Ελληνική πεζογραφία-Σωτήρης Δημητρίου: «Τα όνειρα μού δέλουν» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

2016-03-17 16:25

Συνεχίζοντας ο συγγραφέας Σωτήρης Δημητρίου να γράφει και εμείς ως αναγνώστες να τον παρακολουθούμε, για μια ακόμη φορά μένουμε στον προχωρημένο ερωτισμό που καταθέτει, όχι βέβαια ως βιωματική εμπειρία, αλλά ως λογοτεχνική παραμυθία, εξόχως υπερβολική. Πράγματι, ο Δημητρίου δεν φείδεται εικόνων και μεταγραφών –παρά το μινιμαλιστικό των αφηγήσεων– γύρω από ένα άρρωστο ερωτικό στοιχείο, το οποίο συμβάλλει, παράλληλα με όλα τα υπόλοιπα, σε μια δραματική, εντελώς προσωπική, εντελώς ιδιόμορφη, εντελώς ιδιάζουσα, εντελώς και πάντως ενδιαφέρουσα κατάσταση. Η συγκεκριμένη πεζογραφική υποθήκη, η ούτως ειπείν ατομική εκφραστική παράθεση από πλευράς του, ασφαλώς και προσδίδει την αποφυγή του γεγονότος, την απόρριψη της –πραγματικής ή φανταστικής–υποθήκης, την αποστροφή του βλέμματος από το δρώμενο, τoν αποτροπιασμό απ’ την παθολογική, ψυχολογικά, ερωτική συνεύρεση. Όχι, ο Δημητρίου δεν μας θέλει συμμέτοχους, τουλάχιστον σ’ αυτά τα πεζά, με τον διαταραγμένο ερωτισμό, αλλά ψυχρούς παρατηρητές, που θα έχουν στόχο την πλήρη κατάρριψη των ορίων μεν των ανθρώπινων, ακόμη δε επιπροσθέτως, και των ζώων, στα οποία σχεδόν αναφέρεται.

Αυτή η πρωτοφανής για τα λογοτεχνικά πράγματα πεζογραφική μονάδα, που από το 1985 γράφει ακατάπαυστα ευσύνοπτα βιβλία τα οποία όσο περνά ο χρόνος χρειάζονται ακόμη περισσότερη αναγνωστική προσήλωση, διανύει με την παρούσα συλλογή την πιο ολοκληρωμένη, την πιο ώριμη, την πιο κατασταλαγμένη δημιουργική του στιγμή.

Χωρίς να επαναλαμβάνει τον εαυτό του, ο συγγραφέας ακολουθεί πιστά ένα μοτίβο αφήγησης, όπως και στα προηγούμενα έργα. Έχουμε δηλαδή μικρά ως επί το πλείστον πεζά, με εντελώς φανταστικά θέματα, τα οποία δίνονται με κοφτερή σαν μαχαίρι λεπίδα, διεκδικώντας την υπομονή του αναγνώστη και παράλληλα παίζοντας με τις αντοχές του. Ο Δημητρίου αποτελεί –όπως λέμε χαριτολογώντας μεταξύ μας– μια λογοτεχνική κατηγορία μόνος του. Κανένας άλλος, είτε πεθαμένος, είτε εν ζωή πεζογράφος, δεν μπόρεσε και δεν μπορεί να γράψει όπως ο Δημητρίου. Αυτή η πρωτοφανής για τα λογοτεχνικά πράγματα πεζογραφική μονάδα, που από το 1985 γράφει ακατάπαυστα ευσύνοπτα βιβλία τα οποία όσο περνά ο χρόνος χρειάζονται ακόμη περισσότερη αναγνωστική προσήλωση, διανύει με την παρούσα συλλογή την πιο ολοκληρωμένη, την πιο ώριμη, την πιο κατασταλαγμένη δημιουργική του στιγμή. Καθώς συμπληρώνοντας, ολοκληρώνοντας, επιδεικνύοντας, κατασκευάζοντας μύθους που η βάση τους είναι κοινωνική, η εξέλιξή τους όμως φανερά υπερρεαλιστική, δεν αφήνει πολλά περιθώρια απορρόφησης από τους λήπτες, οι οποίοι και αντιδρούν με μόνιμη συναισθηματική επαφή και παράλληλα με τρόπο συνολικής αντιμετώπισης των εκατέρωθεν λογοτεχνικών χτυπημάτων, προσπαθώντας να προστατευτούν και επιδεικνύοντας πολλαπλών χρήσεων δραστικές εφαρμογές.

