Δημήτρης Μπαγέρης: «Γιώργος Ζωγράφος. Θα πούμε το τραγούδι του που ξεκινά απ’ τον ήλιο» κριτική της Ανθούλας Δανιήλ

2016-10-04 17:12

Ο Δημήτρης Μπαγέρης αρχίζει το βιβλίο του για τον Γιώργο Ζωγράφο με το σημείωμα του Μάνου Ελευθερίου και τη φράση: «Ήταν ταμένος στη μουσική για όλη του τη ζωή... από την κοιλιά της μάνας του», εφόσον ήταν γιος του Νίκου και της Αλίκης Ζωγράφου, καλλιτεχνών του θεάτρου και του τραγουδιού. Για όποιον δεν ξέρει, αλλά ακόμα και για όποιον ξέρει τις λεπτομέρειες, το βιβλίο αυτό είναι μια έκπληξη, συνθεμένο από συνοδοιπόρους μιας νιότης που ένιωθε τον κόσμο να αλλάζει και μαζί με αυτόν και τα καλλιτεχνικά πράγματα. Το Νέο Κύμα ή Nouvelle Vague, όρος που οι Γάλλοι χρησιμοποιούσαν για τον κινηματογράφο, στο ελληνικό τραγούδι σήμαινε έκφραση με λιτά μέσα, συχνά μόνο φωνή και μια κιθάρα, και επιβλήθηκε από τον Πατσιφά στην εταιρία Λύρα. Το τραγούδι αυτό άλλαξε το τοπίο στο χώρο και αυτό είναι που υπηρέτησε ο Γιώργος Ζωγράφος.

Το βιβλίο είναι ένα συναισθηματικό και τρυφερό αφιέρωμα στον ωραίο και ασυμβίβαστο καλλιτέχνη που προτίμησε να μείνει μόνος αλλά πιστός στο είδος της τέχνης που αγάπησε και με πάθος υπηρέτησε.

Κατ’ αρχάς εξαναγκάστηκε για λίγο να σπουδάσει βιολί στο Ωδείο Αθηνών, αργότερα πέρασε με άριστα τις εξετάσεις του Εθνικού Θεάτρου, με την παρότρυνση του Βασίλη Διαμαντόπουλου πήγε στον Κουν και εκείνος «Έχει κάτι μυστήριο, θα τον πάρω», είπε και από εκεί και έπειτα άνοιξε ο δρόμος για μια ενδιαφέρουσα καριέρα. Έπαιξε με τον Μυράτ, ξαναπήγε στο Εθνικό, ο Σολωμός του έδωσε δύο τραγούδια κι ένα μικρό ρόλο στη Γέρμα του Λόρκα. Μετά τραγούδησε στους Αχαρνής, έπαιξε στο Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη, διέγραψε έναν ενδιαφέροντα κύκλο στο θέατρο, αλλά κατάλαβε πως δεν ήταν ο χώρος που ικανοποιούσε τη φιλοδοξία του.

Το τραγούδι τον κέρδισε και εκείνος κέρδισε και τους δυο μεγάλους του αιώνα μας, τον Μάνο και τον Μίκη. Με τον Μίκη τραγούδησε στην Όμορφη Πόλη το «Μέσα στα μαύρα σου, κυρά μου, τα μαλλιά». Και μετά, στο αντίπαλο δέος, στην Οδό Ονείρων του Μάνου, τραγούδησε τις «Αδελφές Τατά», το «Αερικό» και έπαιξε, εκτός των άλλων, και με τον Χορν. Κατόπιν έρχεται η σειρά του Λοΐζου, του Λεοντή, οι συνεργασίες με τη Φαραντούρη και Άξιον Εστί με τον Θεοδωράκη στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, και «Γράμματα από τη Γερμανία» στο Λυκαβηττό.

Και μετά έρχεται η εποχή των μπουάτ. Κι εκεί, τραγουδώντας, απαγγέλλοντας και αυτοσχεδιάζοντας, κατακτά το κοινό, ένα κοινό στο οποίο συμπεριλαμβάνονται όλες οι κοινωνικές κατηγορίες: φοιτητές, καθηγητές πανεπιστημίου, πολιτικοί, εφοπλιστές αλλά και ο ίδιος ο βασιλιάς Κωνσταντίνος που πήγε να ακούσει το τραγούδι «Ήτανε ένας βασιλιάς». Αλλά ο βασιλιάς ήταν ο Ζωγράφος, που μεσουρανούσε σε όλες τις μπουάτ της εποχής. Δεκαοχτώ μπουάτ είχαν την τύχη να παρουσιάζουν το πρόγραμμά του και να γίνεται «χαμός» από τον κόσμο.

Μετά ήρθε η ώρα των προγραμμάτων στο ΕΙΡ, στις εκπομπές της Ορχήστρας Ελαφράς Μουσικής το 1965, οι συνεργασίες με τον Χρήστο Λεοντή, τον Νίκο Μαμαγκάκη, τον Νότη Μαυρουδή, τον Μίμη Πλέσσα και τη Μαρινέλα.

