Έλενα Χουζούρη: «Ο θείος Αβραάμ μένει πάντα εδώ» κριτική της Μαρίας Σκιαδαρέση

2017-02-16 17:46

Η Αλίζα, το κορίτσι με το πολύ παλιό όνομα, φτάνει στη Θεσσαλονίκη από το Τελ Αβίβ... «για να ανακαλύψει, να μάθει από πού ξεκινάει το νήμα, ως πού φτάνει, τι παρακλάδια μπορεί να έχει, τι διαδρομές και τι ζιγκ ζαγκ να ακολουθεί, να μπει μέσα σ’ αυτά και να οδηγηθεί, πού να οδηγηθεί;».

Για το μεταπτυχιακό της ξεκινάει η Αλίζα με το όποιο επίθετο, τελευταία επίγονος μιας οικογένειας σεφαραδί Εβραίων της Θεσσαλονίκης που τα μέλη της, ακολουθώντας την πορεία των ομοφύλων τους, περνούν και αυτοί τη φοβερή δοκιμασία της Σόα, χωρίζουν, διασκορπίζονται, συμμερίζονται τη μοίρα του λαού τους σε λοιδορίες και στρατόπεδα, σε περιφρόνηση και βάσανα, ώσπου μία εξ αυτών, η Λούνα, αυτή που είχε άλλη ζωή απ’ των υπόλοιπων, αυτή που αρπάχτηκε απ’ τον αγαπημένο και σώθηκε με τους αντάρτες στο βουνό, κάποτε κούρνιασε και έφτιαξε νέα οικογένεια στα χώματα τα αταβιστικά της Παλαιστίνης.

Η Αλίζα, η εγγονή εκείνης της γυναίκας, αθώα μπροστά στην Ιστορία, θα αναζητήσει, μέσα από τη διατριβή που έχει ως θέμα τον σοσιαλιστή Αβραάμ Μπεναρόγια –που πάει να πει μέσα από την επίσημη ιστορία– θα αναζητήσει στη Σαλονίκη, την πόλη της γιαγιάς, εκείνης της γυναίκας που σώθηκε πριν χρόνια και έστησε την οικογένεια της οποίας σήμερα η Αλίζα είναι το πιο φρέσκο μέλος, τις ρίζες εκείνης της γιαγιάς, μαζί και ολόκληρης της οικογένειας, με οδηγούς τρεις παλαιές φωτογραφίες και την ιστορική μελέτη που πρόκειται να ξεκινήσει γύρω απ’ τον «θείο Αβραάμ».

Ποιος είναι αλήθεια ο θείος Αβραάμ που, από τον τίτλο ακόμα, κυριαρχεί στο έργο της Χουζούρη; Ο Μπεναρόγια, ηγέτης της Φεντερασιόν, εκείνης της δυναμικής κίνησης σοσιαλιστών της εποχής του; Είναι άραγε η συνεκδοχή του ίδιου του εβραϊκού λαού που ρίζωσε πριν αιώνες στη δεύτερη μετά τη Βασιλεύουσα πόλη των Οθωμανών, εκεί όπου έζησαν επί αιώνες βάζοντας τη σφραγίδα τους στην πόλη, κι ας έγιναν προσπάθειες υπεράνθρωπες από ναζί κατακτητές και ντόπιους μισαλλόδοξους να σβήσουν τα σημάδια τους; Ή μήπως είναι εκείνος ο Αβραάμ, ο αρχέτυπος πατριάρχης, που πάντα οδηγεί έναν λαό επίμονα και σταθερά στην επιβίωση, με σθένος προσπερνώντας τα χτυπήματα, τις εμμονές, το αναίτιο μίσος;

Μια ιστορία για τη μνήμη, κυρίως όμως για τη μετα-μνήμη και για το πώς βιώνεται αυτή από τα ακούσματα, το διάβασμα, τον τρόπο και τη δύναμη της πληροφόρησης σε κάθε επίγονη γενιά. Ένα ταξίδι στις δαιδαλώδεις ατραπούς της Ιστορίας, είτε ως μεγάλης και επίσημης, που υποδειγματικά τη μεταφέρει στο έργο της η Έλενα Χουζούρη, είτε της μικροϊστορίας, αυτήν της καθημερινότητας.

Καμβάς απλός και καθαρός· στη Σαλονίκη μια οικογένεια Εβραίων στο πέρασμα του εικοστού αιώνα με αποκορύφωμα τον δεύτερο μεγάλο πόλεμο, το σκόρπισμα στους τέσσερις ανέμους, τον χαμό. Πώς ξεκληρίζεται η οικογένεια, πώς καταφεύγει στο βουνό με τρόπο κινηματογραφικό η Λούνα, γιαγιά της ερευνήτριας και διψασμένης για να μάθει Αλίζας – η Λούνα, ερωτευμένη τότε με Έλληνα αντάρτη. Ποια ήταν τα γεγονότα που όρισαν τη ζωή της μετά την αποχώρηση των Γερμανών, η γέννηση του γιου της, καρπού του έρωτα που χάθηκε απ’ τα μάτια της μέσα στις συγκυρίες, η νέα πατρίδα, το Ισραήλ, η είδηση πως το αγόρι που άφησε πίσω πέθανε, ο νέος γάμος, η κόρη απ’ αυτόν, η Νόρα, η μάνα της Αλίζας, που έχει θυμό για τη μητέρα της κατηγορώντας την πως σώθηκε αφήνοντας αδέρφια και γονείς στη σκοτεινή τους μοίρα.

