Ελληνική πεζογραφία-Αντώνης Σαμαράκης: «Σήμα Κινδύνου» κριτική της Ανθούλας Δανιήλ

2016-09-22 17:23

Ένας μικροταραχοποιός αναστατώνει την πόλη των Φαρσάλων. Πετά πέτρες στα τζάμια καταστημάτων, προκαλώντας μικροζημιές, και η εφημερίδα «Η Φωνή των Φαρσάλων», μεγαλοποιώντας τα πράγματα, εφόσον μόνον τα φρικτά, τα ανόσια πάθη και το αίμα κινούν το αναγνωστικό κοινό, μιλά για «δράκο», του οποίου η εξημμένη φαντασία μιας οικοκυράς, παρ’ ολίγον θύματος, φιλοτέχνησε το πορτρέτο: «Είχε μακράς χείρας και οφθαλμούς απαστράπτοντας εις το σκότος της νυκτός». Να σημειώσουμε ότι η «παθούσα», που δεν έπαθε τίποτα, δεν τον είδε τον «δράκο», απλώς αντελήφθη ότι κάποιος περπατούσε πίσω της και εξαφανίστηκε όταν περιπατητές παρουσιάστηκαν στο δρόμο. Η κατά φαντασίαν «παθούσα» όμως, τελικά, έπαθε νευρικό κλονισμό. Να σημειώσουμε επίσης, ότι τα χαρακτηριστικά του «δράκου» που έχει καταγράψει ήδη η αστυνομία είναι: Άνδρας σαράντα ετών, μετρίου αναστήματος και καλοντυμένος. Με λίγα λόγια, τίποτα το ξεχωριστό και δρακοειδές. Και η κυκλοφορία των φύλλων της «Φωνής των Φαρσάλων» υπερτριπλασιάζεται, μαζί με το φόβο του «δράκου» που απειλεί την πόλη και δίνει την εντύπωση πως βρίσκεται κανείς στο ομιχλώδες Λονδίνο του περασμένου αιώνα, όπου κυκλοφορεί ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης.

Ο Σαμαράκης, έμπειρος και ιδιοφυής συγγραφέας, αποδεικνύεται μαέστρος στη δημιουργία ατμόσφαιρας κωμικοτραγικής. Πίσω όμως από την κωμικοτραγική επιφάνεια, βρίσκεται η ανησυχία του για την κοινωνία και την ανθρωπιά της.

Οι πάντες συζητούν για τον «δράκο». Και οι πάντες έχουν αισθανθεί τη σκιά του στην πόλη. Μόλις σκοτεινιάσει, να ’τος. Ο γιατρός του νοσοκομείου, Δημήτριος Βασιλειάδης, τον είδε μόλις βγήκε από το σπίτι του και επεχείρησε να τον συλλάβει, αλλά εκείνος τον χτύπησε με μια πέτρα και ξέφυγε. Ο γιατρός τον αναγνώρισε: Περίπου σαράντα ετών, μετρίου αναστήματος και καλοντυμένος. Με άλλα λόγια, η εξωτερική εμφάνιση ανταποκρίνεται σε πάνω από πενήντα τοις εκατό του ανδρικού πληθυσμού. Οπότε, όποιος πληροί τις προϋποθέσεις μπορεί να θέσει υποψηφιότητα για «δράκος».

Μέχρι εδώ, ο ταλαντούχος και αξέχαστος Αντώνης Σαμαράκης, μιλώντας μόνο με τα φύλλα των εφημερίδων, έχει στήσει καλά τον ιστό ενός αστυνομικού μυθιστορήματος, ενός θρίλερ καλύτερα, που έχει αναστατώσει την πόλη. Δεν προλαβαίνουμε να ξεπεράσουμε τις δυο επόμενες σελίδες και να ’τος ο «δράκος». Είναι ο ίδιος ο Βασιλειάδης. Ο γιατρός και ευυπόληπτος πολίτης της πόλεως των Φαρσάλων. Στις 9:13, λίγο μετά που ένας άλλος ευυπόληπτος πολίτης του πρότεινε ένα προξενιό με κόρην «ούτε πολύ νέα ούτε πολύ όμορφη», σιτεμένη δηλαδή, που είχε όμως «πολλά χαρίσματα, τα γαλλικά της, το πιάνο της, και προπαντός τρεις χιλιάδες κομμάτια τοις μετρητοίς...». Α! «Απροπό! Είναι και χριστιανικών αρχών! Να πάρει ο διάβολος, έπρεπε να το πω ευθύς εξαρχής». Κι έτσι πήρε θέση και ο διάβολος πλάι στις χριστιανικές αρχές και τις καλές προθέσεις του προξενητή. Τότε ήταν ακριβώς η ώρα που ο Βασιλειάδης πέταξε την πέτρα στους υαλοπίνακες του καφέ-ζαχαροπλαστείου «Η Ωραία Θεσσαλία». Ωραία! Λύθηκε το μυστήριο. Προς ώρας, γιατί αρχίζει νέο. Ο γιατρός ακούει στο ραδιόφωνο για τελεσίγραφα της μιας υπερδύναμης προς την άλλη, θυμάται όλους τους πολέμους που έχουν γίνει, κι εκείνον του 1939-1945 που μόλις τελείωσε, και φρικάρει και παραφρονεί. Πάλι πόλεμος, πάλι πείνα, και ο φόβος τρύπωσε μέσα του και η ανησυχία έγινε εμμονή. Πρέπει κάτι να κάνει και... εφευρίσκει την ιστορία με τον «δράκο».

