.png?ph=89752c26b8)
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Ο θάνατος του αστρίτη και άλλες ιστορίες»
Μας είναι κάπως δύσκολο να αποδεχθούμε την αναφορά του συγγραφέα, στις πρώτες σελίδες αυτού του βιβλίου, ότι τα πρόσωπα, οι ιστορίες και οι καταστάσεις είναι προϊόν φαντασίας. Και αυτό για τρεις λόγους: ο πρώτος είναι ότι αν πράγματι είναι έτσι, η φαντασία του κυριολεκτικώς καλπάζει. Ο δεύτερος είναι ότι αν πράγματι είναι έτσι, ποιος ο λόγος παράθεσης ονομάτων, πόλεων, κωμοπόλεων, χωριών, τοποθεσιών, ποταμών κ.λπ. Και ο τρίτος είναι ότι αν πράγματι είναι έτσι, πώς γίνεται ο συγγραφέας, που γεννήθηκε το 1954, να φαντάστηκε ιστορίες που εξελίσσονται για παράδειγμα το 1927. Άρα εδώ έχουμε μύθους πραγματικούς (μέσα βέβαια στο πλαίσιο της μετατροπής τους σε λογοτεχνία, μέσα στο πλαίσιο του λογοτεχνικού ψεύδους), οι οποίοι κατά τον έναν ή τον άλλο τρόπο έφτασαν στα αυτιά του πεζογράφου, ο οποίος αφού τους επεξεργάστηκε, μας τους παραδίδει ως αυτοτελή διηγήματα κατ’ αρχάς και σε δημιουργική ενότητα στη συνέχεια. Γιατί αλήθεια οι συγκεκριμένες ιστορίες, που διαδραματίζονται όλες σε χωριά και επαρχίες (και πιο ειδικά στην Ηλεία, γενέτειρα του συγγραφέα), μας προδιαθέτουν να πιστέψουμε πως είναι τόσο αληθινές όσο και κατασκευασμένες, είναι τόσο ρεαλιστικές όσο και φανταστικές, είναι τόσο πραγματικές όσο και παραποιημένες, η ουσία όμως λέει πως αναδεικνύουν τη συγκεκριμένη περιοχή, την αγροτική, τη χωριάτικη (δεν είναι τυχαίο που στο τέλος του τόμου υπάρχει γλωσσάρι), την επαρχιακή, όσο λίγα έργα και συγγραφείς έχουν πράξει για τις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Πράγματι, ο Κανελλόπουλος εμφανίζει ένα πρόσωπο το οποίο αγαπά παθιασμένα την περιοχή στην οποία γεννήθηκε (βέβαια, η παράθεση ονομάτων είναι τόσο μεγάλη που πρέπει να καταφύγουμε σε γεωγραφικούς χάρτες για να έχουμε πλήρη αντίληψη για το πού βρίσκεται το τάδε χωριό ή το δείνα τοπωνύμιο, κάτι που σημαίνει πως δύσκολα θα το κάνουμε) και βγάζοντάς την απ’ την αφάνεια (σκέφτομαι την περίοδο του Σινόπουλου και του Παυλόπουλου, του Παπαδημητρακόπουλου αλλά και νεότερων δημιουργών) μας την παραδίδει απ’ την αρχή και με όλη τη δυναμική της, με τρόπο που μόνο ο ίδιος μπορεί, καθώς οτιδήποτε καταγράφει είναι βιωμένο, εμπειρικό, ενυπάρχει στο υποσυνείδητο, είναι πάνω απ’ όλα μεταφερμένο από ανθρώπινους εγκεφάλους, οι οποίοι μπορεί να μη θυμούνται τι έφαγαν το μεσημέρι, θυμούνται όμως με κάθε λεπτομέρεια πράγματα που συνέβησαν πενήντα ή εξήντα χρόνια πριν.
Θα συνεχίσω με κάτι που μου έκανε μεγάλη εντύπωση, γιατί πράγματι είναι παράδοξο, και που δεν είναι άλλο από το γεγονός ότι το βιβλίο δεν έχει πολιτικό χρώμα. Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Κανελλόπουλος, για χρόνια ενταγμένος στην Αριστερά, με αγώνες και διεκδικήσεις, είναι πολιτικό ον, άρα θα περίμενε κανείς έναν πολιτικό χαρακτήρα, μια αριστερή ή μαρξιστική επεξεργασία των ιστοριών, που ούτως ή άλλως διαδραματίζονται σε εποχές άξιες αντιπαράθεσης των ιδεολογιών και όχι μόνο, αλλά και των πολεμικών επιχειρήσεων. Ακόμη και στην έξοδο, στο διήγημα δηλαδή που κλείνει τη συλλογή και το πλαίσιο στο οποίο οι ήρωές του ζουν και δρουν, που είναι η περίοδος της Δικτατορίας, περισσότερο μας συγκινεί το δράμα των δύο συζύγων, παρά η όλη ατμόσφαιρα που περιγράφεται και δίνεται σχεδόν αποστασιοποιημένα. Όπως επίσης εντελώς χαλαρά παρατίθεται ο Εμφύλιος, καμιά αναφορά για την Κατοχή ή τον Μεσοπόλεμο, όπου η άνοδος των ναζί ήταν όπως όλοι ξέρουμε τεράστια. Θα μου απαντήσει ίσως κανείς ότι άλλο λογοτεχνία άλλο πολιτική, άλλο πεζογραφία άλλο ιδεολογία, θα του αντιγυρίσω όμως αμέσως ότι, αν οι συνθήκες είναι τέτοιες, τότε ολόκληρη η μεταπολεμική πεζογραφία στη χώρα μας δεν θα υπήρχε ποτέ. Το πολιτικό μυθιστόρημα, το διήγημα, η νουβέλα, ασφαλώς και περικλείει ιδεολογίες και αγώνες, ασφαλώς μας δείχνει την τοποθέτηση του συγγραφέα στο σκηνικό που η κάθε εποχή υιοθετεί, ασφαλώς και είναι απαραίτητο, καθώς Ιστορία και Τέχνη του λόγου συμπλέουν και παρουσιάζουν κάτι μεικτό και άκρως επιθυμητό και ενδιαφέρον.
