Ελληνική πεζογραφία- Ανδρέας Μήτσου: «Η Αλεξάνδρα» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο θαυμάσιος συγγραφέας Ανδρέας Μήτσου χρησιμοποιεί αυτό το αφηγηματικό τέχνασμα –δηλαδή, καθώς περιγράφει και προχωρά το σώμα το λογοτεχνικό, να παγιδεύεται και να αφοπλίζεται απ’ την κεντρική ηρωίδα, σε σημείο που στο τέλος να νομίζει πως είναι εν ζωή και τη συναντά–, στην Αλεξάνδρα όμως η αγάπη του για το συγκεκριμένο πρόσωπο είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Πράγματι, το ψυχολογικό ξεσκαρτάρισμα, η συναισθηματική τακτοποίηση, η κοινωνική θέση, η ιστορία που κουβαλά και εν γένει η ολοκληρωμένη προσωπικότητα μιας γυναίκας, η οποία στο μόνο που υστερεί είναι η ερωτική εμπειρία, ακουμπά σε έναν άνδρα μικρότερο ηλικιακά και γνώστη της ρώσικης πεζογραφίας, ποίησης, μουσικής, θεάτρου, κινηματογράφου και εικαστικών, εν δυνάμει πεζογράφο και διφορούμενο, όσον αφορά τα αισθήματά του απέναντι στην Αλεξάνδρα, έτσι ώστε ο αποσπασματικός αυτός έρωτας να έχει τραγική κατάληξη. Καθώς –και δεν καταλαβαίνω τον λόγο που ο συγγραφέας τοποθετεί στο οπισθόφυλλο την ένδειξη της δολοφονίας– η αγάπη τους δεν θα μπορούσε να διαρκέσει ή να προχωρήσει στον χρόνο, απ’ τη στιγμή που και οι δύο είναι μάλλον ώριμοι, απ’ τη στιγμή που ο ένας καραδοκεί να κλέψει ό,τι πολυτιμότερο έχει η Αλεξάνδρα, δηλαδή τον πίνακα, η δε άλλη δεν ξέρει να αγαπά, δεν ξέρει τι θα πει έρωτας, δεν ξέρει τι σημαίνει να είσαι με κάποιον σήμερα, αύριο και για πάντα. Ο Ανδρέας Μήτσου, κυριολεκτικώς κεντώντας, ξεγυμνώνει μπροστά μας μια ηρωίδα που έρχεται από τους Ρώσους κλασικούς, απ’ τη γενέτειρα και τον τόπο εξορίας της, από τον Κορυδαλλό όπου ζει –δηλαδή από το σύγχρονο αστικό μυθιστόρημα–, από τις δάφνες τις ποιοτικές της μητέρας, το λούμπεν στοιχείο του πατέρα και την τάση προς εκμετάλλευση, που τα αδέλφια της εμφανίζουν. Η Αλεξάνδρα θα μείνει μετεξεταστέα στον έρωτα, επειδή αδυνατεί να δώσει βάση στα λόγια των ανδρών, επειδή τους συγκρίνει με τα αρσενικά της οικογένειάς της, τα οποία χαρακτηρίζονται ως άχρηστοι, και τέλος επειδή ο έρωτας του Πέτρου Φωκά –το οσμίζεται– δεν είναι αληθινός, δεν είναι ουσιαστικός, δεν είναι θερμός, αλλά μάλλον –και πάλι–εκμεταλλευτικός.

Έτσι, θα μπω και εγώ στη διαδικασία και θα στοιχηματίσω στο γεγονός ότι η συγκεκριμένη ιστορία δεν θα σβηστεί ποτέ από τη μνήμη μου, όσα βιβλία και αν διαβάσω ακόμα.