Ο διάλογος του γιατρού με τον μοίραρχο, στο αστυνομικό τμήμα όπου πήγε να καταθέσει το συμβάν, γραμμένος με μεγάλη μαεστρία, αποκαλύπτει αφενός την επινοητικότητα του δράστη, αφετέρου την αγκυλωμένη γραφειοκρατική διαδικασία των αστυνομικών αρχών. Τελικά ο «δράκος» επικηρύσσεται, ο γιατρός ομολογεί, αλλά άλλος «δράκος» συλλαμβάνεται και ομολογεί επίσης!

Ο Σαμαράκης, έμπειρος και ιδιοφυής συγγραφέας, αποδεικνύεται μαέστρος στη δημιουργία ατμόσφαιρας κωμικοτραγικής. Πίσω όμως από την κωμικοτραγική επιφάνεια, βρίσκεται η ανησυχία του για την κοινωνία και την ανθρωπιά της. Την ιδέα έχει πολύ καλά επεξεργαστεί στο μυθιστόρημά του Το Λάθος, έργο που γελοιοποίησε όλες τις εξουσίες και έδειξε ότι στο βάθος - βάθος ο άνθρωπος είναι άνθρωπος. Γιατί ο «άνθρωπος», καθώς λέει και ο Σεφέρης, θα καταλύσει το τέρας, όποιο και αν είναι αυτό. Ο άνθρωπος θα φέρει την ανατροπή. Και η κατά Σαμαράκην ανατροπή θα κρατήσει τις κοινωνικές ισορροπίες.

Αυτό θέλει να πει με το Σήμα Κινδύνου. «Σήμα κινδύνου» είναι εκείνη η σχεδόν ανέξοδη πέτρα που θα αφυπνίσει τους κοιμισμένους πολίτες, όπως ο οίστρος του Σωκράτη, και θα τους κάνει υπεύθυνους. «Σήμα κινδύνου» για την ειρήνη στον κόσμο και την κοινωνική ηρεμία που κινδυνεύει.

Ο Σαμαράκης, και με αυτό αλλά και με το σύνολο του έργου του, αποδεικνύεται πνευματικός εργάτης που γράφει με υλικό αντλημένο από τη ζωή του, τις εντυπώσεις του, τις ανησυχίες του, τις αντιδράσεις και τους καημούς του. Είναι δεμένος με την εποχή του, τα βάσανα της πατρίδας και του λαού του. Γι’ αυτό τίθεται στην υπηρεσία της κοινωνίας, καταγγέλλοντας τον εφησυχασμό και την αδιαφορία.

Mε την επανέκδοση αυτού του έργου, ανανεώνεται το ενδιάφερον για τον συγγραφέα με την απέραντη κοινωνική ευαισθησία, τον «πρεσβευτή καλής θελήσεως για τα παιδιά του κόσμου», που αποδεικνύεται πόσο επίκαιρος είναι δυστυχώς και πάλι σήμερα.

Η συνέχεια του έργου έχει πολύ ενδιαφέρον. Η αστυνομική πλοκή, αν και το έργο δεν είναι αστυνομικό, δίνεται με χιούμορ αλλά και πικρό στοχασμό και με ύφος που παίζει ανάμεσα στο σοβαρό και σοβαροφανές αλλά και το εξόφθαλμα κωμικό, καταφέρνοντας να προβάλει την έντονη ανησυχία του για την κοινωνία που κινδυνεύει. Και δεν πρέπει να παραλείψουμε να σχολιάσουμε τον σπουδαίο ρόλο που παίζει η γλώσσα. Μια γλώσσα που ελίσσεται ανάμεσα στην κολλαριστή καθαρεύουσα των εφημερίδων, τη γραφειοκρατική υπηρεσιακή της αστυνομίας και την καθημερινή της απλής επικοινωνίας, την οποία ο συγγραφέας κατέχει και αναδεικνύει παρά πολύ καλά, θέτοντάς τη στην υπηρεσία της τέχνης του. Τέλος, με την επανέκδοση αυτού του έργου, ανανεώνεται το ενδιάφερον για τον συγγραφέα με την απέραντη κοινωνική ευαισθησία, τον «πρεσβευτή καλής θελήσεως για τα παιδιά του κόσμου», που αποδεικνύεται πόσο επίκαιρος είναι δυστυχώς και πάλι σήμερα.

Σήμα κινδύνου
Αντώνης Σαμαράκης
Ψυχογιός
136 σελ.
ISBN 978-618-01-1239-9
Τιμή: € 11,10

 

Πηγή : diastixo.gr