Με έναν εκπληκτικό τρόπο εκφοράς, περνά ως αναζήτηση από τον υπερρεαλισμό και το όνειρο στη σκληρή καθημερινότητα, απογειώνεται στα πέρατα (παρά τον περιορισμένο χώρο) και προσγειώνεται ξανά στη γη, μας έχει πλουτίσει συναισθηματικά, μας έχει κάνει πιο ευαίσθητους και περισσότερο ανθρώπους απ’ ό,τι ήμασταν πριν.
Παρ’ όλα αυτά, το έργο του Κανελλόπουλου είναι εξαίσιο. Με έναν εκπληκτικό τρόπο εκφοράς, περνά ως αναζήτηση από τον υπερρεαλισμό και το όνειρο στη σκληρή καθημερινότητα, απογειώνεται στα πέρατα (παρά τον περιορισμένο χώρο) και προσγειώνεται ξανά στη γη, μας έχει πλουτίσει συναισθηματικά, μας έχει κάνει πιο ευαίσθητους και περισσότερο ανθρώπους απ’ ό,τι ήμασταν πριν. Ακριβώς, όταν κάτι πηγαίνει αρνητικά, όταν φοβάσαι ότι κάτι κακό θα συμβεί, τότε έρχεται ο συγγραφέας ως μικρός θεός, ως τα πάντα ορών και βάζοντας τα πάντα στη θέση τους, διώχνει τον πόνο απ’ την καρδιά μας και μας τοποθετεί στο ηθικό μέρος μιας συνθήκης, η οποία και λαμβάνει χώρα. Βέβαια, όταν ο ίδιος δεν επιθυμεί κάτι τέτοιο (όπως για παράδειγμα η δολοφονία του αλόγου, η δολοφονία του αντάρτη, ο θάνατος των δύο συζύγων), τότε μας τραβά από το υποσυνείδητο και μας κάνει συμμέτοχους στο δράμα με τέτοιο τρόπο που μόνο οι πολύ μεγάλοι του είδους μπορούν να επιτύχουν. Κάποιους που ο Κανελλόπουλος έχει διαβάσει, έχει μελετήσει, έχει αφουγκραστεί, μέχρι να φτάσει στο πρώτο του πεζογραφικό βιβλίο (έπειτα από μια γόνιμη θητεία στην ποίηση) που αμέσως τον κατατάσσει και τον τοποθετεί σε περίοπτη θέση. Άρα, η ατμόσφαιρα, το ύφος και ο τρόπος με τον οποίο αφηγείται ο πεζογράφος έχει όλη τη δυναμική της σοβαρότητας και της πλήρους εξοπλισμένης γραφίδας, υπονοώντας αυτό που σήμερα ως δυσεύρετο λείπει και που δεν είναι τίποτα άλλο απ’ τη σύνδεση χρόνου (δημιουργικού και μη), αισθητικής, γούστου, επαρχιακού πλαισίου δράσης και, τέλος, χωρίς υπερβολή δραματικής απεικόνισης ιστοριών, που θα επιζήσουν και θα διαμορφώσουν ανάλογο κλίμα απέναντι στις κάθε λογής μικροαστικές λογοτεχνικές (κατά προσέγγιση) απόπειρες.
Όταν πήρα το βιβλίο Ο θάνατος του αστρίτη του Δημήτρη Κανελλόπουλου στα χέρια μου, ήμουν πεπεισμένος ότι θα διάβαζα άλλα πράγματα απ’ αυτά που διάβασα. Όμως όχι μόνο δεν αισθάνθηκα προδομένος, όχι μόνο δεν έμεινα στην επιθυμία του διαφορετικού, όχι μόνο δεν ένιωσα ότι ο συγγραφέας κάτι μου κρύβει, αλλά το αντίθετο, νόμισα πως η αναγνωστική πληρότητα που με κατέλαβε ήταν η ανθρώπινη διάσταση, η συγκινησιακή εκδοχή. Γι’ αυτό και με πολύ απλή και λιτή διατύπωση που σπάνια επιχειρώ, προτείνω τη συλλογή για αυτό το άλλο που εμπεριέχει, για αυτό το κάτι που περικλείει, για αυτό που έχουμε σταματήσει να αισθανόμαστε και, όταν μας προσφέρεται, κυριολεκτικώς μας αναδιπλώνει και μας τροφοδοτεί με αξίες, με ηθική, με ευχαρίστηση.
Ο θάνατος του αστρίτη και άλλες ιστορίες
Δημήτρης Κανελλόπουλος
Κίχλη
144 σελ.
ISBN 978-618-5004-72-9
Τιμή €11,00
πηγή : diastixo.gr