Το σημαντικότερο όμως σημείο που πρέπει να διερευνηθεί πέρα από διαταραγμένους μύθους, πέρα από παραβατικές συμπεριφορές, πέρα από συλλήψεις και εμπνεύσεις που χρειάζονται μετάφραση, είναι η γλώσσα, το εκφραστικό δηλαδή όργανο που ο Δημητρίου κατέχει. Στην ουσία έχουμε σύζευξη δημοτικής, ντοπιολαλιάς αλλά και καθαρής καθαρεύουσας. Για παράδειγμα συναντάμε πολύ συχνά το -έως της γενικής, χωρίς όμως να χαλάει σε τίποτα την ταύτιση. Ο Δημητρίου έχει φτιάξει μια προσωπική γλωσσική μέθοδο, την οποία και διαχειρίζεται είτε μιλά για συνανθρώπους, τόπους, ζωή της πρωτεύουσας, είτε μιλά για το χωριό του στη Θεσπρωτία όπου όλα, όπως αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς, είναι διαφορετικά. Αυτή η ιδιομορφία του συγκεκριμένου δημιουργού τον κάνει τόσο ξεχωριστό, τόσο πρωτοποριακό, τόσο ενδιαφέροντα, που του συγχωρούνται ακόμη και τα αρνητικά που φερειπείν ένα βιβλίο περιέχει, παρά την όποια καλή πρόθεση μπορεί να υποδηλώνει. Όσον αφορά δε το «δέλουν» του τίτλου, όπως ο ίδιος πάλι διασαφηνίζει: στην αρχή κάθε ημέρας στο χωριό μου –πριν ερημώσει– οι γυναίκες εδιηγούντο τα όνειρά τους, ιδίως τα θεωρούμενα δυσοίωνα. Στόλιζαν τις διηγήσεις τους με πάμπολλες ομηρικές λέξεις. Πριν από 27 αιώνες η λέξη «δέλος» σήμαινε ορατός, εμφανής. Αργότερα έγινε «δηλώ» δηλαδή ποιώ δήλον, φανερώνω, αποκαλύπτω. Απ’ τα μονοπάτια του χρόνου έφθασε και παρέμεινε στο χωριό μου ο αρχικός τύπος «δέελος» και επειδή η λέξη μόνον ομιλήθηκε «δέλος». Η δακτυλογράφος θεώρησε το «δέλουν» λάθος, το έκανε «δηλούν» και έτσι φανερώθηκε και σε μένα ο τίτλος του βιβλίου.

Κλείνοντας θα ήθελα να τοποθετήσω στο τραπέζι της κριτικής αποτίμησης δύο προβληματικές προς όσους τρέξουν να αγοράσουν το έργο. Το διαβάζουμε καταρχάς ψύχραιμα και χωρίς την ιδιότητα της συναισθηματικής ταύτισης και στη συνέχεια, δίνουμε ολόκληρο το ψυχολογικό βάρος πάνω στους έτσι ή αλλιώς ταλαιπωρημένους ήρωες. Ή καλύτερα θα έλεγα αντιήρωες. Απ’ τη μια κερδίζουμε αναγνωστικά «τραύματα», που μπορεί να μας προκαλέσει, απ’ την άλλη αγαπάμε όσο δεν παίρνει το σύνολο των κατατρεγμένων πρωταγωνιστών του συγγραφέα, στους οποίους έχει αφιερώσει όλη του την ζωή, το συναίσθημα, τη γενναιότητα, την προοπτική. Για να βγούμε από μια διαδικασία με μοναδικά συμπεράσματα αλλά και με πολυποίκιλες εντάσεις, με εικαστικές παραμέτρους και κινηματογραφικά στιγμιότυπα, τέλος με θεωρητικές συνιστώσες και λογοτεχνικές επιταχύνσεις.

Τα όνειρα μού δέλουν
Σωτήρης Δημητρίου
Πατάκης
119 σελ.
ISBN 978-960-16-6532-0
Τιμή € 9,90

Πηγή : diastixo.gr