Ελληνική πεζογραφία-Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Λευκό μακρύ παλτό (και άλλες ιστορίες)» κριτική της Χαράς Ναούμ

2016-07-21 08:56

Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση της συλλογής διηγημάτων Λευκό μακρύ παλτό (και άλλες ιστορίες) της Χρυσοξένης Προκοπάκη, μένει για αρκετές ώρες μια αίσθηση παράξενη, ότι βρίσκεσαι ανάποδα στο χώρο, σαν να επιχειρείς βουτιά, μόνο που το περιβάλλον της βουτιάς δεν περιέχει τη γνωστή χλωρίδα και πανίδα του βυθού, αλλά ανθρώπους της στεριάς, πολύχρωμους, σαν σε όνειρο.

Στην πλειονότητα των διηγημάτων, γινόμαστε μάρτυρες μιας εντελώς απρόσμενης κατάληξης της εκάστοτε ιστορίας, που μας τραβάει το χαλί κάτω απ’ τα πόδια.

H συλλογή περιλαμβάνει έντεκα διαφορετικές ιστορίες που, αν εξαιρέσουμε τη μια όπου έχουμε έναν άνδρα πρωταγωνιστή, οι υπόλοιπες δέκα παρουσιάζουν κάτι πολύ κοινό μεταξύ τους: το γυναικείο πρόσωπο που σκέπτεται, που αγωνιά, που πράττει, που λυγίζει, που σχεδιάζει. Ηρωίδα που δεν πεθαίνει με το πέρας κάθε πλοκής, αλλά αναγεννιέται κάθε φορά για να μοιραστεί μαζί μας μιαν άλλη ανάμνηση, μιαν άλλη προσωπική πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα πρόσωπο τρομακτικά κοντά μας, σε απόσταση αναπνοής, μιας και μπορούμε σχεδόν να το ψηλαφίσουμε. Άφυλο κατά βάθος, μιας και οι σκέψεις, τα λόγια, οι πράξεις, θα μπορούσαν κάλλιστα να ανήκουν σε έναν άνδρα-ήρωα. Και μοναχικό, πολύ μοναχικό, που δεν δέχεται λαθρεπιβάτες στο ταξίδι του, ούτε σωτήρες: «Εγώ δεν σε είχα συμπεριλάβει στα δικά μου σχέδια, γιατί απλούστατα δεν έκανα σχέδια. Ούτε τον εαυτό μου είχα συμπεριλάβει. Είμαστε απόντες από το μέλλον, χωράμε μόνο στο παρελθόν, δεν το καταλαβαίνεις; Και στο παρόν υπάρχουμε ακαριαία, ούτε για μια στιγμή. Δεν το καταλαβαίνεις;» («Το απονευρωμένο δόντι»).

Η ηρωίδα περιπλανιέται στα σύμπαντα που χτίζει κάθε φορά χωρίς συγκεκριμένη ταυτότητα ή χωρίς καθόλου ταυτότητα. Γυρνάει στους δρόμους της Αθήνας, θύμα κλοπής, ψάχνοντας να βρει κάποιον, συνήθως θαμμένον πολύ βαθιά στη μνήμη, να τη βοηθήσει να σταθεί στα πόδια της («Λευκό μακρύ παλτό»), επιστρέφει σε σπίτια όπου δεν της ανήκει τίποτα πια, είτε από τα αντικείμενα («Απώλεια ή κλοπή») είτε από τις αναμνήσεις («Η μετακόμιση»), λυπάται βαθιά όταν χάνει κάτι μοναδικό, όπως τα μυρμήγκια από το ντουλάπι της («Το ντουλάπι») ή σχεδιάζει πλεκτάνες, έως και δολοφονίες («Όλα έχουν πάρει το δρόμο τους»).

Η γραφή της Προκοπάκη έχει συχνά κάτι ακαριαίο, παρουσιάζοντας έτσι μια γνήσια ποιητικότητα· εκεί που νομίζεις ότι στέκεις γερά στα πόδια σου και παρακολουθείς, ας πούμε, βήμα προς βήμα τις δραστηριότητες ενός άνδρα στο διήγημα «Παράκαμψη», ενός ανθρώπου κυνικού, σχεδόν αδιάφορου, ξαφνικά βρίσκεσαι αντιμέτωπος με έναν ψυχρό δολοφόνο.

Ή αλλού, στην πλειονότητα των διηγημάτων, γινόμαστε μάρτυρες μιας εντελώς απρόσμενης κατάληξης της εκάστοτε ιστορίας, που μας τραβάει το χαλί κάτω απ’ τα πόδια, όπως π.χ. στο διήγημα «Το απονευρωμένο δόντι», όπου η αφηγήτρια μας απευθύνει, στο τέλος, το εξαιρετικής έμπνευσης και τόσο απροσδόκητα καίριο ερώτημα: «Αλλά, φτάνουν μόνο δυο μάτια για να δει κανείς τον κόσμο;».

Παρατηρούμε, τέλος, τέτοιες στιγμές και κατά τη διάρκεια της πλοκής: «Δεν είχα πνοή να μπω για μπάνιο. Μου έλεγες ότι έπρεπε να βγάλω από πάνω μου την κούραση της μέρας. Αρνιόμουν όμως να ξεφορτωθώ έτσι εύκολα μια μέρα που με τόσο κόπο είχα αναλώσει. Γιατί αυτό ακριβώς είναι οι μέρες: προς κατανάλωση. Και πρέπει να τις κρατήσεις πάνω σου όσο πιο πολύ μπορείς. Στο σώμα σου, να βαραίνουν τα μέλη σου, για να τις θυμάσαι». («Το απονευρωμένο δόντι»).

Η γραφή της Προκοπάκη έχει συχνά κάτι ακαριαίο, παρουσιάζοντας έτσι μια γνήσια ποιητικότητα.

Μα, τούτο δεν θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει ένα είδος ορισμού και για την ίδια την πράξη της ανάγνωσης ενός λογοτεχνικού έργου που μας έχει αγγίξει και το έχουμε αγαπήσει; Και για να εξηγηθώ, νομίζω πως η γραφή της Προκοπάκη έτσι θα πρέπει τουλάχιστον να εκληφθεί· ως είδος προς κατανάλωση που οφείλουμε να κρατήσουμε επάνω μας όσο πιο πολύ μπορούμε, όπως το άρωμα από το σώμα του εραστή που δεν θέλουμε να το ξεπλύνουμε, να μη χάσει την ιερή του ανάμνηση. Με τον ίδιο τρόπο, η παρούσα συλλογή διηγημάτων έχει καταφέρει, με την αναγνωστική της απόλαυση, να βαρύνει τα μέλη μας ανεπανόρθωτα.

Λευκό μακρύ παλτό (και άλλες ιστορίες)
Χρυσοξένη Προκοπάκη
Μανδραγόρας
98 σελ.
ISBN 978-960-592-034-0
Τιμή: €10,60

 

Πηγή : diastixo.gr