Ελληνική πεζογραφία-Γιώργος Μητάς: «Το σπίτι» κριτική της Έλενας Χατζηιωάννου

Με το βιβλίο αυτό του Γιώργου Μητά, θα μας απασχολήσουν κυρίως τα πάθη της δημιουργίας. Έτσι τουλάχιστον διάβασα εγώ το έργο του, διότι με υποχρέωσε να ζήσω στο πετσί μου την αγωνία του δημιουργού, που σίγουρα δεν είμαι, εγκαταλείποντας την αναπαυτική και ασφαλή οπτική του αναγνώστη.

Φανταστείτε ότι όλοι αυτοί οι τίτλοι των βιβλίων που βλέπετε στη βιβλιοθήκη σας εξαφανίζονται ως διά μαγείας και τη θέση τους παίρνουν τα έργα που προηγήθηκαν αυτών. Τα έργα που άνοιξαν τον δρόμο σε αυτά που εκδίδονται, οδηγώντας τον καλλιτέχνη από τη φαντασίωση της δημιουργίας στην πράξη της συγγραφής. Συχνά δεν παίρνουν καν τη μορφή του γραπτού κειμένου – μέχρι σήμερα, μάλιστα, θεωρούσα ότι είναι απλώς συσσωρευμένα συναισθήματα και σκέψεις, ώσπου διάβασα… Το σπίτι. Μιλώ φυσικά για το εσωτερικό ταξίδι, που διανύει με τον νου και την καρδιά του ένας συγγραφέας, στην προσπάθειά του να βρει τη λογοτεχνική του ταυτότητα και να αποφασίσει πόση από τη ζωή του θα εκχωρήσει στην τέχνη του. Αυτό ακριβώς το εσωτερικό ταξίδι ζωντανεύει, πολύ παραστατικά κατά τη γνώμη μου, τούτη η νουβέλα.

Ας γνωρίσουμε, λοιπόν, καρέ καρέ την πορεία του ήρωα προς την καλλιτεχνική συνειδητοποίηση. Ο Νίκος Βελισσάρης είναι ένας νεαρός Αθηναίος, που εργάζεται σε μια βαρετή αλλά σίγουρη δουλειά και ονειρεύεται να γίνει συγγραφέας. Πρόσεχε τι ονειρεύεσαι! Αποφασίζει, λοιπόν, να εγκαταλείψει τη δουλειά του και να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στη συγγραφή. Κατά σατανική σύμπτωση –γιατί ο διάβολος πάντα ακούει, όταν ο άνθρωπος προσεύχεται– μαθαίνει από κάποιον φίλο του για το «Σπίτι της Γραφής». Είναι ένα αρχοντικό στην Ύδρα που ο ιδιοκτήτης του, ένας εκκεντρικός βιβλιόφιλος, παραχωρεί σε ταλαντούχους συγγραφείς. Ένα ιδιωτικό Σπίτι της Λογοτεχνίας. Προϋπόθεση για να γίνει κανείς δεκτός εκεί είναι να αποδειχτεί ταλαντούχος· το αν διαθέτει ή όχι ταλέντο θα το αποφασίσει, με δικά του κριτήρια, ο ιδιοκτήτης.

Διέκρινα ολοκάθαρα τον κίνδυνο που κρύβουν τέτοιοι πειρασμοί. Το βιβλίο δεν λέει ψέματα, η αναζήτηση του απόλυτου ισοδυναμεί με οριστική αναχώρηση. Ο συγγραφέας –σε διπλό ρόλο, κατά τη γνώμη μου– φλερτάρισε με την πιθανότητα να πληρώσει το τίμημα της αθανασίας.

Και εδώ αχνοφαίνεται η πρώτη παγίδα και το πρώτο δίλημμα. Είναι άξιος ο ήρωάς μας να φιλοξενηθεί στο Σπίτι; Είναι ο ιδιοκτήτης του Σπιτιού άξιος να τον κρίνει; Και, το κυριότερο: ποια είναι η σκοπιμότητα του όλου εγχειρήματος, δεδομένου ότι δεν υπάρχει άλλη αμοιβή ή υπόσχεση αμοιβής για τον επίδοξο λογοτέχνη, εκτός από την παράταση της παραμονής του σ’ αυτό το Σπίτι; Δεν του υπόσχεται δόξα, δεν του υπόσχεται υποστήριξη, ούτε καν την έκδοση του έργου.

Για λόγους που μόνο ένας συγγραφέας μπορεί να μας εξηγήσει, η περίεργη αυτή πρόσκληση-πρόκληση ασκεί μια ακατανίκητη γοητεία στον Νίκο. Παίρνει το πλοίο για την Ύδρα και κατεβαίνει στο νησί, έτοιμος να υποβληθεί σε δοκιμασία, να περάσει τις όποιες εξετάσεις και να κερδίσει το ταπεινό έπαθλο της ιδιωτικής φιλοξενίας – σαν να λέμε, της ιδιωτικής αναγνώρισης. Υποψιάζομαι ότι για έναν παθιασμένο συγγραφέα, αυτό που εγώ μόλις περιέγραψα ως ταπεινό έπαθλο μπορεί να είναι το γκράαλ. Ίσως τελικά η βαθύτερη φιλοδοξία των δημιουργών να μην είναι το ευρύ κοινό αλλά ο ένας φανατικός αναγνώστης.