Από τις συνεντεύξεις που ακολουθούν στο βιβλίο, κρατάμε τη φράση «Φτύσαμε αίμα» (είπε ο Ντέμης Ρούσος) και «Εδώ (στη Γαλλία) εξισωθήκαμε όλοι». «Είμαστε τραγουδιστές της ουτοπίας και θα αισθανόμουν ευτυχής αν μέσα σ’ αυτούς συμπεριλαμβανόμουνα κι εγώ», είπε ο Ζωγράφος. «Τα πάντα έχουν βιομηχανοποιηθεί». «Θυμάμαι με νοσταλγία την Πλάκα της παλιάς εποχής», «Οι μπουάτ δεν ήταν κέντρα διασκεδάσεως, ήταν κέντρα καλλιτεχνικά και πνευματικά που έθρεφαν ιδέες». Ο Όρσον Ουέλς, που μπήκε να τον ακούσει να απαγγέλει Ριχάρδο Γ΄, απογοητευμένος από τον φτωχικό χώρο, έκανε μεταβολή κι έφυγε. Η Χούντα του έκλεισε το μαγαζί στην Πλάκα. Πήγε στο Λονδίνο, ξαναγύρισε, τόλμησε και τραγούδησε Βάρναλη και Θεοδωράκη, έκανε συναυλία για τον Αλέξανδρο Παναγούλη, ο οποίος πήγε μαζί με την Οριάνα Φαλάτσι να τον ακούσει, ετοίμασε φιλόδοξες δουλειές με τον Θεοδωράκη και επιφανείς συνεργάτες πάνω σε ποίηση Σεφέρη, Κάλβου, Σικελιανού, κυκλοφόρησε τον δίσκο LP Γράμματα από τη Γερμανία, έκανε όνειρα για άλλες δουλειές, είχε ελπίδες.

Και έφτασε το πλήρωμα του χρόνου. Το νήμα, που άρχισε να ξετυλίγεται στις 4 Αυγούστου 1936, κόπηκε στις 12 Αυγούστου του 2005. Σημαδιακή ημερομηνία και χρονολογία γέννησης, για μια επαναστατημένη φύση που δεν έπαψε σε όλη τη ζωή της να κραυγάζει και να διώκεται για την ελεύθερη έκφραση.

Οι φίλοι και συνεργάτες θυμούνται με συγκίνηση: Ο Νότης Μαυρουδής λέει ότι ο Ζωγράφος «γεννήθηκε, έζησε και πέθανε μόνος», ήταν «ο πιο επίμονος τραγικός ερμηνευτής του ελληνικού τραγουδιού». Το διάδοχο κύμα των μπουζουκομάγαζων που απώθησε στην άκρη το δικό του Νέο Κύμα είχε κυριαρχήσει στο χώρο, όπου ο Ζωγράφος δεν είχε πια θέση. Ο Λίνος Κόκοτος στις Εσπερίδες παρουσίασε τα τραγούδια του και η φωνή του Ζωγράφου τα έκανε διάσημα. Ο Νίκος Μαμαγκάκης θυμάται τη συνεργασία του στον Μπολιβάρ του Νίκου Εγγονόπουλου και φέρνει στο φως άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας του τραγουδιστή. Ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας μιλάει για «φωνή με υπέροχο ηχόχρωμα», ο Μιχάλης Τερζής για τον «παθιασμένο καλλιτέχνη» με τη μουσική και την ποίηση, για την πνευματώδη προσωπικότητά του, για τη συνεργασία τους πάνω σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου για την Κύπρο. Ο Δημήτρης Ιατρόπουλος μιλάει για έναν «επικό και ιδιαίτερο τροβαδούρο» και θυμάται και το περιστατικό με τον βασιλιά που ήδη αναφέραμε. Η Πόπη Αστεριάδη μιλάει για ένα «αιώνιο παιδί», έναν «Δον Κιχώτη», έναν καλλιτέχνη με χαρακτήρα, ήθος, σεμνότητα και χιούμορ. Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος προλογίζει τα ποιήματα του «μύστη των αδύτων και δύτη των μυστικών», θυμάται παλιές συνεργασίες, μιλάει για τα χρόνια που πέρασαν και όλα άλλαξαν εκτός από τον Γιώργο που έμεινε «αμετακίνητος, “ντεμοντέ”, γι’ αυτό αιωνίως και πηγή αναφοράς της δίψας». Η Ξένη Μητροβασίλη συνοψίζει τις διαθέσεις του καλλιτέχνη σε νοσταλγικές μνήμες, για τον πόνο απ’ την απώλεια του έρωτα, την τραγικότητα του ηττημένου, τη φιλία, την ειρήνη. Τέλος, ο Γιώργος Παπαδάτος οργάνωσε στο βιβλιοπωλείο του Ερατώ μια βραδιά για τον Ζωγράφο, με απαγγελίες και τραγούδι. Την ημέρα της κηδείας, τον εξόδιο λόγο ανέλαβε ο Ιατρόπουλος, απάγγειλε το «Πωλείται» που άρεσε στον Γιώργο, και κατέληξε: «Καλύτερα περήφανος και λάθος/ παρά ταπεινωμένος και σωστός».

Το βιβλίο, μαζί με το φωτογραφικό υλικό, τα σκίτσα και τα προγράμματα που συνοδεύουν τα κείμενα, είναι ένα συναισθηματικό και τρυφερό αφιέρωμα στον ωραίο και ασυμβίβαστο καλλιτέχνη που προτίμησε να μείνει μόνος αλλά πιστός στο είδος της τέχνης που αγάπησε και με πάθος υπηρέτησε.

Γιώργος Ζωγράφος
Θα πούμε το τραγούδι του που ξεκινά απ’ τον ήλιο
Δημήτρης Μπαγέρης
Μετρονόμος
120 σελ.
ISBN 978-618-5010-38-6
Τιμή: €12,72

 

Πηγή : diastixo.gr