Διάφορα-Μάρω Δούκα: «Τίποτα δεν χαρίζεται» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

2016-05-19 12:37

Δεν πρέπει να υπάρξει πνευματικός άνθρωπος, πεζογράφος, ποιητής, δοκιμιογράφος, κριτικός που να μην διαβάσει το συγκεκριμένο βιβλίο της Μάρως Δούκα, που μας έρχεται από ένα "ένδοξο" παρελθόν, από μια περίοδο όπου οι μεγάλοι μεταπολεμικοί, ένας ένας, εγκατέλειπαν τον μάταιο τούτο κόσμο. Διότι πράγματι, άλλοτε με τρόπο ημερολογιακό, άλλοτε επιστολικό, άλλοτε ως κατάθεση ψυχής και άλλοτε ως γνήσια αισθητική και εμπειρική κειμενογραφία, η πολυτάλαντη πεζογράφος αναφέρεται στο έργο –με αφορμή τον θάνατό τους– τεράστιων δημιουργών, οι οποίοι και την τίμησαν με τη φιλία τους, οι οποίοι τη συμβούλευαν στα πρώτα δικά της βήματα, οι οποίοι της συμπαραστάθηκαν στις δύσκολες στιγμές της. Γράφοντας λοιπόν σε αφιερώματα περιοδικών, κάνοντας πολλές ομιλίες, ακόμη και σε παιδιά γυμνασίου, και καταγράφοντας συνειδητά ό,τι καλό προέκυπτε από κάθε της γνωριμία, συγκεντρώνει όλο αυτό το υλικό σε έναν τόμο, ώστε εμείς ως αναγνώστες να έχουμε την εικόνα της ως πνευματικού ανθρώπου, πέρα από την πρωτογενή της παραγωγή. Και είναι όλα αυτά τα κείμενα όχι απλώς ενδιαφέροντα, όχι απλώς ζωντανά –παρά τον χαρακτήρα του φιλολογικού μνημόσυνου που άθελα τους παίρνουν– όχι απλώς έμπλεα συναισθημάτων, όχι απλώς δοκιμιακά με τρόπο ασίγαστης εξωστρεφούς δυναμικής, αλλά πολύ περισσότερο λογοτεχνικά διαμάντια, πολύτιμες πέτρες, περίτεχνης διακόσμησης μιας εστίας, που παρείχε αγάπη και ζεστασιά, που έδινε μεγαλείο και απαστράπτουσα ειλικρίνεια.

Όσο για τις δημιουργίες τους και τους στόχους αυτών των μαστόρων της τέχνης, απλώς τους τείνει το χέρι και το κρατά, διδάσκοντας την τέχνη τους, προτείνοντας ιδέες και απόψεις που μας καλεί να τις ενστερνιστούμε, είναι δηλαδή με δυο λόγια μια τεραστίων διαστάσεων "Δασκάλα", μια μεγάλης τάσης επίμονη φιλολογική διαχειρίστρια.

Και απ’ όλες αυτές τις γνωριμίες και τις φιλίες, που η Μάρω Δούκα δημιούργησε και καλλιέργησε και που συγκράτησε, αυτά που η μοίρα της χάρισε –αν και τίποτα δεν χαρίζεται– κράτησε μόνο τα καλά, τα ηθικά, τα σιωπηλά, τα σεμνά, τα ώριμα, τα πράγματα δηλαδή που έχουν αξία και δεν πέρασε στα γραπτά της ούτε υπόνοια ή υποψία κακής πρόθεσης ή έστω αντιπαράθεσης, η οποία και φυσικά θα υπήρξε, πάντα οι σχέσεις των ανθρώπων είναι ευάλωτες. Η Δούκα σχεδόν αγιοποιεί τους συγγραφείς που έδρασαν μετά τον πόλεμο, μέχρι περίπου την δεκαετία του ’90, τους τοποθετεί σε κάδρο, ορκίζεται στο όνομά τους, δεν καθαίρει κανέναν από το βάθρο που οι αναγνώστες τον έχουν τοποθετήσει και τους παρουσιάζει σήμερα, σε μια εποχή οικονομικών δυσκολιών αλλά πολύ τυπωμένου χαρτιού μετριότατων κατά συνθήκη συγγραφέων και κατ’ επίφαση ποιητών. Όσο για τις δημιουργίες τους και τους στόχους αυτών των μαστόρων της τέχνης, απλώς τους τείνει το χέρι και το κρατά, διδάσκοντας την τέχνη τους, προτείνοντας ιδέες και απόψεις που μας καλεί να τις ενστερνιστούμε, είναι δηλαδή με δυο λόγια μια τεραστίων διαστάσεων "Δασκάλα", μια μεγάλης τάσης επίμονη φιλολογική διαχειρίστρια.

