.png?ph=89752c26b8)
Δημοσθένης Κούρτοβικ: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
O Δημοσθένης Κούρτοβικ γεννήθηκε το 1948 στην Αθήνα. Σπούδασε ανθρωπολογία, με ειδίκευση στην ανθρώπινη σεξουαλικότητα. Έχει δοκιμαστεί σε όλα τα είδη του πεζού λόγου (μυθιστόρημα, διήγημα, δοκίμιο, αφορισμοί, λογοτεχνική κριτική κ.λπ.). Μυθιστορήματα και διηγήματά του έχουν μεταφραστεί σε δέκα ξένες γλώσσες. Ο ίδιος έχει μεταφράσει εξήντα τρία βιβλία όλων των κατηγοριών από οκτώ ξένες γλώσσες.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου Το νέο αντιλεξικό νεοελληνικής χρηστομάθειας, που κυκλοφόρησε σε αναθεωρημένη έκδοση από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας;
Κυκλοφορούν πολλές συμβατικές αντιλήψεις που γίνονται δεκτές αβασάνιστα ως μεγάλες αλήθειες, ενώ στην πραγματικότητα είναι μεγάλα ψέματα. Το Αντιλεξικό είναι μια επιλογή από δοξασίες αυτού του είδους, ταξινομημένες σε αλφαβητικά λήμματα και σχολιασμένες ειρωνικά.
Σε ποιους αναγνώστες απευθύνεται το συγκεκριμένο βιβλίο;
Μα, προπαντός σ’ εκείνους που πιστεύουν σε τέτοια ψέματα. Και που μάλλον είναι εκείνοι που δεν θα το διαβάσουν.
Τι είναι τα κείμενα των λημμάτων του Νέου αντιλεξικού, αφορισμοί ή μικροδοκίμια;
Τα περισσότερα είναι αφορισμοί, αλλά υπάρχουν και αρκετά που είναι κάτι σαν μικροδοκίμια ή, σύμφωνα μ’ έναν γαλλικό όρο, aperçus, δηλαδή παρατηρήσεις διατυπωμένες συνοπτικά και με κάπως πνευματώδη τρόπο.
Αλήθεια, ποιο είναι το ελληνικό αναγνωστικό κοινό; Ποια είναι τα βιβλία που το ενδιαφέρουν;
Έπειτα από πενήντα χρόνια στον χώρο του βιβλίου, δυσκολεύομαι όσο ποτέ να δώσω απάντηση. Αν υπάρχει ένα ελληνικό αναγνωστικό κοινό, είναι σαν τον Πρωτέα της μυθολογίας: αλλάζει συνεχώς μορφή, δηλαδή προτιμήσεις, από εποχή σ’ εποχή, από κατηγορία σε κατηγορία βιβλίων, από συγγραφέα σε συγγραφέα. Και, φυσικά, από μόδα σε μόδα.
Υπάρχουν συγγραφείς που λατρεύτηκαν στην εποχή τους και άλλοι που αγνοήθηκαν. Πώς ένας συγγραφέας μπορεί να πάρει τα διαπιστευτήρια και να γίνει αιώνιο το έργο του;
Δυστυχώς δεν υπάρχει τρόπος πρόβλεψης. Πάρτε τον Σαίξπηρ. Δοξάστηκε στη εποχή του, σχεδόν ξεχάστηκε έπειτα, ανακαλύφθηκε ξανά στα τέλη του 18ου αιώνα και σήμερα θεωρείται η κορυφή της δυτικής λογοτεχνίας. Ποιος ξέρει πώς, με τι κριτήρια θ’ αξιολογηθεί στο μέλλον.
Λένε ότι οι χειρουργοί και οι αθλητές χρειάζονται αυτοσυγκέντρωση. Συμβαίνει κάτι ανάλογο και στους συγγραφείς;
Και ναι και όχι. Ασφαλώς δεν μπορείς να γράφεις στα σοβαρά χωρίς αυτοσυγκέντρωση, δηλαδή χωρίς να σε απορροφά αυτό που κάνεις. Ενδιάμεσα όμως χρειάζεσαι χαλάρωση, διαφυγές, αλλαγή παραστάσεων, αλλιώς μπορεί να τρελαθείς ή να χάσεις τη συναίσθηση του τι γράφεις.
Γράφετε ότι «Η βιβλιοθήκη του ώριμου φιλαναγνώστη δεν θα έπρεπε να γεμίζει, αλλά ν’ αδειάζει». Μπορείτε να αιτιολογήσετε τη γνώμη σας;
Με τα χρόνια συνειδητοποιούμε ότι κάποια βιβλία επηρέασαν πολύ βαθιά τη στάση μας απέναντι στον κόσμο και αισθανόμαστε την ανάγκη να τα επισκεπτόμαστε ξανά και ξανά. Άλλα, περισσότερα βιβλία, που μας τράβηξαν κάποτε, έχουν πάψει να μας προσφέρουν κάτι ιδιαίτερο και τα κρατάμε στη βιβλιοθήκη μας πιο πολύ λόγω μιας φετιχιστικής εμμονής. Η απαλλαγή από αυτόν τον φετιχισμό είναι σημάδι αναγνωστικής ωριμότητας.
