Ελληνική πεζογραφία-Βασίλης Δανέλλης: «Άνθρωπος στο τρένο» κριτική του Φίλιππου Φιλίππου

Ο Βασίλης Δανέλλης (Αθήνα, 1982), που τα τελευταία χρόνια ζει στην Κωνσταντινούπολη, δημοσιογράφος το επάγγελμα και συγγραφέας αστυνομικών ιστοριών (έχει γράψει διηγήματα και δύο μυθιστορήματα), στο καινούργιο του μυθιστόρημα Άνθρωπος στο τρένο ξαφνιάζει ευχάριστα τον αναγνώστη. Χρησιμοποιώντας δημιουργικά τη θητεία του στη δημοσιογραφία και την αστυνομική λογοτεχνία, αξιοποιώντας τα διαβάσματά του με αριστοτεχνικό τρόπο, έχει γράψει μια πρωτότυπη ιστορία που δεν είναι ούτε ρεπορτάζ ούτε αστυνομικό ανάγνωσμα. Το τι ακριβώς είναι τούτο το μικρό μυθιστόρημα δεν μπορεί να απαντηθεί με λίγες λέξεις. Πιο πολύ ταιριάζει με θεατρικό έργο που έχει ένα μοναδικό σκηνικό: την αποβάθρα ενός σιδηροδρομικού σταθμού. Αν θέλαμε οπωσδήποτε να το χαρακτηρίσουμε, θα το λέγαμε φιλοσοφικό μυθιστόρημα, καθώς θέτει ποικίλα ερωτήματα και δίνει απαντήσεις σε καίρια ζητήματα, όπως η ζωή, ο θάνατος, ο έρωτας, η φιλία, που κατά κάποιο τρόπο απηχούν τις απόψεις του συγγραφέα.

«Η λογοτεχνία δεν περιέχει απαντήσεις, μόνο ερωτήματα», αποφαίνεται ο Βασίλης Δανέλλης δια στόματος του ήρωά του. Και συνεχίζει: «Ένα καλό ανάγνωσμα είναι πολύ σημαντικό», είναι όπως ένα ποτήρι κρασί, ένας ανοιξιάτικος περίπατος, μια σκέψη, ένα χάδι, ένα φιλί, επομένως δεν χρειάζονται δομές, δράσεις και πλοκές για να αρέσει στον αναγνώστη.

Το βιβλίο (είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Ανταίου Χρυσοστομίδη που χάθηκε άδοξα τον Αύγουστο του 2015) αρχίζει με μια σκηνή στον σταθμό: ο αφηγητής, που τυγχάνει δημοσιογράφος, περιγράφει τη μεταφορά σε ασθενοφόρο ενός άντρα που έχει το πρόσωπο καλυμμένο με μάσκα οξυγόνου. Ένας δεύτερος άντρας, άγνωστο υπό ποια ιδιότητα, ήταν μαζί με τον πρώτο. Ο άντρας έπεσε στις ράγες και σκοτώθηκε, καθώς η αμαξοστοιχία βρισκόταν σε κίνηση, κι ο άλλος σωριάστηκε στην αποβάθρα και πέθανε αργότερα. Ο δημοσιογράφος/ αφηγητής θέλει να κάνει ρεπορτάζ. Συγκλονισμένος από το παράξενο συμβάν, που εκτυλίχθηκε σχεδόν μπροστά του, ζητάει πληροφορίες από πέντε αυτόπτες μάρτυρες. Έναν που διαβάζει εφημερίδα, τον μηχανοδηγό, μια γυναίκα με όμορφα μάτια και ένα νεαρό ζευγάρι. Ωστόσο, μπερδεύεται διότι κανείς από τους πέντε δεν λέει τα ίδια πράγματα: αντιφάσκουν μεταξύ τους ακόμα και σε βασικές λεπτομέρειες όπως η ηλικία, το χρώμα των μαλλιών του νεκρού ή το αν φορούσε γυαλιά ή όχι. Το χειρότερο: δεν συμφωνούν στο αν πρόκειται για αυτοκτονία, ατύχημα ή φόνο.

