Ελληνική πεζογραφία-Κωνσταντίνος Τζαμιώτης: «Το πέρασμα» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

2016-06-16 12:37

Με το Πέρασμα ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης αποδεικνύει γιατί είναι ένας απ’ τους καλύτερους συγγραφείς της γενιάς του: γιατί μπορεί σχεδόν αυτόματα να καταθέτει γεγονότα που ζούμε όλοι μας ακριβώς όπως στις σελίδες των βιβλίων του, σε χρόνο δηλαδή παροντικό. Πράγματι –είτε το εκλάβει κανείς ως θετικό είτε ως αρνητικό–, στο συγκεκριμένο έργο γινόμαστε μάρτυρες του τόσο σύγχρονου ελληνικού προβλήματος, του προσφυγικού, ακριβώς όπως οι εικόνες μας έρχονται από την τηλεόραση ή τα ηλεκτρονικά δίκτυα. Έχουμε δηλαδή μια δημιουργία η οποία αναπτύσσεται, εξελίσσεται ή καταλήγει στο σήμερα, στην αφομοίωση των επεισοδίων, των στιγμιοτύπων ή των μεθόδων αντιμετώπισης που τώρα λαμβάνουν χώρα, έτσι ώστε, όταν στο μέλλον κάποιος θα ανατρέξει στις σελίδες της, θα βγάλει το συμπέρασμα πως η χώρα περνούσε μια τρομερή κρίση, μέσα σε μια άλλη, την οικονομική, εξίσου μοιραία.

Ο Τζαμιώτης δεν αφήνει τον χρόνο να κυλήσει αλλά το αντίθετο, σχεδόν τον κυνηγά, καταθέτοντας μυθιστορήματα –ας μην ξεχνάμε το προηγούμενο Η πόλη και η σιωπή για τους «Aγανακτισμένους»– με τα οποία φωτογραφίζει· ένα λογοτεχνικό και πεζογραφικό φαινόμενο που στόχο έχει να βάλει και εκείνος το λιθαράκι του στον προβληματισμό που τίθεται απ' την είσοδο και την εγκατάσταση προσφύγων στον τόπο μας. Η είσοδος και η εγκατάσταση μεταναστών και προσφύγων στα νησιά μας, που η τελευταία σελίδα του βιβλίου μας πληροφορεί πως δεν είναι πρόσκαιρη και ευκαιριακή, σίγουρα αποτελεί ένα θέμα άγνωστο απ' την εποχή των παγκοσμίων πολέμων – πόλεμο έχουν όμως και τούτοι οι καταραμένοι, γι’ αυτό και φεύγουν από τον τόπο τους με τα παιδιά στην αγκαλιά και τους ανάπηρους στα καροτσάκια, προκειμένου να γλιτώσουν την ζωή τους και να ζήσουν από εδώ και μπρος με περηφάνια και αξιοπρέπεια.

Ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Τζαμιώτης ανατρέπει τα πάντα, συντρίβει τους κανόνες, παίζει με τα αντίπαλα στρατόπεδα, εφορμά στην επικαιρότητα, αποσυνθέτοντας και συνθέτοντάς την, και τελικώς παραδίδει ένα έργο, που διαβάζεται με συγκίνηση, που ανατρέπει τις αυταπάτες μας, και που λειτουργεί ως ντοκουμέντο του προσφυγικού προβλήματος.

Τι έχουμε λοιπόν στο μυθιστόρημα Το πέρασμα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη; Ένα πλοίο γεμάτο μετανάστες, μένοντας ακυβέρνητο, βυθίζεται πολύ κοντά στο λιμάνι ενός αιγαιοπελαγίτικου μικρού νησιού, με συνέπεια πολλοί να χάσουν τη ζωή τους και πολλοί ακόμη, παρότι δεν γνωρίζουν καν κολύμπι, να σωθούν. Ο αγροτικός γιατρός, οι στρατιωτικές, λιμενικές και αστυνομικές αρχές, ο δήμαρχος, ο πρώην δήμαρχος, αντιπολιτευόμενος, και πολλοί ανώνυμοι κάτοικοι βοηθούν όπως μπορούν προκειμένου να συνεφέρουν τους ναυαγούς. Τέσσερις ολάκερες μέρες που μοιάζουν με αιώνα οι ναυαγοί συγκατοικούν με τους ανθρώπους του νησιού και δεν λείπουν οι δολοφονίες, οι βιασμοί, τα ναρκωτικά, οι βιαιότητες. Oταν επιτέλους με την καλυτέρευση του καιρού έρχεται καράβι για να παραλάβει τους ναυαγούς, εκείνοι ορμούν προς την προβλήτα, με κίνδυνο να λιντσαριστούν. Τα ΜΑΤ που κάνουν την εμφάνισή τους από το εσωτερικό του πλοίου βάζουν τάξη στο πλήθος, καταγράφοντας τους πάντες και στην συνέχεια επιτρέπουν την άνοδο στο καράβι. Όμως όχι απλώς δεν έχει τελειώσει τίποτα, αλλά, το αντίθετο, τώρα αρχίζει, καθώς στην πίσω πλευρά του νησιού έχουν ήδη πιάσει στεριά τρεις βάρκες γεμάτες κόσμο.

