργα, αληθινά αριστουργήματα και σήμερα, απλώς, και μάλιστα σε ώρες χαλάρωσης, ψάχνω παρόμοια βιβλία. Ένα τέτοιο είναι αυτό του Ευσταθιάδη, το οποίο και συνιστώ ανεπιφύλακτα, για την εξαίσια γλωσσική και εκφραστική του δοκιμασία την οποία έχει υποστεί, όσο επίσης και για την κατασκευαστική του περιπλάνηση. Άρα, μαθαίνοντας για την Αθήνα προηγούμενων δεκαετιών μέσα από πρόσωπα που αν μη τι άλλο συγκίνησαν τους συμπατριώτες τους με τα επιτεύγματά τους, φέρνουμε τη μνήμη πιο κοντά, θρεφόμαστε απ’ αυτή και την κρατάμε παρακαταθήκη, για ό,τι πρόκειται, μικρό ή μεγάλο, να επιχειρήσουμε στο μέλλον.

Κλεινόν
Μυθιστορίες για την Αθήνα
Γιάννης Ευσταθιάδης
Μελάνι
176 σελ.
ISBN 978-960-591-060-0
Τιμή: €11,50

 

 

 

πηγή : diastixo.gr