Ελληνική πεζογραφία-Γιώργος Γκόζης: «Γκουανό» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

Και στο τρίτο βιβλίο –νουβέλα αυτή τη φορά– του συγγραφέα απ’ τη Θεσσαλονίκη, Γιώργου Γκόζη, το ενδιαφέρον δεν πέφτει στην αποστεωμένη επίσημη Ιστορία και σε ό,τι η ίδια καταγράφει ξερά, ψυχρά, επιστημονικά, αλλά στις ιστορίες απλών ανθρώπων, οι οποίοι και δίνουν με τη δύναμη της ψυχής τους τα γεγονότα που βίωσαν και μόνον αυτά, ως ένδειξη υγιούς παράθεσης και ακρίβειας των τεκταινόμενων. Πράγματι, τέσσερις ζώντες –δύο άντρες και δύο γυναίκες– καθώς και μια γυναίκα πεθαμένη, που μιλάει με την ευχέρεια που οι νεκροί έχουν όταν διαβλέπουν το μέλλον, είναι οι πρωταγωνιστές της νουβέλας του Γκόζη, διαγράφοντας μια χρονική περίοδο από την Μικρασία και την Kατοχή, τους αντάρτες και τους μαυραγορίτες, το κάψιμο των χωριών τους, τον Eμφύλιο και το τέλος του μέχρι τις προσωπικές τους ειδικές συνθήκες μέσα στο χάος αυτών των δύσκολων εποχών. Μ’ αυτόν τον τρόπο ο Γκόζης, χωρίς να προσθέτει στον ιστορικό ορίζοντα στοιχεία τέτοια που θα δρομολογούσαν νέες εμπειρίες και καινούργιες παραμυθίες, ουσιαστικά θέτει σε κίνηση προσωπικά πορτρέτα, που και μεγαλύτερη αξία διαθέτουν και περισσότερη σημασία κατέχουν, αφού διεκδικούν να πετύχουν, και τα καταφέρνουν, να κινητοποιήσουν ευαίσθητες και συναισθηματικές πτυχές και τριβές, που μόνο μέσα από την λογοτεχνία μπορούν να εμφανιστούν και να λειτουργήσουν.

Το γεγονός ότι όλοι οι ήρωες είναι με την πλευρά εκείνων που έχασαν και τον πόλεμο αλλά και την πατρίδα τους, αλλά και ό,τι υλικό κατείχαν, δεν έχασαν όμως την ψυχή τους, η οποία και παραμένει αξιομνημόνευτη, κάνει τον συγγραφέα εξομολογητή και συγχρόνως ιδιοκτήτη όλων αυτών των διαδικασιών, τού δίνει το μοναδικό προνόμιο να μιλήσει για αυτούς με αυτούς, να τους αναγάγει σε πρότυπα, αφού εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι έχουν τις ίδιες με αυτούς εμπειρίες.

Το δομικό κομμάτι του έργου του Γκόζη δεν είναι ακριβώς πρωτότυπο, αφού πολλοί συγγραφείς –Βαλτινός, Χαριτόπουλος, Φακίνου και νεώτεροι– έχουν γράψει σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, η πρωτοτυπία όμως έγκειται αλλού: στο αληθινά κατοχυρωμένο, κατακτημένο, αποσπασμένο από την εξωστρέφεια γλωσσικό όργανο, το οποίο παρουσιάζει πέντε θεατρικού περιεχομένου μονολόγους, άκρως συναρπαστικούς. Πράγματι, ο Γκόζης σε αυτό τον τομέα είναι κυριολεκτικά αποκαλυπτικός. Καθώς με βάση την προσωπικότητα, την ψυχοσύνθεση, τον υποκειμενισμό των αφηγούμενων –που στην πραγματικότητα λένε λόγια που ο συγγραφέας βάζει στο στόμα τους– επιχειρεί μια παράλληλη εκδρομή στη σύγχρονη Ιστορία μας , χωρίς να υποκύπτει σε στερεότυπα και ιδεολογικά φαντάσματα. Το γεγονός ότι όλοι οι ήρωες είναι με την πλευρά εκείνων που έχασαν και τον πόλεμο αλλά και την πατρίδα τους, αλλά και ό,τι υλικό κατείχαν, δεν έχασαν όμως την ψυχή τους, η οποία και παραμένει αξιομνημόνευτη, κάνει τον συγγραφέα εξομολογητή και συγχρόνως ιδιοκτήτη όλων αυτών των διαδικασιών, τού δίνει το μοναδικό προνόμιο να μιλήσει για αυτούς με αυτούς, να τους αναγάγει σε πρότυπα, αφού εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι έχουν τις ίδιες με αυτούς εμπειρίες. Όλα αυτά πιστώνονται στη γραφή αλλά και στους μύθους που ο Γκόζης επιλέγει να παρουσιάσει, πιστώνονται στην καλοδουλεμένη του έκφραση και τέλος πιστώνονται –θα το λέμε όσες φορές και αν χρειαστεί– στην επάλληλη τροχιά Ιστορίας και Λογοτεχνίας, που ακόμη και αν συναντώνται, που ακόμη και αν τέμνονται, στην ουσία για έναν συγγραφέα που γνωρίζει από συλλογικά οράματα, αυτή τους η σχέση είναι επιφορτισμένη με το βάρος που οι χαρακτήρες μεμονωμένα κουβαλούν σε αντίθεση με ό,τι επίσημα λέγεται ή διδάσκεται.