Το προσφυγικό ως έντονο και πρωτόγνωρο ασφαλώς και έχει σηκώσει θύελλα συζητήσεων, έχει προκαλέσει πολλά σχόλια και δημόσιες αντιπαραθέσεις, έχει προβληματίσει τον ελληνικό λαό, ο οποίος έχει χωριστεί στα δύο, σε εκείνους που επικαλούνται τη Μικρασία, όταν έπεσε και γέμισε η Ελλάδα πρόσφυγες, και σε εκείνους που μιλούν απαξιωτικά, προβάλλοντας επιδημίες, αρρώστιες ή και την εθνική κυριαρχία, η οποία παραβιάζεται με τη βίαιη είσοδο στα μέρη μας ανθρώπων που πρακτικά ούτε καν γνωρίζουμε. Ο συγγραφέας, αφενός γιατί δεν είναι του γούστου του, αφετέρου γιατί δεν είναι πολιτικός να διαπληκτίζεται κάθε βράδυ στα τηλεοπτικά παράθυρα, παίρνει θέση εμμέσως, προβάλλοντας και τις δύο πλευρές, δίνοντας φωνή και στους εισερχόμενους αλλά και σε εκείνους που τους φιλοξενούν, με δυο λόγια αντιλαμβανόμενος πλήρως το αδιέξοδο της συγκεκριμένης εξίσωσης· συγκρατεί την πολιτική του θέση και αναδεικνύει το κοινωνικό πρόβλημα, έτσι ώστε –αυτό που αναφέραμε παραπάνω– το έργο του να κινείται ως ντοκουμέντο παρά ως πολιτική μπροσούρα ή μανιφέστο. Ο συγγραφέας τολμά να δει τη φασιστική σχέση κάποιων «αξιωματούχων» και «παραγόντων». Παραλλήλως, δεν κρύβει τον βίαιο χαρακτήρα κάποιων μεταναστών, οι οποίοι μένουν επί τέσσερις ημέρες σχεδόν χωρίς φαγητό, νερό και τουαλέτα, βγάζοντας τον πιο απάνθρωπο, απύθμενο αλλά και παραβατικό εξωστρεφή δυναμισμό τους.

Είναι πράγματι καταπληκτική η μέθοδος με την οποία δομείται το παρόν μυθιστόρημα. Ουσιαστικά συμπεριφέρεται ως παζλ, ως ψηφιδωτό. Μικρά κομμάτια που εμπεριέχουν σημάδια της ζωής και της συνύπαρξης έρχονται και κολλάνε, ώστε να δημιουργηθεί ολοκληρωμένη η εικόνα, αυτή που ο συγγραφέας έχει στο μυαλό του. Αποφεύγεται έτσι η δραματική διαστρωμάτωση, ο γκροτέσκος ειρμός ενός τέτοιου τραγικού περιστατικού, αποφεύγεται η απορρόφηση και η επίμονη παραστατική και εσωστρεφής ανθρώπινη διεργασία και προτείνεται να ενισχυθεί ο τρόπος που οι διανθρώπινες σχέσεις –δεν λείπει ούτε η ερωτική επαφή μετανάστη με γυναίκα κάτοικο του νησιού– εμφανίζονται, ούτως ώστε οι πράξεις, τα λόγια, οι πρωτοβουλίες, οι επαφές, ο εθελοντισμός, και τέλος η προσπάθεια λύσης που όλοι επιθυμούν, προτείνοντας όμως διαφορετικά πράγματα, να γίνονται επί μέρες κομμάτια της τραγωδίας, που χωρίς αμφιβολία είναι όχι απλώς πρωτόγνωρη αλλά πολύ περισσότερο δαιδαλώδης.

Άφησα για το τέλος τον νεαρό, επίδοξο συγγραφέα, ο οποίος παράτησε την Αθήνα καταχείμωνο και κατηφόρισε στο νησί, προκειμένου «να γράψει». Ο Τζαμιώτης κλείνει το μάτι στο γεγονός πως ό,τι διαβάσαμε μπορεί και να αποτελεί το οπτικό πεδίο του νεαρού, ο οποίος και ευρισκόμενος τυχαία μπροστά σε ένα τέτοιο περιστατικό μπορεί και να εμπνεύστηκε και να κατάφερε να μεταφέρει στο χαρτί ό,τι τον συγκίνησε. Αν όμως και ο ίδιος απλώς αποτελεί ένα ακόμη κομμάτι του παζλ στο θυμικό του συγγραφέα και αφηγητή, τότε έχουμε μπροστά μας μια υψηλού επιπέδου καταγραφή και παράθεση ενός προβλήματος που απασχολεί όλους τους Έλληνες, ασχέτως αν τελευταία οι κάμερες λόγω υπουργικής απόφασης έχουν αποσυρθεί και έτσι δεν έχουμε νεότερες ειδήσεις. Άρα για μια ακόμη φορά ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Τζαμιώτης ανατρέπει τα πάντα, συντρίβει τους κανόνες, παίζει με τα αντίπαλα στρατόπεδα, εφορμά στην επικαιρότητα, αποσυνθέτοντας και συνθέτοντάς την, και τελικώς παραδίδει ένα έργο, που διαβάζεται με συγκίνηση, που ανατρέπει τις αυταπάτες μας, και που λειτουργεί ως ντοκουμέντο του προσφυγικού προβλήματος.

Το πέρασμα
Κωνσταντίνος Τζαμιώτης
Μεταίχμιο
264 σελ.
ISBN 978-618-03-0485-5
Τιμή: €15,50

 

Πηγή : diastixo.gr