Ελληνική πεζογραφία-Γιάννης Στ. Γαβαλάς: «Τα σύνεργα της γραφής» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

2016-07-21 08:53

Επειδή το βιβλίο δεν είναι παπούτσι να έρχεται, να φεύγει και να ξαναέρχεται στη μόδα, και επειδή η λογοτεχνία που είναι δρομολογημένη να λειτουργεί διαχρονικά αφήνει τα σημάδια της για αρκετό καιρό μετά την πρώτη της εμφάνιση, αποφάσισα να μιλήσω για τον τόμο με αφηγήματα του Γιάννη Γαβαλά, που έκανε την παρουσία του στο πρόσφατο παρελθόν, καθώς εμπεριέχει όλα εκείνα τα εφόδια που τον κάνουν και πάλι αληθινά επίκαιρο.

Πράγματι, ο Γαβαλάς με τέσσερα μεσαίου μεγέθους διηγήματα και ένα ευρύτερης έκτασης, γραμμένα στις δεκαετίες του 1990 και του 2000, πετυχαίνει να ενσωματώσει μια σειρά φανταστικών ιστοριών σε ένα πλαίσιο ρεαλισμού, έτσι που κάποιος να αναρωτιέται αν πράγματι ό,τι περιγράφει έχει συμβεί ή αν απλώς είναι γέννημα ονειρικό, ουτοπίας ή οπτασίας, ώστε η κάθε μας αντίδραση και ανταπόκριση να είναι ανάλογη και δεδομένη. Άρα, ένα βιβλίο το οποίο μπορεί ακόμη και σήμερα να συναρπάζει με τη γλαφυρή του παράθεση, με τη δύναμη των μύθων του, και με τη γενικότερη ψυχοκοινωνική του συμπεριφορά, η οποία όντως κινείται στα όρια του επιστημονικού της συγκερασμού, και με την εμπειρική ταύτιση με παρόμοια έργα της μεταπολιτευτικής πεζογραφίας της χώρας μας, ασφαλώς και γίνεται αντικείμενο κριτικής, διαβάζεται, συζητιέται, γενικώς προκαλεί ποικιλόμορφες αντιδράσεις, στόχος των οποίων είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αφομοίωσή του.

Δύο είναι βασικά τα εργαλεία –άλλωστε, η νουβέλα με τον τίτλο Τα σύνεργα της γραφής είναι διαφωτιστική–με τα οποία ο συγγραφέας διαχειρίζεται και επεξεργάζεται και τιθασεύει το υλικό του. Το πρώτο είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις ο αφηγητής και το πρωταγωνιστικό πρόσωπο εμπλέκονται επικίνδυνα, συμπλέκονται, μπερδεύονται τελικά, έτσι ώστε προς την έξοδο να μην μπορεί εύκολα να διακρίνει κανείς αν αυτό που συνέχει είναι γεγονός που αφορά το λογοτεχνικό ψεύδος ή αν αφορά τη συγγραφική οντότητα – πράγμα που δεν μας φαίνεται πολύ λογικό, αν και στη λογοτεχνία η λογική είναι μάλλον κατακριτέα. Με σχεδόν ψυχολογικό συγγραφικά απαύγασμα, με συναισθηματική απόρριψη, με γλυκόπικρη ατμόσφαιρα, και με αισθητικό κριτήριο που μπορεί ανά πάσα στιγμή να διαγράψει το σωστό αλλά και απρόσμενο πεζογραφικό κύκλο, το βιβλίο του Γαβαλά εντυπωσιάζει και συναρπάζει, μέχρι του σημείου της πλήρους ικανοποιητικής αποδοχής, της πλήρους εξεζητημένης και ανατρεπτικής επιλογής. Και όλα αυτά κάτω από το πέπλο είτε της παράλληλης είτε της τομής αληθοφάνειας και υπερρεαλισμού.

O Γαβαλάς πετυχαίνει να ενσωματώσει μια σειρά φανταστικών ιστοριών σε ένα πλαίσιο ρεαλισμού, έτσι που κάποιος να αναρωτιέται αν πράγματι ό,τι περιγράφει έχει συμβεί ή αν απλώς είναι γέννημα ονειρικό, ουτοπίας ή οπτασίας, ώστε η κάθε μας αντίδραση και ανταπόκριση να είναι ανάλογη και δεδομένη.

Το δεύτερο γρανάζι στη μηχανή του Γαβαλά έχει να κάνει με το γεγονός ότι, ενώ εκφράζεται άκρως ρεαλιστικά, απλά, καθημερινά απέριττα, λιτά, ενώ δηλαδή έχουμε μια ισορροπημένη γλωσσική εκφορά, στην ουσία ο μύθος, η ιστορία, το θέμα, είναι εντελώς –ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, σε μέγιστο βαθμό– φανταστικά. Αυτό το αναφέραμε ήδη. Εκείνο όμως που έχουμε να προσθέσουμε είναι το ότι αυτή η συλλογιστική κάνει το βιβλίο ευανάγνωστο και σαφώς, παράλληλα με το ίδιο, απαιτεί τεταμένη προσοχή, γιατί αν ξεφύγει το παραμικρό χάνεται και όλη η μαγεία της ούτως ή άλλως διχασμένης –όσον αφορά την τεχνική– εξόδου. Διαβάστε λοιπόν, με προσοχή τη συλλογή, αφομοιώστε τα δρώμενα και αποκρυπτογραφήστε το φινάλε, για να έχετε ολοκληρωμένη την εικόνα της αφηγηματικής τέχνης, όποια και αν είναι αυτή, όποια και αν χαρακτηρίζει τον δημιουργό στο σύνολό της.

