Εικαστικά-«Φωτεινή Στεφανίδη: “Έρως – έρος”» της Γεωργίας Κακούρου-Χρόνη

Βρέθηκα στο «Ερωτικό Εικονοστάσι» της Φωτεινής Στεφανίδη σε μια ιδιαίτερη εκδήλωση. Την ημέρα που η ίδια ξενάγησε τους επισκέπτες της έκθεσης (20/02/2016). Από τις καλημέρες, τα χαμόγελα, τα σταυρωτά φιλιά κατάλαβα ότι οι περισσότεροι γνωρίζονταν μεταξύ τους και ότι γνώριζαν το έργο, πολλοί και προσωπικά την καλλιτέχνιδα. Η οικειότητα των άλλων με παρέσυρε και αισθάνθηκα κι εγώ οικεία απέναντί τους, παρόλο που δεν γνώριζα κανέναν. Αυτή η φιλική ατμόσφαιρα μού δημιούργησε μια διάθεση ασφάλειας και ήρεμης, χαμογελαστής, ενατένισης των έργων.

Ονόματα, ιστορίες που ήξερα, άλλες που βάλθηκα να φαντάζομαι, εκείνες που αποκάλυπτε η αφήγηση του πίνακα, κι αυτές που τις έκρυβε παιχνιδιάρικα υπαγορεύοντάς μου να αναζητήσω τη συνέχεια και να γνωρίσω το τέλος αργότερα, σε κατ’ οίκον ενασχόληση.

Και σε λίγο ξέχασα τις ιστορίες, τους έρωτες και τα πάθη, τις χαρές και τους θρήνους και παρασύρθηκα στα ωραία μονοπάτια της «γραφής» με τη χαρά μικρού παιδιού που του χαρίζεται ο άγνωστος κόσμος: ένα χελιδόνι που κρατά στη φτερούγα του μια μαργαρίτα, κόκκινη κλωστή δεμένη... στο χέρι ενός κοριτσιού που εμπιστεύεται το κουβάρι της παιχνίδι στα ψάρια· ένας νιούτσικος ναύτης που ποιος ξέρει τι έρωτες έχει να ταξιδέψει με τα κουπιά του· ένα ποτήρι κρασί, δυο χρυσόψαρα, ένα ελάφι, τα άλογα, ένα μισό φεγγάρι, το φλυτζάνι του αχνιστού καφέ· ρόδα και λιόκλαδα, κισσός και καλαμιές, ένα ολόγιομο φεγγάρι· το αεράκι που επιλεκτικά διαλέγει ποια δέντρα θα χαϊδολογήσει· ο ταύρος, τα φτεράκια των πολλών ερώτων· ένα σπιτάκι όμοιο με αυτό που σχεδιάζαμε παιδιά μόνο που από την καμινάδα του φαίνεται να «θρώσκει άνω» αντί για τον καπνό, ένα δέντρο· ένα αλογάκι από τα παιδικά μας παιχνίδια, το σχοινάκι μας και η πολύχρωμη μπάλα μας, εκείνη που φτιάχναμε με τα παλιά κουρέλια της γιαγιάς· και ο αιώνιος Οδυσσέας δίπλα σε μια Ναυσικά που την ονειρεύεται, γιατί η ίδια πρόλαβε κιόλας και τον ερωτεύτηκε πριν καν την αντικρύσει· ελιές, ρόιδα, φράουλες, σταφύλια, σύκα, κεράσια, καρπούζι κι ολόλαμπρος ο ήλιος, ένα αστεράκι, η μέρα και η νύχτα· μια σβούρα, ένα σπουργίτι, ένας μικρός πήγασος, τα φτερά του παγωνιού και ένα ψάρι μέσα στο ναυτικό καπέλο· κι αυτοί οι ναύτες, έτσι αναποδογυρισμένοι που θα τους ζήλευε και ο Σαγκάλ, για πού ετοιμάζονται να σαλπάρουν και να αφήσουν όλες τις ηδονές της στεριάς; Για πού τό ‘βαλαν και περιφρονούν τον δείπνο; Μια δημιουργική γραφή που ανασυνθέτει εκφάνσεις της ελληνικής ζωής και παράδοσης.