Ο δημοσιογράφος/ αφηγητής προβληματίζεται για το τι πρέπει να γράψει, αντιλαμβάνεται πως ο καθένας είδε τη σκηνή της πτώσης στις ράγες από τη δική του οπτική γωνία, διότι «τα πάντα είναι ζήτημα οπτικής γωνίας», ένα αξίωμα που διατρέχει ολόκληρο το μυθιστόρημα. Ειδικά, τον απασχολεί η σχέση του πρώτου άντρα με τον δεύτερο. Ήταν φίλοι; Ήταν άγνωστοι; Κυνηγούσε ο ένας τον άλλο; Είχαν διαφορές που αποφάσισαν να λύσουν στην αποβάθρα; Κι αν επρόκειτο για φόνο, ποιο ήταν το κίνητρο; Γίνονται φόνοι, διαβάζουμε, για ασήμαντες αιτίες, για ένα κομμάτι γης, από ζήλια, από φθόνο, από βαρεμάρα, και ασφαλώς από εκδίκηση, από διάθεση τιμωρίας, από βρασμό ψυχής. Τι απ’ όλα ισχύει στη συγκεκριμένη περίπτωση; Ο δημοσιογράφος/ αφηγητής επιχειρεί να παίξει τον ρόλο του ιδιωτικού ντετέκτιβ των αστυνομικών μυθιστορημάτων, αλλά αποτυγχάνει, καθώς οι διαφορετικές εκδοχές τον δυσκολεύουν. Διαισθάνεται πως κάτι σημαντικό συνέβη στο σταθμό, αλλά δεν μπορεί να πει τι ακριβώς, αφού οι πληροφορίες που έχει συλλέξει είναι ελλιπείς.

Ανίκανος ο ήρωας να βγάλει ένα τεκμηριωμένο συμπέρασμα για το τι συνέβη, αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο που μπορεί να είναι μυθιστόρημα. Τον γοητεύει η ιδέα, αφού κάθε μάρτυρας έχει καταθέσει τη δική του αλήθεια που δεν επηρεάζεται από κανένα προσωπικό συμφέρον και κάθε αλήθεια αποτελεί και μια πραγματικότητα, το ίδιο αληθινή. Σκέφτεται, όμως, τη δομή ενός μυθιστορήματός του: πώς πρέπει να γράφεται ένα μυθιστόρημα για να κρατάει μέχρι το τέλος το ενδιαφέρον του αναγνώστη; Πιστεύει πάντως πως το βιβλίο του δεν θα έχει δράση ούτε πλοκή. Άρα γιατί να το γράψει; Αυτή η ερώτηση πλανάται και πάνω στο μυθιστόρημα Άνθρωπος στο τρένο. «Η λογοτεχνία δεν περιέχει απαντήσεις, μόνο ερωτήματα», αποφαίνεται ο Βασίλης Δανέλλης δια στόματος του ήρωά του. Και συνεχίζει: «Ένα καλό ανάγνωσμα είναι πολύ σημαντικό», είναι όπως ένα ποτήρι κρασί, ένας ανοιξιάτικος περίπατος, μια σκέψη, ένα χάδι, ένα φιλί, επομένως δεν χρειάζονται δομές, δράσεις και πλοκές για να αρέσει στον αναγνώστη. Η γοητεία του παρόντος αναγνώσματος συνδέεται με άλλα στοιχεία της γραφής εκ των οποίων το σπουδαιότερο είναι το ύφος. Πράγματι, είναι καλό και ωφέλιμο, τέρπει και προβληματίζει, έστω κι αν δεν έχει δράση και πλοκή.

Άνθρωπος στο τρένο
Βασίλης Δανέλλης
Καστανιώτης
144 σελ.
ISBN 978-960-03-6003-5
Τιμή € 12,72

Πηγή : diastixo.gr