Μια ιστορία για τη μνήμη, κυρίως όμως για τη μετα-μνήμη και για το πώς βιώνεται αυτή από τα ακούσματα, το διάβασμα, τον τρόπο και τη δύναμη της πληροφόρησης σε κάθε επίγονη γενιά. Ένα ταξίδι στις δαιδαλώδεις ατραπούς της Ιστορίας, είτε ως μεγάλης και επίσημης, που υποδειγματικά τη μεταφέρει στο έργο της η Έλενα Χουζούρη, είτε της μικροϊστορίας, αυτήν της καθημερινότητας, με όλη τη ζώνη των χρωμάτων, ανάλογα με τη στιγμή, το έντονο κόκκινο του έρωτα, το πράσινο φωτεινό για τη χαρά, το γαλανό της θάλασσας, κίτρινο για τον φόβο, όμως με κυρίαρχο το γκρίζο, αυτό του μίσους, το μελανό σχεδόν, βαθύ και πνιγηρό, το χρώμα του καπνού που βγαίνει πάνω από τις φωτιές της συνοικίας των Εβραίων που κάηκε από χέρια συντοπιτών, πριν έρθουν οι ναζί ακόμα, πριν το επίσημο πογκρόμ.

Γενναία η γραφίδα της Χουζούρη πάνω στη στάση κάποιων χριστιανών, συχνά γειτόνων των θυμάτων – όχι όλων φυσικά, τονίζεται η αγάπη και η τρυφερότητα κάποιων για τους αλλοεθνείς με τους οποίους ζούσαν από αιώνες χέρι χέρι. Όπου όμως η Ιστορία έχει πια βάλει την υπογραφή της, βάζει και η συγγραφέας με παρρησία το δάχτυλο πάνω στον τύπο των καρφιών και οδηγεί τον αναγνώστη στα δύσκολα πεδία της αποκάλυψης. Και πάλι, όχι ως τιμητής, μα απλώς διαπιστώνοντας με πίκρα εκείνη την ευήθεια –μωραίνει Κύριος!– ανθρώπων έτοιμων να γίνουν πρόβατα, ν’ ακολουθήσουν επιτήδειους που οδηγούν ομάδες άλογες σε πράξεις ασυγχώρητες εις βάρος συνανθρώπων.

Και φυσικά και εδώ κυριαρχεί η ποιητικότητα του λόγου της Χουζούρη, που έχει πλέον ορίσει ένα δικό της στιλ, μοναδικό κι αναγνωρίσιμο.

Μπορεί να βρει ο αναγνώστης κοινά στοιχεία με τον Σκοτεινό Βαρδάρη, το πρώτο μυθιστόρημα της συγγραφέως, όπου κι εκεί προτάσσεται η εικόνα, η σύλληψη και αιχμαλωσία της στιγμής, η φωτογραφία. Κι εδώ ο αφηγητής μοιάζει να τριγυρνάει, κρατώντας απ’ το χέρι καθέναν χωριστά – περπάτημα με τους ρυθμούς μιας βόλτας, ήρεμα και γλυκά, για να προλάβει ο αναγνώστης ν’ αφομοιώσει βαθιά, συνειδητά, το κάθε τι, έχοντας διαρκώς τον χρόνο σύμμαχο και όχι αντίπαλο σ’ αυτή την περιήγηση.

Μια άγνωστη πτυχή επίσης θίγεται στο πολυεπίπεδο αυτό έργο που θεωρώ πως θέλει εις βάθος διερεύνηση απ’ την επίσημη ιστορία – η συμμετοχή Εβραίων της Ελλάδας στην Εθνική Αντίσταση.

Όλα αυτά κι άλλα πολλά που θα τα βρει ο αναγνώστης μένοντας μόνος με το μυθιστόρημα, σ’ αυτή τη σχέση μοναδικής οικειότητας ανάμεσα σε δημιουργό και φυσικό αποδέκτη, σχέση απ’ όπου περισσεύει κάθε τρίτος – όλα αυτά συνθέτουν ένα στοχαστικό, παλίμψηστο έργο για τη μνήμη μέσα από την επίμονη αναζήτησή της.
 

Ο θείος Αβραάμ μένει πάντα εδώ
Έλενα Χουζούρη
Πατάκης
254 σελ.
ISBN 978-960-16-7044-7
Τιμή: €12,50

 

 

 

πηγή : diastixo.gr