Και το τραπέζι με λινόν ευωδιασμένο εστρώθη,
απάνω του οι χλωροί καρποί, απάνω κι η κερύθρα,
κι η ελιά γλυκιά στα στόματα, καθώς το φως στα μάτια.
Άγγελος Σικελιανός, «Ο Δείπνος»

Μαυλιστικιά η μολυβένια γραμμή τα καταφέρνει να σε παρασύρει· να δεις τ’ αχνάρια της που συνομιλούν με τον Γιώργο Μπουζιάνη και την αγαπημένη του μαθήτρια την Κούλα Μαραγκοπούλου. Να εδώ ξεχάστηκε στην αυτάρκειά της η γραμμή κι άφησε τον κύκλο ανολοκλήρωτο, κι εδώ πειραματίστηκε· λίγο δεξιά, λίγο αριστερά, λίγο στη μέση – ας μείνουν όλες οι εκδοχές κι ας χαρούν τη μεταξύ τους δημιουργική συνομιλία. Κι αυτό το κλαδάκι που έμεινε χωρίς χρώμα και ξεφύτρωσε μέσα από το γαλάζιο της θάλασσας. Και τα ρόιδα μαζί με μια αρχαϊκή κόρη που, αυτάρκη και τα δυο, δεν επιζητούν το χρώμα, όπως και τα νεύρα ενός φύλλου και η σκιά που επιδιώκουν να αφήσουν τα πατήματα ανθρώπων και πραγμάτων.

Κι αυτές οι «γρατζουνιές» που προήλθαν από την αποκάλυψη μιας μινωικής τοιχογραφίας, αφού αφαιρέθηκε η επικάλυψη του ασβέστη με βιάση σε ορισμένα σημεία. Η τοιχογραφία που θεωρούμε ότι απεικονίζει τη χαρά της ζωής και του έρωτα, την πρωτοκαθεδρία της ιέρειας-γυναίκας. Αλλά ποιος πράγματι ξέρει τι συντελείται στα κατάβαθα αυτών των ανδρών, αυτών των κοριτσιών κι αυτών ακόμη των μικρών ερώτων;

Μια επίπεδη, διάφανη στα χρώματά της, ζωγραφική που δεν κρύβει τις αγωνίες της και τα μολυβένια αποτυπώματα της γραφής της. Μια διαυγής ζωγραφική που σου επιτρέπει από την επιφάνεια να προσεγγίσεις το βάθος – εκεί που σμίγουν οι έρωτες κι ο θάνατος, οι λύπες και οι χαρές, τα δάκρυα και τα χαμόγελα, η κοινή μοίρα του ανθρώπου. Κι ας ζωγραφίζει η Φωτεινή τον θεό Έρωτα και τον έρον που εμφυσεί, προσφέροντάς μας –κι ας είναι για μια στιγμή– κάτι από τη θεία του υπόσταση.

Κατά την έξοδο από την «Γκαλερί 7» στο πολύβουο ανοιξιάτικο μεσημεριανό της οδού Σόλωνος, συνειδητοποίησα ότι η οικειότητα που ένιωσα ευθύς εξαρχής στον εκθεσιακό χώρο δεν ήταν τόσο από τα χαμόγελα, όσο από τη ζεστή αύρα των ερώτων. Ακόμη κι εκείνων που είχαν δυσάρεστο τέλος, αφού με υποδέχτηκαν με την αισιόδοξη αρχή της περιπέτειάς τους κι όχι με το τραγικό τους τέλος.