Δεν θα αναφερθώ εκτενώς στις εμπνεύσεις και τη διηγηματογραφία του Γαβαλά, αφενός γιατί έτσι μειώνεται το αναγνωστικό σασπένς, αφετέρου γιατί στην πραγματικότητα είναι σαν να προσπαθείς να περιγράψεις ένα όνειρο το πρωί, το οποίο έχεις ήδη ξεχάσει. Έχουμε λοιπόν μια ηλικιωμένη η οποία δεν μπορεί να προσαρμοστεί στο μεγαλοαστικό σπίτι του γιου της. Έχουμε έναν απροσδιόριστου επαγγέλματος και προσανατολισμού ήρωα ο οποίος διασχίζει την εθνική οδό και φτάνει μέχρι την Άνδρο. Έχουμε μια επίσκεψη ενός ζευγαριού με τα παιδιά του σε κάποιον μοναχικό συνάδελφο, επίσκεψη που ξυπνά παλιότερες υπόγειες και ερωτικές εμπλοκές. Έχουμε έναν άνδρα που πέφτει θύμα μια απατεώνισσας και τελικώς έχουμε έναν πρωταγωνιστή, σε κάποιο συνέδριο του κλάδου του, που έρχεται αντιμέτωπος με πολλά παρατράγουδα, και ο οποίος αποκτά το διαβατήριό του, στο πέρας της ζωής και της ύπαρξής του. Βλέπουμε δηλαδή, πως, πλην του πρώτου διηγήματος, σε όλα τα υπόλοιπα υπάρχουν ανδρικές φιγούρες πρωταγωνιστών, αν και οι γυναικείες παρουσίες δεν είναι απούσες. Εν ολίγοις, ένα σύνολο πέντε ιστοριών, που δουλεύονται όχι απλώς με την ένδειξη της ποιότητας, όχι μόνο ως ολοκληρωμένοι κόσμοι, όχι μόνο ως θετικά επίκαιροι, όχι μόνο ως παρενθέσεις στη συνέχεια της ζωής, αλλά πολύ περισσότερο ως αυτούσιες και αυθύπαρκτες, που προσελκύουν ό,τι πιο πολύτιμο διαθέτουμε ως άνθρωποι, και ό,τι πιο λεπτομερειακό μπορεί να μας συμβεί, για να επιβεβαιωθεί ο κανόνας, που δεν είναι άλλος απ’ την πληρέστατη πεζογραφική υποταγή σ’ αυτό που ο συγγραφέας προτείνει. Τέλος, ένα σύνολο ιστοριών που κινείται στα όρια της λογοτεχνικής εμμονής, προκειμένου να μιλήσουν για την αξία και τη σημασία που η συγκεκριμένη τέχνη αφήνει πάνω μας, στο μυαλό, την καρδιά και την ψυχή μας, παίζοντας ουσιαστικά με τις λέξεις και γεμίζοντας φράσεις και νοήματα, που αγωνιούν για την κατάληξή τους.

Είναι ορισμένα βιβλία τα οποία, όσα χρόνια και αν περάσουν, όσα γεγονότα και αν υπεισέλθουν και αν μεσολαβήσουν, όπως συμβαίνει στις μέρες μας, που μπορούν να αλλάξουν την οικονομική κατάσταση, τον οικογενειακό προγραμματισμό, και όσα συμβάντα και αν διέλθουν που διαμορφώνουν διαβρωτικά το βίο, παραμένουν ζωντανά, ευπροσήγορα, σεμνά δημιουργήματα, που κερδίζουν και κεντρίζουν το ενδιαφέρον μας. Ένα τέτοιο βιβλίο είναι Τα σύνεργα της γραφής του Γιάννη Γαβαλά. Ένα βιβλίο δηλαδή που επισκιάζει πολλά άλλα, που βουλεύεται μαζί μας, που προκαλεί συναισθηματικές εκρήξεις, και τέλος που γίνεται από την πρώτη σελίδα κτήμα μας, σε μια έκλαμψη άκρως παραστατική, ατομική και μεμονωμένη.

Τα σύνεργα της γραφής
Τέσσερα διηγήματα και μια νουβέλα
Γιάννης Στ. Γαβαλάς
Το Ροδακιό
179 σελ.
ISBN 978-960-8372-01-6
Τιμή: €17,04

 

Πηγή : diastixo.gr