Άρα, ένα ακόμη βιβλίο το οποίο συμπλέει, συμπράττει και εξιστορεί ό,τι πιο οδυνηρό υπέστη αυτός ο τόπος, μέσα όμως από τα μάτια απλών, λαϊκών και σχεδόν αγράμματων ανθρώπων, που έρχεται για να μας κρατήσει συντροφιά σε ένα δίωρο αναγνωστικό πλαίσιο, με στόχο να μας (ξανά)θυμίσει πως η σημασία της λογοτεχνίας είναι τεράστια με τον παιδευτικό της ρόλο και την ψυχαγωγική της επίδραση. Άρα, ένα ακόμη βιβλίο έρχεται να μας μιλήσει, να μας τονίσει, να μας πει πως όποιος διατείνεται πως τα πάντα έχουν λεχθεί και απλώς ό,τι γράφεται σήμερα είναι όψεις του ιδίου νομίσματος ασφαλώς και σφάλλει, καθώς επίδοξοι και ταλαντούχοι δημιουργοί απορρίπτουν τέτοιες εκτιμήσεις και απόψεις, προσθέτουν κάτι άγνωστο ή παραμελημένο, κάτι που θεωρήθηκε δευτερεύον και δεν αξιοποιήθηκε, κάτι που αναφέρεται για πρώτη φορά, παρά το γεγονός ότι παρόμοια θεματικά μοτίβα έχουν ήδη δεχτεί επεξεργασία, ακόμη και από μέγιστους συγγραφείς. Άρα, ένα ακόμη βιβλίο όπως η νουβέλα Γκουανό του Γιώργου Γκόζη έρχεται για να πλαισιώσει και να εμπλουτίσει παράλληλα τις γνώσεις μας, που δεν είναι και λίγες, αλλά υπάρχει όμως ακόμη τεράστιο υλικό να αποσαφηνισθεί, προκειμένου να δεχθούμε το κλείσιμο μιας ιστορικής παρένθεσης, προκειμένου να νιώσουμε απόλυτα ασφαλείς απέναντι στον καθρέφτη της μνήμης που τόσο συχνά λειτουργεί σαν εφαλτήριο της ατομικής μας εκτίναξης.

Άρα, ένα ακόμη βιβλίο όπως η νουβέλα Γκουανό του Γιώργου Γκόζη έρχεται για να πλαισιώσει και να εμπλουτίσει παράλληλα τις γνώσεις μας, που δεν είναι και λίγες, αλλά υπάρχει όμως ακόμη τεράστιο υλικό να αποσαφηνισθεί, προκειμένου να δεχθούμε το κλείσιμο μιας ιστορικής παρένθεσης, προκειμένου να νιώσουμε απόλυτα ασφαλείς απέναντι στον καθρέφτη της μνήμης που τόσο συχνά λειτουργεί σαν εφαλτήριο της ατομικής μας εκτίναξης.

Και όσον αφορά το τι σημαίνει «γκουανό», για όσους δεν έχουν πάρει ακόμη το βιβλίο στα χέρια τους, ο συγγραφέας μάς αποκαλύπτει πως διεθνώς ονομάζονται έτσι τα περιττώματα και τα πτώματα των θαλασσίων πτηνών που βρίσκονται σε αποσύνθεση. Το «γκουανό» όμως είναι παράλληλα και το πιο διαδεδομένο λίπασμα του κόσμου από την αρχαιότητα, ιδίως στη γεωργία και την κηπουρική. Στη νουβέλα όμως παίρνει χρώμα και υφή, αντικαθιστώντας την άλλη λαϊκή έκφραση που χρησιμοποιούμε για τα ανθρώπινα περιττώματα. Και επιπλέον για όλη τη δυσοσμία –πολιτική, κοινωνική, οικονομική– που στις μέρες μας, έντονη όσο ποτέ, κινδυνεύει να δηλητηριάσει τα πάντα –αξίες, αρχές, ιδεολογίες–,  λειτουργώντας σαν φράχτης απομόνωσης ανθρώπινων ψυχών και μεταφέροντας την εικόνα του χάους από ένα παρελθόν οδυνηρό σε ένα παρόν εθνικής ασφυξίας. 

Γκουανό
Νουβέλα
Γιώργος Γκόζης
Πόλις
80 σελ.
ISBN 978-960-435-499-3
Τιμή € 11,00

Πηγή : diastixo.gr