Στον Γιάννη Ρίτσο τον ποιητή καταθέτει την αδυναμία της η συγγραφέας Μάρω Δούκα, αυτόν αγαπά περισσότερο από τον καθένα, δεν είναι λίγες οι φορές, πέρα από το κείμενο που του αφιερώνει, που έρχεται και επανέρχεται στους στίχους του. Αλλά και σε άλλους: στον Αλέξανδρο Κοτζιά, τον Στρατή Τσίρκα, τον Βασίλη Βασιλικό, τον Τάσο Λειβαδίτη, τον Γιάννη Τσαρούχη, τον Σολωμό, τον Κώστα Ταχτσή, τον Δημήτρη Χατζή, τον Ανδρέα Φραγκιά, τον Γιώργο Χειμωνά, τον Γιώργο Ιωάννου, τον Ματθαίο Μουντέ, την Διδώ Σωτηρίου, τον Παύλο Ζάννα, τον Μ. Καραγάτση, τον Γιάννη Κοντό, τον Μάνο Χατζιδάκι, και φυσικά το εργοβιογραφικό δοκίμιο για τον Βιζυηνό, εντοιχισμένο όπως είναι φυσικό, στην εποχή του. Αληθινά είναι πολύ το υλικό και οι πληροφορίες πάμπολλες, που θα μπορούσε να προσκομίσει κανείς ανατρέχοντας στο παρόν και συγκεκριμένο βιβλίο. Το οποίο μάλιστα συνδυάζει πολλούς τρόπους γραφής, βάζοντας μέσα πολλά κτερίσματα, εμπλουτίζοντάς το με συγγραφές προσωπικές, αφού ίσως κανείς δεν γνωρίζει επαρκώς το περπάτημά της, τέλος που κατασκευάζει με πολύ μόχθο, κόπο, συγκίνηση και προπάντων αμέριστη συμπαράσταση προς αυτούς τους ανθρώπους των γραμμάτων, που ήξεραν βέβαια ότι θα διαβάζονται και μετά τον θάνατό τους, ήξεραν ότι κάποιοι όπως η Δούκα θα μιλούσαν για αυτούς, το παρόν όμως ανυψωτικό πεδίο και πλαίσιο, δεν ξέρω πόσο αφοπλιστικό είναι απέναντί τους. Δεν ξέρω δηλαδή, πόσο ένας νέος άνθρωπος εθισμένος στο διαδίκτυο μπορεί να διαβάσει Τσίρκα, Κοτζιά, Αλεξάνδρου ή Χατζή.

Η αριστερή Μάρω Δούκα αφήνει λοιπόν το αποτύπωμά της το πεζογραφικό, το κοινωνικό αλλά και το πολιτικό, σε ένα βιβλίο που, όπως και αν το δει κανείς, εύκολα καταλήγει στο συμπέρασμα πως το ήθος ενυπάρχει ως γονίδιο, στην πορεία όμως, με την κατάλληλη καλλιέργεια –απο γονείς, δασκάλους αλλά και ακριβούς φίλους– μπορεί να απλώσει και ρίζες αλλά και κλαδιά, και κορμούς αλλά και λουλούδια.

Και φυσικά μέσα στις οικογενειακές υποχρεώσεις, τις δεσμεύσεις της για κείμενα που πρέπει να παραδώσει σε περιοδικά ή εφημερίδες, πέρα από την δική της ατομική παραμυθία, το πολιτικό ον που ακούει στο όνομα Μάρω Δούκα δεν ξεχνά τους αγώνες της για δημοκρατία και δικαιώματα, είναι παρούσα όπου το καθήκον το επιβάλλει, περιδιαβαίνει την χώρα αγγίζοντας με τρόπο αληθινά εφηβικό και νεανικό ψυχές, έτοιμες να συλλάβουν τα λόγια της, φτιάχνει την ιδεολογική της πλεύση με αυτούς τους μεγάλους οι οποίοι, πιστεύοντας στην αξία της την λογοτεχνική αλλά και στην προσωπική της προοδευτική εικόνα, την τροφοδοτούν με τέτοια υλικά, που η ίδια είναι αδύνατον να μην ανταποκριθεί. Η αριστερή Μάρω Δούκα αφήνει λοιπόν το αποτύπωμά της το πεζογραφικό, το κοινωνικό αλλά και το πολιτικό, σε ένα βιβλίο που, όπως και αν το δει κανείς, εύκολα καταλήγει στο συμπέρασμα πως το ήθος ενυπάρχει ως γονίδιο, στην πορεία όμως, με την κατάλληλη καλλιέργεια –απο γονείς, δασκάλους αλλά και ακριβούς φίλους– μπορεί να απλώσει και ρίζες αλλά και κλαδιά, και κορμούς αλλά και λουλούδια. Βέβαια δεν περιμέναμε το συγκεκριμένο βιβλίο για να γνωρίσουμε αυτή την ιδιότητα –ολόκληρο το έργο της Δούκα είναι αριστερής προέλευσης και προσανατολισμού– απλά εδώ διαγράφεται ένα είδος ιδεολογίας παλαιότερων εποχών, πιο προβληματισμένων, πιο ανυπεράσπιστων, ίσως και πιο αθώων, που όσοι τις ζήσαμε, μέλημά μας είναι, ευθυγραμμιζόμενοι πίσω της, να την αναλύουμε διαδίδοντας την.

Τίποτα δεν χαρίζεται
Μάρω Δούκα
Πατάκης
336 σελ.
ISBN 978-960-16-6730-0
Τιμή € 17,60

 

Πηγή : diastixo.gr