Για μιαν ακόμη φορά ο ώριμος πλέον συγγραφέας Ανδρέας Μήτσου, με τη γνήσια γλωσσική εκφορά, την ευθύβολη, τη μινιμαλιστική, τη χωρίς καμπύλες, χάσματα και κενά, την εντελώς προσαρμοσμένη στα προσωπικά λογοτεχνικά του πιστεύω, καταφέρνει να γράψει ένα μυθιστόρημα –λέγεται συχνά ότι είναι ακραιφνής διηγηματογράφος, εγώ όμως πιστεύω πως τα καλύτερα έργα του είναι μυθιστορήματα– το οποίο θα μείνει ανεξίτηλο στη μνήμη μας –προτείνω μάλιστα σε όσους το διαβάσουν να βάλουν ένα στοίχημα μέχρι πότε θα το έχουν στο μυαλό τους, μέχρι πότε δηλαδή θα θυμούνται την ιστορία της Αλεξάνδρας– και παράλληλα θα μας κεντρίζει ένας μύθος άκρως υπαινικτικός, ο οποίος και βρήκε τον κατάλληλο δημιουργό του. Η Αλεξάνδρα, βυθιζόμενη αφενός σε λασπόνερα, βγάζοντας όμως το κεφάλι στην επιφάνεια, ψυχρή σεξουαλικά και παράλληλα θερμή στο ερωτικό πεδίο, που για την ίδια είναι εφιαλτικό, φτάνει στον φόνο που προγραμματίζει πολύ καιρό και με δεδομένη την αιτία αυτής της πράξης, έχοντας αποτύχει ως γυναίκα, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες του έργου, που δείχνουν έντονη διαχυτικότητα ερωτική, που γνωρίζουν από άντρες –ή και από γυναίκες–, που το κοινωνικό τους στάτους παρουσιάζεται αντιδιαμετρικό, τέλος, με νωπές παρά την πάροδο των χρόνων τις εμπειρίες της προσφυγιάς, είναι δηλαδή μια ηρωίδα που η εφήμερη παρουσία της στο πεδίο της λογοτεχνικής φόρμας είναι σημαντικά αποκλίνουσα, είναι ενίοτε ατελής, είναι προσδιορισμένη και θετικά και αρνητικά.

Μυθιστορήματα με βάση πρωταγωνίστριες γυναίκες έχουν γραφεί εκατοντάδες χιλιάδες –και μόνο η αναφορά κάποιων θα αδικούσε όλα τα υπόλοιπα–, μυθιστορήματα με άνδρες σε δευτερογενείς ρόλους και πάλι έχουν γραφτεί άπειρα, μυθιστορήματα που οι δευτερεύοντες κλέβουν ενίοτε την παράσταση και, τέλος, μυθιστορήματα που ένα σκυλί είναι ο καταλύτης όλων των δραματικών εξελίξεων υπάρχουν πολλά, ο Μήτσου όμως, όχι μόνο εδώ στην Αλεξάνδρα αλλά σε ολόκληρο το έργο του, γνωρίζοντας όλα αυτά τα σκηνικά, τα συνθέτει με εκπληκτική πολλαπλότητα. Διότι ο Μήτσου δεν είναι απλώς ένας καλός Έλληνας πεζογράφος, αλλά μια συγγραφική προσωπικότητα ευρωπαϊκών προδιαγραφών, διαβάζεται σε πολλές γλώσσες του κόσμου και έχει πετύχει αυτό που άνδρες συγγραφείς δυσκολεύονται να φέρουν εις πέρας ικανοποιητικά: δηλαδή την ψυχολογική ανίχνευση της γυναίκας –όπως ένα τριαντάφυλλο που ανοίγει τα πέταλά του–, την αναγνώριση της υπεροχής του γυναικείου φύλου έναντι όλων των άλλων έμψυχων όντων, τέλος, την πολιτεία τους που, κοινή σε πολλές περιστάσεις, διαφορετική όμως σε άλλες πολλές, δίνει στους αναγνώστες τεράστιες και μαγικά ρεαλιστικές εικόνες.

Διάβασα την Αλεξάνδρα μονορούφι. Σ’ αυτό βοήθησε και ο τρόπος εκφοράς, και η γλωσσική προσαρμογή, και η παντελής έλλειψη φιλολογικών σημείων, που ίσως θα μπορούσαν να επιφέρουν αναγνωστικές παλινωδίες. Όλα αυτά κάτω απ’ τη συγγραφική επιμέλεια ενός μεγάλου του είδους. Έτσι, θα μπω και εγώ στη διαδικασία και θα στοιχηματίσω στο γεγονός ότι η συγκεκριμένη ιστορία δεν θα σβηστεί ποτέ από τη μνήμη μου, όσα βιβλία και αν διαβάσω ακόμα. Γιατί η Αλεξάνδρα δεν είναι η μικροαστή μιας φτωχογειτονιάς του Πειραιά, αλλά η απόγονος μιας ευγενούς οικογένειας της Ρωσίας, η οποία ακόμη και αν ξέπεσε με την άνοδο των Μπολσεβίκων στην εξουσία, παρέμεινε ζωντανή, κάνοντας γνωστά τα ιδιαίτερα, χαρακτηριστικά της χαρίσματα.

Η Αλεξάνδρα
Ανδρέας Μήτσου
Καστανιώτης
256 σελ.
ISBN 978-960-03-5943-5
Τιμή € 14,84

Πηγή : diastixo.gr