Για χρόνια ήσασταν κριτικός βιβλίων σε έντυπες εφημερίδες. Αυτό σας βοήθησε στο να γνωρίσετε βαθύτερα τη λογοτεχνία;
Εννοείται. Πιο πολύ όμως με βοήθησε το ότι έγραφα ως ένας κριτικός που ήταν συγχρόνως και συγγραφέας.
Πώς θα αντιδρούσατε αν σας έγραφαν μια αρνητική κριτική;
Κανένας συγγραφέας δεν είναι ευτυχής όταν εισπράττει αρνητική κριτική. Από εκεί και πέρα, η αντίδρασή μου θα εξαρτηθεί από την ποιότητα της αρνητικής κριτικής. Αν η κριτική αυτή είναι ρηχή ή εκτός θέματος, απλώς θα εκνευριστώ. Αν είναι εμπαθής, φυσικά θα θυμώσω. Αν έχει επιχειρήματα που μου φαίνονται σοβαρά, θα δαγκωθώ, θα στενοχωρηθώ πολύ, αλλά σε βάθος χρόνου θα είμαι ευγνώμων στον κριτικό, γιατί με βοήθησε να βελτιωθώ.
Κυκλοφορούν πολλές συμβατικές αντιλήψεις που γίνονται δεκτές αβασάνιστα ως μεγάλες αλήθειες, ενώ στην πραγματικότητα είναι μεγάλα ψέματα.
Με ποιον τρόπο προσεγγίζετε τα νέα βιβλία που εκδίδονται και που θέλετε να τα διαβάσετε;
Κάποτε διάβαζα κάθε βιβλίο που έπιανα στα χέρια μου από την αρχή ώς το τέλος, μου άρεσε – δεν μου άρεσε. Τώρα διαβάζω καμιά εικοσαριά σελίδες και καταλαβαίνω, ή τουλάχιστον έτσι πιστεύω, αν αξίζει τον κόπο να συνεχίσω ή όχι.
Ποιος είναι ο ρόλος των λογοτεχνικών βραβείων;
Στην Ελλάδα, κανένας. Το ελληνικό αναγνωστικό κοινό δεν είναι ηλίθιο, καταλαβαίνει πώς αποφασίζονται εδώ οι απονομές λογοτεχνικών διακρίσεων και δεν επηρεάζεται από αυτές.
Γράφετε ότι «Το αισιόδοξο μήνυμα της Τέχνης είναι η ίδια η ύπαρξή της». Τι είναι αυτό που την κάνει να αντέχει στον χρόνο;
Το βάθος αισθήματος του μεγάλου καλλιτέχνη. Γιατί ένα τέτοιο αίσθημα είναι διαχρονικό και πανανθρώπινο, αντίθετα με άλλα.
Πώς βλέπετε το μέλλον του ελληνικού βιβλίου;
Είμαι πιο αισιόδοξος από τους περισσότερους που μιλούν γι’ αυτό. Το έντυπο βιβλίο μπορεί να περνάει σήμερα μια κρίση, λόγω κυρίως της διάδοσης των ηλεκτρονικών μέσων, αλλά πιστεύω ότι θ’ ανακάμψει. Ακόμη και οι πιο φανατικοί χρήστες του διαδικτύου θ’ ανακαλύψουν κάποτε ότι η σχέση μ’ ένα βιβλίο, ως κάτι υλικό και απτό που φυλάει μέσα του κάτι άυλο και πνευματικό, προσφέρει άλλες συγκινήσεις.
Ποια είναι η γνώμη σας για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Έχουν λίγα θετικά και πολλά αρνητικά. Ένα από τα αρνητικότερα είναι ότι σχηματίζονται εκεί κλειστές ομάδες διανοητικής αιμομιξίας, που τα μέλη τους επιβεβαιώνουν, αναπαράγουν και ενισχύουν αμοιβαία, ελλείψει αντιλόγου, τις μεγαλύτερες ανοησίες. Ένα άλλο είναι ότι δίνουν στους ηλίθιους, τους αχρείους και τους βαρεμένους τη δυνατότητα να κυριαρχούν στον δημόσιο λόγο οχυρωμένοι πίσω από την ανωνυμία τους.
Γράφετε ότι οι έντυπες εφημερίδες θα αντέξουν στον χρόνο. Για ποιο λόγο, άραγε;
Γιατί, ενώ η ειδησεογραφία μπορεί μια χαρά να πάρει ηλεκτρονική μορφή, για τα σοβαρά άρθρα που παράγουν σκέψη και θέλουν περισσότερη προσοχή από τον αναγνώστη είναι πολύ πιο κατάλληλη η έντυπη εφημερίδα.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε τελευταία και σας έκανε εντύπωση;
Τελευταία διαβάζω πιο πολύ μη λογοτεχνικά βιβλία. Ξαναδιάβασα για τρίτη ή τέταρτη φορά τις Ιστορίες του Ηρόδοτου. Θαυμάζω πάντοτε την αφηγηματική δεινότητά του, τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσει το πελώριο ιστορικό, εθνογραφικό και ανεκδοτολογικό υλικό του, περνώντας με χάρη από θέμα σε θέμα χωρίς να χάνει ποτέ το νήμα και κλείνοντας πότε πότε το μάτι στον αναγνώστη.
Το νέο αντιλεξικό νεοελληνικής χρηστομάθειας
Δημοσθένης Κούρτοβικ
Βιβλιοπωλείον της Εστίας
130 σελ.
ISBN 978-960-05-1742-2
Τιμή €12,00
πηγή : diastixo.gr