Η συνεύρεση έργων και ανθρώπων απέπνεε αυθεντικότητα και ειλικρίνεια. Ο τρόπος με τον οποίο διάβασε η Αργυρώ Κωνσταντάκη το απόσπασμα από το Συμπόσιον του Πλάτωνα, με το χρώμα της κουβέντας που θα ταίριαζε σε ένα πραγματικό συμπόσιο, σε μια καλοπροαίρετη συζήτηση μεταξύ φίλων: «Πράγματι το ότι ειν’ εξαιρετικώς αρχαίος ο θεός, αυτό είναι τιμή μεγάλη [...] γονείς του Έρωτος ούτε υπάρχουν ούτ’ αναφέρονται από κανένα, πεζογράφον ή ποιητήν. Αντιθέτως ο μεν Ησίοδος λέγει, ότι κατά πρώτον υπήρξε το Χάος, ύστερα πάλι η Μάννα Γη με τα πλατιά τα στήθια ατράνταχτο θεμέλιωμα κι αιώνιο της πλάσης κι ο Έρως» (Φαίδρου λόγος στη μετάφραση του Ιωάννου Συκουτρή).

Συμπότης και το κείμενο της Αργυρώς που απέδωσε θεατρικά ο Νίκος Αϊβαλής, αλλά στα όρια που επέβαλε ο χώρος, με τρόπο, δηλαδή, που πρωταγωνιστής να εξακολουθούν να είναι οι πίνακες.

Μετά η παρουσία της ίδιας της Φωτεινής. Όχι πως αναμετριέται το έργο με τη φυσική παρουσία του καλλιτέχνη, αλλά η Φωτεινή είναι ένας άνθρωπος που χαίρεσαι να γνωρίσεις, επειδή δεν προσπαθεί ούτε να δείξει ούτε να πείσει για κάτι που δεν είναι. Τη διακρίνει η αγωνία του έργου της, όχι όμως και η αγωνία της επιβολής της παρουσίας του ή της παρουσίας της με τα συνήθη μέσα προβολής. Υπάρχει μια ευπρέπεια και μια αξιοπρέπεια που καθίσταται ανακουφιστική και καλοδεχούμενη.

Άφησα την «Γκαλερί 7» για τον «Ιανό»: Έρος μυθόπλοκος: 52 αφηγήματα ελληνικών μύθων για τον έρωτα, το βιβλίο που συνοδεύει την έκθεση. Το ξεφυλλίζω και απολαμβάνω τα σχέδια με το μολύβι που λες και έγιναν αβίαστα, με μια συνεχή γραμμή που δεν σταμάτησε για ν’ ανασάνει – σε μια εκπνοή με εκείνο το «αχ» της ερωτικής χαρμολύπης που μοιάζει να χαράσσει η γραμμή της Φωτεινής.

Και μετά σκαλώνω στα ονόματα, κατάλογοι λέξεων που από μόνες τους συνθέτουν μια μελωδία ή ένα ποίημα: Ζέφυρος, Χλωρίς και Ίρις· Δίας, Λητώ και Αστερία· Απόλλων, Ίσχυς και Αίγλη. Πενήντα δύο ιστορίες χωρισμένες ανά δεκατρείς ακριβοδίκαια στις τέσσερις εποχές με πρώτη την Άνοιξη. «Άνοιξη, Θέρος, Φθινόπωρο, Χειμώνας» ζωγραφίζει (1969) και ο Γιάννης Τσαρούχης. Ένα εννιάτομο Εικονοστάσιο Ανωνύμων Αγίων μάς έχει χαρίσει και ο Γιάννης Ρίτσος.

Η Φωτεινή έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο, ακόμη και όταν δεν είναι στις προθέσεις της, να μας κοινωνεί με την παράδοση. Από εκείνον τον πρώτο έρωτα που έβαλε μια τάξη στο χάος έως τα δικά της νεαρά παιδιά που ερωτεύονται με τα μακό φανελάκια και που ζωγραφίζονται στον απόηχο όλων των φωνών που ανακαλεί η βαθυστόχαστη μαθητεία της και η μυθοπλόκα ματιά της.

Έρος μυθόπλοκος
52 αφηγήματα ελληνικών μύθων για τον έρωτα
Φωτεινή Στεφανίδη
Εκδόσεις Στεφανίδη
272 σελ.
ISBN 978-618-80561-7-6
Τιμή € 22,00

Πηγή : diastixo.gr