Και τώρα βρίσκομαι εγώ σε δίλημμα για το τι πρέπει να αποκαλύψω και τι να αποκρύψω από αυτή την απρόβλεπτη, στιγμές τρομακτική, στιγμές σουρεαλιστική, αλλά πάντα συναρπαστική περιπέτεια του ήρωα. Επιλέγω να περιγράψω αδρά μερικές εικόνες, για να τις συμπληρώσετε εσείς με τη φαντασία σας:

Ο Έλληνας μπάτλερ με τη ναυτική βράκα και τη ρουμελιώτικη προφορά. Το ατμοσφαιρικό αρχοντικό που θυμίζει πύργο βγαλμένο από μυθιστόρημα. Ο ευγενικός και υπόγεια απειλητικός ιδιοκτήτης, με αύρα Μεφιστοφελή, που εμφανίζεται ξαφνικά κυλώντας το αναπηρικό του αμαξίδιο. Ο μυστηριώδης γάτος του οποίου το βλέμμα αλλάζει κάθε τόσο. Η βιβλιοθήκη με τα σπάνια αριστουργήματα, που υπενθυμίζει βασανιστικά στον νεαρό συγγραφέα τον άφταστο στόχο. Το κυνήγι της έμπνευσης. Η μάχη με τη λευκή σελίδα. Η μάχη με τον χρόνο. Σκηνές και χαρακτήρες που μοιάζουν βγαλμένοι από όνειρο ή, μάλλον, γίνονται άλλοτε ονειρικοί, άλλοτε γήινοι, απροειδοποίητα και χωρίς να δίδονται εξηγήσεις γι’ αυτές τις μεταβολές, γεννώντας μας την υποψία ότι μπαινοβγαίνουμε στο υποσυνείδητο του συγγραφέα.

Όπως σίγουρα φαντάζεστε, ο σατανικός ιδιοκτήτης θα ζητήσει από τον νεαρό λογοτέχνη τα πάντα – όπως συνηθίζει η Τέχνη, από εκείνους που της αφοσιώνονται. Τα πάντα και για πάντα. Και ο ήρωάς μας θα μπει στον πειρασμό να της παραδοθεί ολοκληρωτικά. Κι εδώ σταματώ! Η συνέχεια επί του κειμένου.

Το βιβλίο απασχόλησε τη σκέψη μου αρκετό καιρό αφότου το τελείωσα. Οι χαρακτήρες του επανέρχονταν στη μνήμη μου, η ατμόσφαιρά του με είχε επηρεάσει. Το Σπίτι πέτυχε το στόχο του, κατάφερε να με κρατήσει φυλακισμένη. Συνειδητοποίησα ότι είχα ταυτιστεί με τον ήρωα και ομολογώ ότι παραξενεύτηκα, γιατί δεν είμαι συγγραφέας και ούτε φιλοδοξώ να γίνω. Τι ήταν, λοιπόν, αυτό που με αιχμαλώτισε; Οι διακειμενικές αναφορές; Τα λογοτεχνικά ευρήματα; Η ενδιαφέρουσα δράση; Το αναπάντεχο φινάλε, δηλαδή όλα όσα μου έδωσαν τροφή για σκέψη, ανεβάζοντας την αξία του βιβλίου; Νομίζω πως εκείνο που με αναστάτωσε περισσότερο ήταν η παθιασμένη αναζήτηση του ιδανικού και του απόλυτου. Τόσο ο ανάπηρος οικοδεσπότης, που ελέγχει την είσοδο στο Σπίτι της Γραφής, όσο και ο επίδοξος λογοτέχνης, που αγωνίζεται για την παραμονή του, στοχεύουν, ο πρώτος συνειδητά ο δεύτερος ασυνείδητα, σε κάτι μεγαλύτερο απ’ τα μέτρα τους, μεγαλύτερο από τα ανθρώπινα μέτρα. «Μαζί καταργούμε τη λήθη, μαζί αγγίζουμε την αθανασία», λέει ο οικοδεσπότης-Μεφιστοφελής στον νεαρό συγγραφέα-Φάουστ.

Διέκρινα ολοκάθαρα τον κίνδυνο που κρύβουν τέτοιοι πειρασμοί. Το βιβλίο δεν λέει ψέματα, η αναζήτηση του απόλυτου ισοδυναμεί με οριστική αναχώρηση. Ο συγγραφέας –σε διπλό ρόλο, κατά τη γνώμη μου– φλερτάρισε με την πιθανότητα να πληρώσει το τίμημα της αθανασίας. Ένα παιγνίδι που όλοι μας (καλλιτέχνες και μη) επιτρέπουμε κατά καιρούς στον νου μας να παίξει. Και αναρωτήθηκα αν ο λόγος που τη γλιτώνουμε δεν είναι επειδή μας προφυλάσσει η τύχη ή η σύνεση, αλλά επειδή το Απόλυτο δεν μας καταδέχεται.

Το σπίτι
Γιώργος Μητάς
Κίχλη
144 σελ.
ISBN 978-618-5004-21-7
Τιμή € 13,00

Πηγή : diastixo.gr